Srpsko miješanje u Crnu Goru ima dva očigledna cilja: osporavanje građanskoga karaktera zemlje kao uspješne etnički raznolike države i promjenu njezine strateške vanjskopolitičke orijentacije – pišu Ismail Ćidić, Vesko Garčević i Drilon S. Gaši u članku koji objavljuje „Just Security”, portal iz Njujorka koji se bavi pitanjima zakona, ljudskih prava i nacionalne bezbjednosti SAD.

„Just Security” promoviše principijelna i pragmatična rješenja za probleme s kojima se suočavaju donosioci odluka u SAD, a stručni autori su pojedinci s značajnim iskustvom u vladi, akademici, praktičari civilnoga društva, pojedinci na koje direktno utiče politika nacionalne bezbjednosti.

Ćidić je stručnjak za međunarodno odnose, Garčević bivši crnogorski diplomata i profesor praktične diplomatije i međunarodnih odnosa na Univerzitetu u Bostonu, a Gaši specijalista za međunarodni razvoj. U zajedničkome članku, pod naslovom „Američko rukovodstvo je važno za izbjegavanje novoga nasilja na Balkanu”, njih trojica pišu:

„Nedavno ustoličenje novoga mitropolita Srpske pravoslavne crkve (SPC) u Crnoj Gori izazvalo je etničke tenzije širom zemlje, kao simbol nastavka miješanja u nezavisnu Crnu Goru od strane vlasti u Srbiji”.

„SPC ima mračnu istoriju podsticanja etničkih podjela tokom ratova u bivšoj Jugoslaviji. Pristalice nezavisnosti Crne Gore žele pravoslavnu hrišćansku crkvu koja je odvojena od SPC. Prijetnja je umnožena bliskim vezama SPC i Ruske pravoslavne crkve, koja je i sâma blisko povezana sa vladom u Moskvi “.

„Glavni protivnici članstva Crne Gore u NATO-u 2017. i njezine budućnosti u EU su sada u vladi. Demokratski front (DF), najveći koalicioni partner u aktuelnoj crnogorskoj vlasti, uporni je zagovornik srpske hegemonističke politike u regionu. DF je više puta javno negirao genocid u Srebrenici 1995. godine, uprkos priznanju zločina od strane prethodne vlade i parlamenta, i pozivao vladu da ukine sankcije Rusiji, povuče Crnu Goru iz NATO-a i povuče priznanje Kosova”.

Autori prepoznaju podrivačke namjere Srbije kako prema Crnoj Gori, tako i prema BiH i Kosovu. Procjenjuju da se nesagledive posljedice mogu preduprijetiti američkim liderstvom:

„Kako su intervencije predvođene SAD u posljednjoj deceniji 20. vijeka dovele do kraja neprijateljstva, izgledi za NATO i EU integracije za region postali su realni, a države su istupile s ambicioznim planom da transformišu svoje zemlje u liberalne demokratije. Napravljen je izuzetan napredak, posebno u prvoj deceniji ovoga vijeka”.

Međutim, „danas je pristupanje EU zastalo, istovremeno smanjujući uticaj Brisela i umanjujući važan podsticaj liderima u regionu da razvijaju i reformišu svoje zemlje”.

„To čak može dovesti do ponovnoga sukoba. Nedostatak konkretne, neposredne posvećenosti konačnom članstvu zemalja Zapadnoga Balkana u EU ohrabrio je Srbiju da preduzme ponovnu agresiju u regionu i omogućio sve veći i zlonamjerni ekonomski i vojni uticaj Rusije i Kine”.

„Nezavisnost, suverenitet i teritorijalni integritet BiH, Kosova i Crne Gore su pod direktnom prijetnjom revanšističkoga režima u Srbiji, koji takođe ugrožava obaveze SAD za mir i stabilnost u jugoistočnoj Evropi”, pišu Ćidić, Garčević i Gaši.

„Skoro tri decenije nakon ratova koji su opustošili region, američko vođstvo je sada potrebno više nego ikada. Jučerašnja nacionalistička velikosrpska ideologija, koja je prethodila Prvome svjetskome ratu i koja je podržavala genocid i etničko čišćenje posljednjih ratova u bivšoj Jugoslaviji, prerasla je u današnji ‘srpski svet’, kako je to artikulisao srpski ministar Aleksandar Vulin u julskome govoru u prisustvu predśednika Srbije Aleksandra Vučića”.

„Prethodne intervencije Vašingtona u regionu postigle su mir i učvrstile stvaranje jakih saveza SAD”, pišu autori. „Ali, kako je međunarodna pažnja jenjavala, SAD nijesu nastavile s dovoljno jasnom porukom Srbiji, čiji napori danas prijete ne samo Kosovu, Bosni i Crnoj Gori, već i miru na kontinentu. Srbija je otvoreno neprijateljska prema SAD u potkopavanju suvereniteta suśednih zemalja. U stvari, srpski lideri preduzimaju upravo one akcije i politike u okviru svoje strategije ‘srpski svet’ koje bi trebalo da ih, ako već nijesu, podvrgnu sankcijama prema izvršnome nalogu predśednika Džoa Bajdena iz juna”.

Autori zaključuju:

„Kontinuirani interes Kongresa SAD je veoma važan za mir, stabilnost i demokratiju u regionu, ali, po našem mišljenju, saslušanje nije prepoznalo centralnu ulogu Srbije u regionalnim tenzijama i potrebu da SAD priznaju oblasti u kojima moraju prilagodi svoju politiku i odgovore. Ovo nije zahtjev da se problemi Balkana rješavaju unedogled, nego održavanje američkoga liderstva na Balkanu protiv onih koji izazivaju SAD i njihova vojna, politička i moralna ulaganja u region.

Nedavna imenovanja iskusnih diplomata da služe kao novi američki izaslanici u regionu su koraci u pravome smjeru. Kao što nas uči nedavna istorija, diplomate s jakim iskustvom na Balkanu u kombinaciji s značajnom, kontinuiranom političkom posvećenošću Vašingtona mogu spriječiti region da somnabulno hoda ka krizi koja bi imala strašne bezbjednosne implikacije za Evropu. Ovo takođe može prepoznati i ojačati demokratske korake koje je veći dio regiona napravio, uz podršku SAD”.

(Antena M, ilustracija: Pixabay)