Petogodišnjica obnove crnogorske državne nezavisnosti protiče u senci izjave bivšeg premijera Mila Đukanovića, ali i dalje najuticajnije političke ličnosti u Crnoj Gori, da je Crna Gora i dalje meta velikosrpskog državnog projekta. Odnosi dve države tokom pet godina uglavnom su bili toplo-hladni, ali i liberalniji intelektualci u Srbiji priznaju da je ključni problem u tome što Srbija nije suštinski prihvatila realnost da je Crna Gora nezavisna država, što se ogleda kroz razne državne strategije o patronatu nad Srbima koji žive u Crnoj Gori.
Vlast u Crnoj Gori smatra da je petogodišnji period od obnove nezavisnosti Crne Gore vrlo uspešan. Crna Gora je u evropskim integracijama odmakla dalje od Srbije (dobila je status kandidata za EU i čeka datum početka pregovora), kojoj je i dalje najveća boljka saradnja s Haškim sudom.
Crna Gora nema nerešenih problema sa zemljama u regiji, a i ekonomski pokazatelji su na njenoj strani: prosečna plata iznosi između 480 i 508 evra, što je znatno više od prosečne plate u Srbiji, koja iznosi oko 330 evra. Srbiju muči visoka inflacija, koja je lani bila nešto veća od 10 posto, dok je u Crnoj Gori koja koristi evro kao valutu iznosila oko 0,5 posto. Ali obe je zemlje snažno pogodila ekonomska kriza i muči ih visoka nezaposlenost.
Daleko od toga da je Crna Gora od obnove nezavisnosti procvetala. Ekonomska analitičarka Jadranka Rabrenović za Business.hr kaže da većina crnogorske privrede ne radi, ili radi minimalnim kapacitetom uz obilnu državnu pomoć. Ističe da je stopa nezaposlenosti premašila 20 posto, a jedan od razloga tome je smanjivanje broja radnika u najvećim preduzećima – Kombinatu aluminijuma, Rudnicima boksita i Željezari Nikšić.
Tokom 2009. više od 600 radnika otišlo je iz KAP-a kojim upravlja ruski oligarh Oleg Deripaska, bez posla je ostalo više od 800 rudara iz Nikšića, a ove će godine, nakon što je Željezara otišla u stečaj nakon trećeg neuspelog procesa privatizacije, bez posla ostati 980 radnika. Iako su sve tri kompanije privatizovane, otpremnine su plaćene iz budžeta, novcem poreskih obveznika.
Osim toga, iz budžeta je za KAP izdvojeno 60 miliona evra za subvenciju električne energije za četiri godine, odnosno do 2012, objašnjava Jadranka Rabrenović.

Ništa od radova

U Crnoj Gori u ovih pet godina nije počela realizacija nijednog većeg infrastrukturnog projekta. U posao veka, kako su mnogi zvali gradnju autoputa od Bara do granice sa Srbijom, a svečano je prezentiran još 2009. godine u prisustvu tadašnjih premijera Srbije, Hrvatske i Crne Gore – Mirka Cvetkovića, Jadranke Kosor i Mila Đukanovića, u Gornjim Mrkama više niko ne veruje. Iako su stručnjaci još tada ukazivali da Crna Gora ne treba da ulazi u taj posao, jer bi zbog nepristupačnog terena kilometar puta bio najskuplji u svetu, vlada je prvo mesecima neuspešno pregovarala s hrvatskim Konstruktorom, zatim s grčko-izraelskim konzorcijumom i na kraju s grupom kineskih kompanija. Kineske kompanije su zatražile dodatno vreme koje im je vlada dala u nedostatku dalje strategije. Srbija je službeno počela da gradi prvu dionicu autoputa kroz tu zemlju, od Uba do Lajkovca, ali zbog problema s eksproprijacijom zemljišta radovi nisu ni počeli. Sve se češće čuje da će dve zemlje zajedno od međunarodnih finansijskih institucija tražiti pomoć za gradnju autoputa od Bara do Beograda.
Srbija i Crna Gora trebalo bi da započnu rekonstrukciju železnice od Bara do Beograda, gde je prosečna brzina vozova 40 kilometara na sat, a na nekim deonicama samo 30 kilometara. Studija koju je finansirala italijanska vlada predviđa ulaganja oko 336 miliona evra, od čega Srbija treba da osigurati 198 miliona, da bi se postigla prosečna brzina vozova od 85 kilometara na sat.

