Ustavom je Crna Gora između ostalog definisana i kao građanska i sekularna država što podrazumijeva uređenje zasnovano na odvojenosti vjerskih i javnih institucija. Međutim, evidentno je da je od 2020. godine Srpska pravoslavna crkva SPC aktivno uključena u politički i društveni život Crne Gore. SPC je svakim danom vidljivija i u javnosti je prisutnija, dobija prostor i na Javnom servisu. Sve češće se čuju pozivi iz te vjerske organizacije da se u škole uvede vjeronauka, u Vladi sjede ministri koji veliki značaj pridaju SPC… Samim tim nameću se pitanja da li Crna Gora gubi sekulartnost i postoji li opasnost da se to desi. Sagovornici CdM-a dekan FCJK Aleksandar Radoman i programski direktor CGO-a Petar Đukanović kažu da desekularizacija i klerikalizacija Crne Gore uveliko odvijaju, i upozoravaju da je ugrožen građanski karakter društva.

“Proces desekularizacije crnogorskoga društva u protekle tri godine uzeo je toliko maha da se više ne postavlja pitanje da li je sekularnost ugrožena, već da li je u Crnoj Gori izvan Ustava koji se sve više derogira – uopšte i ima. Teri Iglton veli da društva ne postaju svjetovna kad se posve oslobode religije, nego kad ih ona više previše ne uzrujava. Samo srce tame društvenog „uznemirenja“ u Crnoj Gori duže od tri decenije je Beogradska patrijaršija sa svojim eparhijama”, kaže za CdM dekan Fakulteta za crnogorski jezik i književnost FCJK Aleksandar Radoman.

Ali, dodaje on, Crna Gora ne bi bila to što jeste kad bismo danas samo govorili o neprihvatljivom uticaju religije u javnoj sferi.

“Ovdje čak nije ni pitanje uticaja religije koliko jedne paramilitarne organizacije kojoj je religija samo krinka za realizaciju vrlo zemaljskih planova. Uostalom, kad je Velibor Džomić svojevremeno izračunao da u Crnoj Gori Beogradska patrijaršija ima više sveštenika, kaluđera i ljudi u crkvenim odborima nego što Vojska Crne Gore ima vojnika, bila je to jasna poruka njihove misije”, navodi Radoman.

On podsjeća da je proces desekularizacije društva osvjedočen u protekle tri godine brojnim primjerima – od toga da je Beogradska patrijaršija imala ključni uticaj na formiranje tri vlade preko toga da je postala resursni centar vlasti, vrhovni autoritet državnim ustanovama te da država finansira privatne vjerske obrazovne ustanove, sve do servilnog odnosa predstavnika vlasti prema njenim prelatima, kakvo je nedavno demonstrirao predsjednik Skupštine Crna Gore Andrija Mandić.

“Taj proces prati i ubrzana izmjena temeljnih postulata sekularnosti i multikulturalnosti na kojima je počivalo crnogorsko društvo. Ako oslušnete poruke velikodostojnika Beogradske patrijaršije ili pogledate njihove svetosavske akademije i proslave koje im slijede, tu se jasno vidi da je za njih Hrist samo prazna oznaka, potrebna da njihovoj djelatnosti da prividno religijski obris”, naglašava Radoman.

Prema njegovim riječima centralna figura njihovog učenja je obogotvoreni Sveti Sava, ali ne onaj istorijski arhiepiskop iz 13. vijeka, već njegov farsični pandan, osmišljen u profašističkim koncepcijama Dimitrija Najdanovića i Nikolaja Velimirovića 30-ih godina 20. vijeka.

“Baš kao i tvorci te skaredne koncepcije – njihovi sljedbenici danas afirmišu ideologiju krvi i tla. Zato ćete češće no o vjeri, ljubavi i nadi od današnjih prelata Beogradske patrijaršije čuti propovijedi o jednom narodu, jednoj zemlji i jednom vođi. Beogradska patrijaršija danas je u Crnoj Gori ključni generator ideologije velikosrpskog fašizma, a ovo što se okupilo oko vlasti – koliko i ono što u opoziciji danas preži da po svaku cijenu uskoči u takvu vlast – toj ideologiji krči put pričom o lažnom pomirenju, koje ne podrazumijeva društveni konsenzus oko univerzalnih civilizacijskih vrijednosti, već normalizaciju ksenofobije, šovinizma, kulturrasizma, islamofobije, homofobije, negacije Crnogoraca, poricanja genocida u BiH, slavljenja ratnih zločinaca i slično”, upozorava sagovornik CdM-a.

