Savez vojvođanskih Mađara, Demokratska stranka vojvođanskih Mađara i Demokratska zajednica vojvođanskih Mađara

polazeći od uverenja da je pravo samostalnog odlučivanja o sudbonosnim pitanjima jedan od preduslova opstanka mađarske zajednice u Vojvodini,
istovremeno u potpunosti poštovajući teritorijalni integritet i ustavni poredak Srbije i u skladu sa tendencijama decentralizacije,
imajući u vidu ograničenja koja sadrži važeći Ustav i smatrajući neophodnim njegovu temeljnu reviziju,
stvorivši jedinstveni koncept personalne i teritorijalne autonomije, uključujući i način određivanja područja organa državne uprave i pravosudnih organa usklađen sa interesima mađarske zajednice u Vojvodini, usvojili su

ZAJEDNIČKI KONCEPT AUTONOMIJE STRANAKA VOJVOĐANSKIH MAĐARA

I Personalna autonomija

1. Osnovna načela

Nacionalni savet Mađara je najviši organ personalne autonomije, uključen u pravni poredak Republike Srbije u formi zemaljske samouprave Mađara u Srbiji.
Cilj Nacionalnog saveta Mađara je da:
– utvrdi, izrazi i zastupa interese vojvođanskih Mađara od značaja za očuvanje njihovog identiteta,
– da putem demokratskog dijaloga sa organima vlasti Republike Srbije obezbedi očuvanje identiteta mađarske zajednice, zaštitu i razvoj vrednosti duhovne i materijalne kulture vojvođanskih Mađara,
Nacionalni savet Mađara koji ima svojstvo pravnog lica i poseduje sopstvenu imovinu, u oblastima obrazovanja, kulture, javnog informisanja i službene upotrebe jezika i pisma zastupa interese mađarske zajednice, u procesima odlučivanja u tim oblastima donosi odluke, daje mišljenja, predloge i saglasnosti u skladu sa zakonom, i osniva ustanove, neprofitna privredna društva i fondacije.
Kada je to propisano zakonom, akti doneti bez odgovarajućeg predloga, mišljenja ili saglasnosti Saveta su po sili zakona ništavi.
Nacionalni savet Mađara opštim normativnim aktima bliže uređuje pitanja iz oblasti  obrazovanja, kulture, javnog informisanja i službene upotrebe jezika i pisma, u skladu sa zakonom.
Nacionalni savet Mađara može da vrši kao poverene poslove javna ovlašćenja na osnovu odluke državnih organa, organa autonomne pokrajine i jedinice lokalne samouprave.
Nacionalni savet Mađara:
a) donosi Statut, poslovnik o radu i druga opšta akta u skladu sa Ustavom i zakonom,
b) uređuje svoju unutrašnju organizaciju, bira predsednika Saveta, Izvršni odbor, članove radnih tela i druge funkcionere,
c) donosi budžet i završni račun,
d) utvrđuje sedište, pečat i svoje simbole,
e) donosi strategiju razvoja obrazovanja, kulture i javnog informisanja na mađarskom jeziku, usvaja koncepciju afirmacije službene upotrebe mađarskog jezika i pisma,
f) usvaja godišnji plan rada i godišnji izveštaj o radu Saveta, Izvršnog odbora i radnih tela,
g) usvaja izveštaj o radu i poslovanju, odnosno godišnji finansijski plan, plan rada i razvoja ustanova, neprofitnih privrednih društava i fondacija čiji je osnivač, odnosno vršilac osnivačkihprava,
h) daje saglasnost na statut ustanova, neprofitnih privrednih društava i fondacije čiji je osnivač, odnosno vršilac osnivačkih prava,
i) u saradnji sa organima državne uprave učestvuje u izradi posebnog biračkog spiska mađarske zajednice,
j) raspolaže sa svojom imovinom, i koristi sredstva u javnoj svojini na osnovu odluke nadležnih organa,
k) utvrđuje nacionalne simbole i način njihovog korišćenja, kao i praznike mađarske zajednice,
l) predlaže članove, predstavnike mađarske zajednice u opštinskim i gradskim savetima za međunacionalne odnose,
m) podnosi nacrte propisa iz oblasti obrazovanja, kulture, javnog informisanja i službene upotrebe jezika i pisma organima Republike Srbije, Autonomne Pokrajine Vojvodine i jedinica lokalne samouprave,
n) izjavljuje ustavnu žalbu Ustavnom sudu Republike Srbije u slučaju da proceni da je došlo do povrede ustavnih prava i sloboda pripadnika mađarske zajednice, ili u slučaju da mu se obrati pripadnik mađarske zajednice koji smatra da je povređen u svojim ustavnim pravima i slobodama,
o) održava veze, sarađuje i zaključuje sporazume sa manjinskim samoupravama, jedinicama lokalne i regionalne samouprave, pokrajinskim i državnim organizacijama i organima u zemlji i u inostranstvu, kao i sa međunarodnim organizacijama,
p) putem svog predstavnika učestvuje u pregovorima koji imaju za cilj zaključivanje međunarodnih sporazuma, u delu koji se tiče prava nacionalnih manjina,
q) zastupa težnje vojvođanskih Mađara za manjinskom autonomijom pred domaćim i stranim organima i organizacijama, kao i pred organima i organizacijama matične države,
r) sa posebnom pažnjom se stara o Mađarima koji žive u jedinicama lokalne samouprave u kojima mađarska zajednica živi u manjem broju,
s) stara se o održavanju veza sa sunarodnicima u inostranstvu,
t) ustanovljava i dodeljuje priznanja,
u) vrši ostale nadležnosti u skladu sa zakonom.
Izvršni organ Saveta je Izvršni odbor, koji:
a) priprema pravne akte i druge dokumente (izveštaje o radu, finansijske izveštaje i planove, planove rada i razvoja, strategije, zaključke, deklaracije, nacrte propisa) koje usvaja Savet,
b) obezbeđuje sprovođenje akta iz tačke a) ovog stava i vrši kontrolu nad njihovim sprovođenjem,
c) vrši nadzor nad radom ustanova, neprofitnih privrednih društava i fondacija čije je osnivač, odnosno vršilac osnivačkih prava Savet,
d) donosi poslovnik o radu, odnosno opšta i pojedinačna akta iz svoje nadležnosti,
e) obavlja poslove koje Savet prenese u nadležnost Izvršnog odbora.