Srbija je i dalje najvažniji spoljnotrgovinski partner Crne Gore i iz nje uvozi najviše proizvoda. Zavisnost Crne Gore od Srbije najbolje se videla kada je Srbija nedavno donela uredbu o zabrani izvoza pšenice, jer je preveliki izvoz pretio nestašicom na domaćem tržištu, što je u Crnoj Gori dočekano na nož budući da se najveća količina uvozila iz te zemlje. Odluka vlade u Beogradu naterala je proizvođače iz Crne Gore da se okrenu drugim tržištima.
Jadranka Rabrenović kaže da je poljoprivredna proizvodnja, druga strateška privredna grana Crne Gore, odmah nakon turizma, ali je zapuštena pa se 80 posto hrane uvozi.

“Zbog toga Crna Gora ima velik spoljnotrgovinski deficit, koji je dosad ‘peglan’ direktnim stranim investicijama, odnosno privatizacijom, a u poslednje dve godine i zaduživanjem putem evroobveznica”, objašnjava Rabrenovićeva.

Više stanova nego ljudi

Srpski turisti i dalje su najbrojniji na crnogorskom primorju. Mnogi imaju vikendice, letuju kod prijatelja, pa se najveći broj Srba i dalje odlučuje za letovanje na crnogorskoj obali iako službena statistika beleži da Srbi najviše letuju u Grčkoj i Turskoj. Crna je Gora prošle godine prvi put ponudila povoljne aranžmane nakon što je konačno priznala da se s postojećom infrastrukturom ne može razvijati kao elitna turistička destinacija. Masovno su se gradili apartmani za prodaju (Budva, na primer, ima više stanova nego stanovnika), a od proglašenja nezavisnosti nije sagrađen nijedan novi hotel pa Crna Gora pati od hroničnog nedostatka hotelskih turističkih kapaciteta.

“To više što najveći deo privatizovanih hotela ili ne radi ili je u početnoj fazi rekonstrukcije jer su investitori ostali bez novca”, ističe Jadranka Rabrenović.

Stručnjaci ističu i da su pet godina od referenduma o proglašenju nezavisnosti ekonomski odnosi između Crne Gore i Srbije i njihovih stanovnika znatno bolji nego odnosi političkih elita. Profesor na Fakultetu političkih nauka u Beogradu i Podgorici Predrag Simić smatra da je poslednjih pet godina prošlo u znaku trzavica, jer se iz vrha crnogorske vlasti puno govorilo o nastavku ‘velikosrpskog projekta“, dok je na srpskoj strani s velikim ogorčenjem primljena odluka Podgorice, kao i Skoplja, da priznaju nezavisnost Kosova.

Crnogorski predsednik Filip Vujanović rekao je da je nakon majskog referenduma 2006. godine Crna Gora stekla veliki međunarodni ugled, koji je „iznad njene veličine i broja stanovnika“, ali i dodao da se moglo više učiniti u pogledu savladavanja unutrašnjih političkih podela u Crnoj Gori.

Dobro upućeni kažu da je upravo to najveći problem Crne Gore jer vlast nije promenjena 20 godina – Milo Đukanović formalno nije na čelu vlade, već ga je zamenio njemu lojalni, mladi Igor Lukšić, a veći deo opozicije i dalje je okrenut Srbiji i tvrdi da su Srbi u Crnoj Gori diskriminisani.

(Business.hr)