Radoman kaže da će svi koji se kritičkim stavom suprotstave normalizaciji fašizma doći pod udar Beogradskoj patrijaršiji podložnih državnih organa „nove“ Crne Gore, kao što je to ovih dana slučaj s Bobanom Batrićevićem ili Fakultetom za crnogorski jezik i književnost.

“Kad pod pritiskom opresivnih mehanizama kritički glasovi utihnu, otvoriće se put da se započeti posao stvaranja male imperije uspješno finalizuje asimilacijom Crnogoraca, segregacijom manje brojnih naroda i uspostavom ksenofobnog i auroritarnog velikosrpskog raj(h)a. To je, sve je očitije, zacrtani plan kojem se, konačno, svi oni kojima je stalo do budućnosti ove zemlje, beskompromisno moraju oduprijeti”, zaključio je Radoman u izjavi za CdM.

Đukanović: Sve češće i konsultacije političkih aktera sa crkvom oko javnih politika

Programski direktor Centra za građansko obrazovanje (CGO) Petar Đukanović upozorava da se proces klerikalizacije crnogorskog društva se uveliko odvija.

„Počeo je mnogo prije 2020. godine, ali se od tada sve jače manifestuje“, ističe Đukanović za CdM.

On napominje da se treba podsjetiti da se tzv. Vlada ,,promjena“ praktično krojila u manastiru.

„Očigledno je sve veće uplitanje i uticaj crkve kako u političkom životu tako i u ostalim sferama društva. Na talasu litija, crkva je postala ključna okupljajuća snaga, potičući političare da se takmiče za njeno blagonaklonstvo u nadi da će privući tako dio njenih sljedbenika kao glasače”, jasan je Đukanović.

Istuiče i da su sve češće i konsultacije političkih aktera sa crkvom oko javnih politika.

„Ilustrativan je bio primjer iz prve Vlade Crne Gore, nakon parlamentarnih izbora 2020. godine, kada je ministar ekonomskog razvoja obavio konsultacije oko demografskih pitanja i nataliteta prepoznajući crkvu kao snažnog partnera. Ovaj trend se nastavlja i danas“, navodi sagovornik CdM-a.

„Čini se da je taj odnos dobar za interese obje strane, i crkve i većine partijskih igrača, a jedino je pitanje dokle su spremni da idu u odbrani tih partikularnih interesa. Međutim, ovakva situacija je opasna za sekularni karakter društva i opšte dobro. Iz onoga što su vrijednosti crkve koje manifestuje, javnog govora koji odzvanja etnonacionalističkom retorikom, pa i preko talasa Javnog servisa, targetiranja svakoga ko je drugačiji, zagovaranja tradicionalističkih vrijednosti koje urušavaju dostignute standarde ljudskih prava i slično, jasno je da je ugrožen građanski karakter društva“, upozorava Đukanović.

Prema njegovim riječima posebnu bojazan izazivaju inicijative crkve da se u obrazovni sistem uvede vjeronauka, a koja bi u ovakvom kontekstu lako mogla da sklizne u indoktirnaciju sa dugoročnim posljedicama.

„Umjesto uvođenja vjeronauke važnije bi bilo naučiti mlade da kritički promišljaju i kroz taj metod razumiju značaj crkve i religije uopšte u savremenom društvu. Ukratko, s porastom klerikalizacije, društvo se suočava s rizikom vraćanja unazad. Stoga je ključno odgovorno i argumentovano reagovati na te procese kako bismo očuvali građanske vrijednosti na kojima se kao društvo možemo održivo razvijati“, zaključio je Đukanović za CdM.

(CdM, Karikatura: STUPS)