U vojvođanskoj opštini Bač, na najfrekventnijoj magistralnoj raskrsnici, nalazi se bilbord sa likom osuđenog ratnog zločinca Ratka Mladića i stihovima pesnika Alekse Šantića.

Na bilbordu piše:

„Sve tako dalje, tamo do Golgote,
I kada nam muške uzmete živote,
Grobovi naši boriće se s vama“
Aleksa Šantić

Ovi stihovi iz Šantićeve rodoljubive pesme Mi znamo sudbu… ilustrovani su fotografijom Ratka Mladića u uniformi Vojske Republike Srpske, sa tenkom u pozadini.

Odmah ispod bilborda velikim plastičnim stojećim slovima i simbolima piše: „Ja volim Bač“, sa velikim crvenim srcem, simbolom ljubavi.

‘Oni nemaju pojma ko je Ratko Mladić’

Jedna od meštanki kazala mi je, dok sam pre neki dan bio u Baču, da je užasnuta što svakodnevno njena deca, koja idu u osnovnu školu gledaju taj bilbord.

„Oni su mali i nemaju pojma ko je Ratko Mladić. Ovako, sigurno će misliti da je to naš slavni i divni pesnik Aleksa Šantić, kojeg će onda – kada budu učili njegove pesme – zamišljati u uniformi i sa tenkom iza njega“, kazala je ta meštanka.

Aleksa Šantić (1868-1924) rođen je u Mostaru, gde je proveo veći deo života. Pisao je ljubavnu i rodoljubivu poeziju, a jedna od njegovih najpoznatijih ljubavnih pesama je Emina, koja se peva kao bosanskohercegovačka sevdalinka.

Između ostalih, napisao je i pesmu Ostajte ovdje, koja je posvećena bosanskohercegovačkim muslimanima, koji su nakon austrougarske aneksije Bosne i Hercegovine napuštali zemlju, masovno odlazeći u Tursku.

Ratko Mladić osuđen je pred Međunarodnim krivičnim sudom za bivšu Jugoslaviju na doživotnu robiju zbog brojnih i monstruoznih ratnih zločina, etničkog čišćenja i genocida u Srebrenici, tokom kojeg je pobijeno više od 8.000 bošnjačkih muškaraca.

Aleksa Šantić je bio Mostarac, rodoljub, ponosan na slavne delove srpske istorije, borac za oslobođenje od okupacije i borac za socijalnu pravdu.

Ratko Mladić (1942) se lažno predstavljao kao patriota, svesno je falsifikovao prošlost i naređivao genocid, etničko čišćenje, masovna silovanja, koncentracione logore, masovna proterivanja stanovništva, rušenje bogomolja, paljenje knjiga i Vijećnice, i sve to „opravdavao“ nekakvom „osvetom Turcima“.

Aleksa Šantić je bio zaljubljen u Anku Tomlinović, ali ljubav između njega, Srbina i nje, Hrvatice tada nije bila moguća, kako kažu njegovi biografi, sem u njegovim pesmama. Kasnije je i te kako bila moguća. Ali, Ratko Mladić je učinio sve što je bilo u njegovoj zločinačkoj moći da takve ljubavi spreči i zatre.

Teško da su čitali Šantića

Na Šantićevoj sahrani u rodnom Mostaru okupio se, pišu, do tada nezapamćeno veliki broj Mostaraca. Članovi Srpskog pevačkog društva „Gusle“ i hrvatskog „Hrvoja“ nosili su njegov sanduk. Sve radnje su bile zatvorene, a Srbi, Hrvati i muslimani izašli su da poslednji put pozdrave svog pesnika.

U Šantićevom Mostaru danas je broj Srba skoro zanemarljiv. Grad je podeljen, njegovo razaranje počela je tzv. JNA pod komandom Momčila Perišića, „viteza od Mostara“ koji je naređivao granatiranja, Mladićevog ratnog druga još iz kninsko-zadarskih dana, i potonjeg načelnika Generalštaba Vojske SR Jugoslavije (1993-1998), praktično nadređenog Ratku Mladiću, jer su svi oficiri Vojske Republike Srpske primali platu direktno iz Beograda. Razaranje Mostara kasnije je nastavila HVO, kada je srušen i Stari most. Mostar je danas podeljen grad. Ne postoji zid od tvrdog materijala, poput onog što je delio Berlin, ali postoji onaj još gori – u glavama.

Na cementiranju i armiranom betoniranju tog zida u Bosni i Hercegovini svojski je radio Ratko Mladić, Srbin i Hercegovac, kao i Šantić. Šta bi danas rekao Aleksa Šantić, pesnik Emine, da može da vidi svoj Mostar, koji je toliko voleo, jer je bio prelep i jer su u njemu živeli „svi“? Kažu da je govorio: „I ne znam šta to ima ljepše u životu od čiste ljepote. A čista ljepota je vizija, san… Ne gledaš očima, ne dodiruješ rukom. Samo je dušom možeš osjetiti, a pjesmom reći“. Teško da su ratkomladići čitali Šantića.

