Kriminalne grupe nastavljaju da krijumčare i prodaju kokain iz zemalja Latinske Amerike u Evropu uprkos posljedicama krvavog rata i razbijanja kriptovane aplikacije „Sky“. Da li je “Sky” aplikacija okončala rat klanova?

Kraljevčanin Milan Radulović (51), zvani Mile Kapetan otet je, i kasnije ubijen u Crnoj Gori. Riječ je o visokopozicioniranom članu takozvanog „škaljarskog“ klana i organizatoru ubistava suprotstavljenog klana u Srbiji.

U crnogorskom tužilaštvu sumnjaju da je Radulović otet u oktobru prošle godine na teritoriji crnogorske opštine Danilovgrad (nedaleko od Podgorice). Za otmicu sumnjiče navodne vođe suprotstavljenog „kavačkog“ klana Slobodana Kašćelana i Igora Božovića. „Kavčani“ su iskoristili Radulovića kako bi namamili i ubili više pripadnika „škaljarskog“ klana. Klanovi su dobili imena po dva sela u blizini crnogorskog lučkog grada Kotor – Kavač i Škaljari.

Ovo je jedno od pedeset ubistava koja su počinjena između dva suprotstavljena klana. Mnoga od njih su bila neriješena, a veliki broj ljudi vodio se kao “nestao”. Međutim, američke i evropske službe uspjele su da razbiju kriptovanu aplikaciju „Sky“, nakon čega se odmotalo klupko kriminala. Na površinu su isplivale fotografije ubistava kriminalca, imena korumpiranih policajaca i određene informacije o krijumčarenju opojnih droga.

Šta je “Sky” aplikacija?

Razbijanje aplikacije “Sky” otkrilo je brojne zločine koje su počinili ili planirali članovi suprotstavljenih klanova. Kriminalci su posredstvom ove zaštićene aplikacije razmjenjivali poruke, planove, čak i fotografije o zločinima koje su izvršavali ili planirali. Ubistvo Radulovića posljednje je u nizu.

Iz crnogorskog tužilaštva saopštili su da se vodi još istraga povodom dekriptovanih prepiski koje šalju međunarodni istražni organi. Riječ je o aplikaciji nalik na “viber” ili “whatsapp”, samo što su korisnici vjerovali da je zaštićena. Zato su posredstvom nje otvoreno razgovarali o gotovo svim krivičnim djelima.

Kriminalci sa Balkana su očito mnogo vjerovali aplikaciji pa su posredstvom nje razmjenjivali poruke kao na običnim telefonima. Navodno su kanadskoj kompaniji “Sky Global” plaćali nekoliko hiljada eura za šifre njihove aplikacije. Međutim, Američki istražni biro (FBI) zaplijenio je sajt i uhapsio direktore kompanije početkom prošle godine. Uređaji kompanije su „posebno dizajnirani da spreče policiju da aktivno prati komunikaciju između članova transnacionalnih kriminalnih organizacija“, kako piše u američkoj optužnici protiv direktora kompanije.

Sa druge strane, ovaj slučaj pokazuje koliko napredak tehnologije ide na ruku i ljudima iz kriminalnog miljea, a ne samo državnom dobru.

Protiv šefova kompanije sa sedištem u Vankuveru, tužilaštvo u San Dijegu podiglo je optužnicu zbog „svesnog i namernog učešća u zločinačkom poduhvatu koji je olakšao uvoz i distribuciju droge upotrebom šifrovanih komunikacionih uređaja kompanije, generišući stotine miliona dolara profita“.

Zapljena sajta komapnije “Sky Global” dovela je do hapšenja stotina kriminalaca širom svijeta, a brojni pripadnici “škaljarskog” i “kavačkog” klana uhapšeni su nakon dešifrovanja aplikacije. Kriminalci iz Srbije i Crne Gore dopisivali su se koristeći kodna imena, ali nisu krili svoje namjere i postupke.

