Evropskom političkom zajednicom, što je nova francuska inicijativa o okupljanju Evrope, zapadni čelnici pokušavaju uz sebe držati evropske zemlje izvan Evropske unije, uključujući i one na Zapadnom Balkanu slabe na ruski utjecaj, naročito u vrijeme Putinove invazije na Ukrajinu, ocijenili su analitičari nekoliko dana nakon velikog skupa u Pragu.

Čelnici 44 evropske zemlje okupili se nedavno u češkoj prijestolnici na prvom sastanku na vrhu Evropske političke zajednice, novog foruma za dijalog i saradnju u rješavanju pitanja od zajedničkog interesa, poput sigurnosti, energije, klime i ekonomije.

Na skupu su sudjelovali predstavnici evropskih zemalja, svih osim Rusije i Bjelorusije. Uz predstavnike 27 zemalja članica EU-a, na prvi sastanak pozvani su čelnici šest zemalja zapadnog Balkana [Albanija, Bosna i Hercegovina, Crna Gora, Kosovo, Sjeverna Makedonija i Srbija], zatim Ukrajina, Norveška, Švicarska, Island, Armenija, Azerbejdžan, Moldavija, Gruzija, Lihtenštajn, Turska i Velika Britanija.

Visoki predstavnik EU-a za vanjsku i sigurnosnu politiku Josep Borrell rekao je tom prilikom da je taj sastanak na tragu potrage za novim poretkom bez sadašnje Rusije.

“To ne znači da zauvijek želimo isključiti Rusiju, ali za ovu, Putinovu Rusiju nema mjesta”, rekao je Borrell.

Francuska inicijativa

Evropsku političku zajednicu prvi je spomenuo francuski predsjednik Emmanuel Macron, kao platformu koja bi okupljala sve evropske države, bez obzira na njihov status u EU ili odnose s Unijom i koja ne bi bila zamjena ni za EU, ni za Vijeće Evrope, niti za Organizaciju za evropsku sigurnost i saradnju (OSCE).

Neven Anđelić, profesor međunarodnih odnosa i ljudskih prava sa londonskog Regent’s University rekao je da su se zapadni čelnici dugo pitali šta uraditi sa zemljama Zapadnog Balkana, ali i ostalim zemljama bivšeg komunističkog bloka, koje imaju želju za prijem u Evropsku uniju, a koja može oslabiti ako se želja ne ostvari.

Ideji o formiranju Evropske političke zajednice prethodilo je Macronovo protivljenje širenju Evropske unije. Pokazalo se da kandidati i kada ispregovaraju jedno poglavlje što ga preporuči Brisel, to poglavlje brzo pokvare u praksi. Bugarska i Rumanija su, naprimjer, 2007. primljene u EU, iako nisu bile spremne za to. Konačno, prema proširenju Unije podozriv je i veliki broj Evropljana.

S druge strane, bude li se predugo čekalo s proširenjem, druge sile će se uplesti u Zapadni Balkan ili druga evropska interesna područja. Ruska invazija na Ukrajinu od kraja februara samo je dodatno potakla takva promišljanja.

“Tu dolazi ideja o Evropskoj političkoj uniji”, rekao je Anđelić Al Jazeeri. “Macron, pretpostavljam, dijelom ima viziju velikog državnika i Francuske kao vodeće zemlje, a dijelom se obraća i vlastitom biračkom tijelu”.

Prema Anđeliću, alternative evropskim integracijama postojale su oduvijek. Podsjetio je na Hercegovca Dimitrija Mitrinovića koji je između dva rata propagirao ideju ujedinjene Evrope, prvo u Njemačkoj, a zatim u Velikoj Britaniji. Poslije Drugog svjetskog rata Charles de Gaulle također je propagirao ideju političke unije. U istom duhu formirano je Vijeće Evrope, a u konačnici i Evropska zajednica za ugalj i čelik, što je prethodnica današnje Evropske unije.

“Već tada su počele integracije liberalnih demokratija”, rekao je Al Jazeeri Anđelić, podsjećajući i na nerealiziranu ideju o kreiranju evropske konfederacije koju je ‘80-ih iznio Francois Mitterrand.

Prilika za Bosnu i Hercegovinu

I prema Anđeliću, ali i prema Adiju Ćerimagiću, analitičaru Inicijative za evropsku stabilnost, formiranje Evropske političke unije naročito može koristiti Bosni i Hercegovini.

Jedna od najranjivijih zemalja u Evropi već neko vrijeme je daleko od očiju Zapada. Za to vrijeme proruski političar Milorad Dodik radio je na otcjepljenju entiteta Republika Srpska od Bosne i Hercegovine, dok je entitet Federacija BiH zaglavljen u sukobu bošnjačkih i hrvatskih političara. Ti procesi su ugrozili mir u zemlji, ovog puta najviše od okončanja četverogodišnjeg rata 1995. godine. Ugrožen mir u Bosni i Hercegovini znači nestabilnost cijele regije Zapadnog Balkana.

Premda su članstvo u Evropsku uniju i NATO jedini ciljevi koji Bosnu i Hercegovinu značajno mogu transformisati i približiti ekonomskom i političkom nivou kakav trenutno ima središnja Evropa, Ćerimagić kaže da forum koji je u Pragu na najvišem nivou okupio predstavnike Evrope koji se protive ruskoj invaziji na Ukrajinu, Bosnu i Hercegovinu za početak može vratiti “s evropske periferije i duboke izolacije u kojoj se nalazi”.

“Tamošnji političari nemaju puno prilika da se sastaju sa svjetskim liderima, nemaju puno prilika da osjete situacije u kojoj se Evropa i svijet nalaze”, rekao je Ćerimagić Al Jazeeri. “U tom smislu, ovo može biti koristan forum za Bosnu i Hercegovinu”.

(Al Jazeera, foto: Pixabay)