Lokalni parlament sa najviše jezika

No, vratimo se Baču, maloj opštini u Vojvodini, blizu srpsko-hrvatske granice koju pravi reka Dunav.

Otkud ovakve sumasišavše ideje na bilbordima u Vojvodini, toj kolevci multikulturalizma i multietničnosti, širom Jugoslavije poznatoj po svojoj toleranciji i bogatstvu jezika, Evropi u malom, pokrajini čiji je parlament najmnogojezičniji posle Evroparlamenta, u kojem su zvanični jezici srpski, hrvatski, mađarski, slovački, rumunski i rusinski?

Otud što odavno niste bili u Vojvodini, šta da vam kažem. Ukratko, od Vojvodine su ostali samo tragovi, ona je bila prva žrtva Miloševićevog režima i od nekada jednog od najbogatijih i najprosperitetnijih delova Jugoslavije, zaglavila je u glibu siromaštva, i ekonomskog i kulturnog.

Centralistima iz Beograda uvek je bio cilj da se, kako im i ime kaže, upravlja iz jednog jedinog centra (danas Vučić, juče Milošević, prekjuče Pašić…). I da se sve kolektivistički „ujednači“, ali ne prema zdravoj logici da se ugledamo na bolje, već da se ujedinimo u siromaštvu i zatucanosti kako bi se nama lakše upravljalo, a oni se bogatili i zidali kule i crkve od zlata.

‘Nedovoljno srpska’ Vojvodina

Eto i takva, nacionalno označena, da ne upotrebim onu težu reč, i devastirana Vojvodina i danas se gleda s podozrenjem, kao „nedovoljno srpska“ i „prečanska“, „mađarska“ i nekako „kilava“ u svom srpskom nacionalizmu. Vojvodina odgovorna za razaranje Vukovara preko Novosadskog korpusa, ali i Vojvodina sa najvećim brojem „dezertera“ i antiratnih aktivista po glavi stanovnika. Dakle, još uvek se nekako koprca, tako barem misli nacionalistički neum.

U opštini Bač, inače, postoje i različite zanimljivosti, poput kulturno-istorijskih spomenika kao što su Bačka tvrđava, Franjevački samostan, pravoslavni manastir Bođani (znate ono iz Balaševićeve pesme: „Od Opova do Bođana još je dobrih Vojvođana“), a o osmanskim vremenima svedoče i ostaci zidova i nekoliko prostorija turskog kupatila – hamama. Po Baču je, kaže legenda, cela Bačka dobila ime, a ona se prostire i kroz delove Vojvodine i kroz delove Mađarske. Ima, dakle, razloga da se ode u Bač, ima se šta videti.

Tu, u blizini, nalazi se i selo Vajska. A ono je bilo glavni razlog moje posete opštini Bač. Selo koje je nedavno dobilo nadimak „vojvođanski Černobilj“, jer u njemu ljudi spaljuju plastiku kako bi lakše skinuli izolaciju i domogli se bakra. Ljudi žive od toga. Taj bakar onda prodaju lokalnom tajkunu čija firma ima veći godišnji prihod od budžeta Opštine Bač. Problem je u tome što se paljenjem plastične izolacije oslobađaju neka od najkancerogenijih i najtoksičnijih jedinjenja koja su izuzetno opasna za čoveka, kako je to objasnila profesorica toksikologije na Prirodno-matematičkom fakultetu u Novom Sadu, Ivana Teodorović. Ugroženi su, dakle, i vazduh i zemljište, a samim tim i usevi i zasadi. Sav taj smrad od paljevine, sav taj crni dim i čađ, prelaze i u Hrvatsku, koja je odmah preko Dunava, dakle u Evropsku uniju. Pojedini meštani za Vajsku kažu da je „selo koje umire od kancera“.

A scene su kao iz nekakve postmodernističke verzije Zolinog Žerminala: delovi sela sa redovima kuća, među kojima ima dosta straćara, ispred kojih se nalaze doslovno brda različitog otpada. Pale otpad usred njiva i atara, ali pale i ispred kuće, jer za kilogram bakra se dobija 600-700 dinara (malo jače od pet eura). Jedna se kuća izdvaja po raskoši, kuća i „pogon“, sa pet šlepera parkiranih ispred – to su dvori onog spomenutog tajkuna koji otkupljuje od meštana. I groblje je zbilja ogromno, sa mnoštvom očigledno novijih nadgrobnih spomenika.

Eto, i to vam je danas Vojvodina…

A kad već nema ni para ni zdravlja, ima makar bilborda posvećenih onima koji su svojim činjenjem od tih ljudi napravili skupljače otpada. I niko od njih ni jaje da baci na bilbord.

(Al Jazeera, foto: Autonomija)