Istrage su označene tajnom do podnošenja optužnice. Odbrana smatra da sama prepiska ne može biti dokaz na sudu, jer se zasniva na porukama nekih lica koji pišu pod kodiranim imenima. Dok dokazni materijal nijesu izuzeli crnogorski istražni organi, već su poslati iz druge države.

Ono što je sigurno je da su dekriptovane „Sky“ prepiske otkrile razmjere zločina dvije kriminalne grupe. U sukobu kriminalnih grupa od 2015. godine stradalo je oko 50 lica, većinom crnogorskih državljana. Ubistva su se događala na teritoriji Crne Gore, Srbije, Bosne i Hercegovine i širom Evrope.

Mnogi nagađaju da je rat završen, jer gotovo niko nije ostao da ratuje. Većina vođa takozvanog „škaljarskog“ klana je likvidirana, dok  su „kavčani“ u zatvoru ili u bjekstvu. Međutim, posao šverca kokaina, kojim su se dominantno bavile dvije kriminalne grupe, i dalje se nastavlja. To dokazuju i zapljene velike količine kokaina tokom ove godine, koje su švercovali pripadnici ove dvije grupe sa prostora Srednje i Južne Amerike za Evropu.

Ovaj problem prepoznaju i izvještaji Evropkse komisije. Ova institucija smatra da je uporište organizovanog kriminala i dalje veoma jako u zemljama proširenja. U dokumentu se navodi da moćne grupe operišu na Zapadnom Balkanu i Turskoj te da tzv. balkanska ruta ostaje važna ulazna ruta za trgovinu nedozvoljenim robama, naročito droga i oružja, kao i ljudi na putu ka EU.

Stoga, briselske institucije traže da se hitno uspostave konkretni i održivi dokazi u borbi protiv korupcije, pranja novca i organizovanog kriminala.

Ko su “kavčani” i “škaljari”

Nakon akcije srbijanske policije “Balkanski ratnik”, u kojoj je uhapšen jedan od najvećih narko bosova ovog podneblja Darko Šarić, posao krijumčarenja kokaina preuzeli su kotorski klanovi. Sarađujući sa različitim kriminalnim grupama diljem bivše Jugoslavije uspjeli su da popune tržište koje je snabdijevao njihov prethodnik. Za razliku od Šarićeve grupe, ove kriminalne strukture nemaju jasnu hijerarhiju i stabilno članstvo. One međusobno sarađuju samo dok imaju zajednički interes, uglavnom novac.

Međutim, ubrzo je došlo do sukoba između kriminalnih grupa. Situacija je kulminirala 2014. godine nestankom 200 kilograma kokaina iz štek stana u Valensiji. Riječ je o drogi koju su sa kartelima krijumčarili preko Španije u Evropu. Tada je počeo rat i jedinstveni kotorski klan pocijepao na dva – škaljarski i kavački. Sukob je odnio preko 50 života na ulicama Crne Gore, Srbije i evropskih velegradova.

Nakon razbijanja “Sky” aplikacije većina preostalih članova i vođa je u bjekstvu ili iza rešetaka.  Od vođa takozvanog „škaljarskog“ klana ostali su braća Jovan i Igor Vukotić. Obojica su u bjekstvu zbog organizovanja više ubistava u Crnoj Gori. Za njima je raspisana crvena potjernica. Najmoćniji saradnici škaljaraca su grupe okupljene oko nekada najmoćnijeg vođe beogradskog podzemlja Luke Bojovića, odnosno sada njegovog zamjenika Filipa Koraća. Predsjednik Srbije Aleksandar Vučić optužio je ranije Koraća da je “glavni snabdjevač drogom”.

Na čelu „kavčana“ i dalje su Kotorani Slobodan Kašćelan i Radoje Zvicer. Prvi je trenutno u crnogorskom pritvoru zbog stvaranja kriminalne grupe i organizovanja više ubistava. Radoje Zvicer je „izbjegao hapšenje“ i pobjegao u nepoznatom pravcu. Za njim je raspisana međunarodna potjernica, a navodno se krije u Južnoj Americi, gdje mu zaštitu pružaju karteli bliski kavčanima.

Udarna pesnica kavčana u Srbiji bio je Veljko Belivuk (36), zvani Velja Nevolja, vođa navijačke grupe „Principi“. On je uhapšen početkom februara i optužen za više teških krivičnih djela. Svojom frakcijom navijača beogradskog kluba “Partizan” rukovodio je zajedno sa “desnom rukom” Markom Miljkovićem (32).

Njegova ekipa je za kavčane uglavnom obavljala poslove oko distribucije kokaina, ali i „prljave poslove“. Likvidirali su više članova suparničkog klana na području Beograda. Ova grupa je povezivana i sa određenim garniturama iz vlasti, okupljenim oko bivše Državne sekretarke MUP-a Srbije Dijane Hrkalović i tadašnjeg ministra policije Nebojše Stefanovića.

Tek nakon razbijanja “Sky” apliakcije saznale su se razmjere zločina Belivuka i Miljkovića, uglavnom počinjenih u podrumu kuće u Ritopeku, naselju u blizini Beograda. Riječ je o fotografijama najbrutalnijih ubistava, dok su tijela, samljevena u mašinama za meso, bacali u rijeku. Fotografije su razmjenjivali međusobno, a slali su ih i članovima suparničkog klana kao upozorenje.

U crnogorsko tužilaštvo samo pristižu pepiske sa “Sky” aplikacije i saznaju se razmjere počinjenih krivičnih djela. Neki djelovi stižu na zahtjev tužioca, a neke šalju službe Europola nakon što otkriju da je riječ o krivičnom djelu. Međutim, u Crnoj Gori, i u Srbiji, nevjerovatno je da se kriminal razvije do tog nivoa. Stručnjaci kažu da su za to bezbjednosne službe država morale biti izuzetno nesposobne ili su, pak, kriminalne grupe imale podršku nekih (djelova) struktura sistema. Nakon detaljne istrage tužilaštva saznaćemo o čemu je tačno bila riječ.

Dešifrovanjem “Sky” aplikacije crnogorski istražni organi došli su do saznanja da su pripadnici “kavačkog” klana pucali na istraživačku novinarku Oliveru Lakić. Takođe, prepiske su pokazale da je u napad na novinarku bio umiješan policajac, dajući logističku podršku klanovima. Ali pitanje je koliko je još ljudi iz sistema pomagalo kriminalnim grupama, a možda i imalo neku bitniju ulogu u njihovoj hijerarhiji.

Međutim, poučeni ranijim slučajevima gdje crnogorsko tužilaštvo nije bilo toliko ažurno kada su za kriminal i korupciju bili optuživani ljudi iz sistema, postoji sumnja da će se isto dogoditi i u ovim slučajevima. Ako sada ne saznamo koji su se sve službenici pominjali u ovim prepiskama,  pitanje je da li će sljedeći put kriminalci biti toliko naivni da organima gonjenja daju sve na papiru.

Ivan Čađenović je istraživački novinar iz Podgorice. Od 2012. je u novinarstvu i prati više oblasti od ekologije i nauke, do organizovanog kriminala. Dobitnik je više međunarodnih nagrada za doprinos istraživačkom i naučnom novinarstvu.

(Autonomija)

Tekst je nastao u sklopu izdanja “Priča iz regije” kojeg provode Res Publica i Institut za komunikacijske studije, u suradnji s partnerima iz Crna Gora (PCNEN), Hrvatske (Lupiga), Kosova (Sbunker), Srbije (Autonomija), Bosne i Hercegovine (Analiziraj.ba), i Albaniji (Exit News), u okviru projekta „Poveži točke: poboljšane politike kroz građansko učešće“ uz podršku britanske ambasade u Skoplju.