2. Nadležnosti

a) Obrazovanje

Osnivanje ustanova, vršenje osnivačkih prava, upravljanje ustanovama

Mađarska koalicija se zalaže za značajno povećanje broja obrazovno-vaspitnih ustanova u
kojima se nastava izvodi isključivo na mađarskom jeziku, tj. za uspostavljanje mreže mađarskih škola.
Nacionalni savet Mađara osniva obrazovno-vaspitne ustanove (ustanove predškolskog,
osnovnog i srednjeg obrazovanja), ustanove učeničkog i studentskog standarda, kao i
visokoškolske ustanove.
Nacionalni savet Mađara može da na osnovu odluke osnivača (države, autonomne
pokrajine i jedinice lokalne samouprave) preuzme osnivačka prava, odnosno da na osnovu sporazuma sa osnivačem vrši prava i obaveze osnivača u ustanovama u kojima se obrazovnovaspitni rad izvodi isključivo na mađarskom jeziku.
U slučaju obrazovno-vaspitnih ustanova u kojima se u većini odeljenja obrazovno-vaspitni rad izvodi na mađarskom jeziku, a koja su od posebnog značaja za mađarsku zajednicu, a čiji osnivač, odnosno vršilac osnivačkih prava nije Nacionalni savet Mađara, Savet ima pravo davanja predloga, odnosno saglasnosti u postupku imenovanja i razrešenja organa upravljanja. U slučaju ostalih obrazovno-vaspitnih ustanova u kojima se obrazovno-vaspitni rad izvodi i na mađarskom jeziku, u postupku imenovanja i razrešenja organa upravljanja Nacionalni savet Mađara daje mišljenje.
U postupku imenovanja i razrešenja organa upravljanja ustanova učeničkog i studentskog standarda čije je sedište na području jedinice lokalne samouprave u kojoj je mađarski jezik u službenoj upotrebi, Nacionalni savet Mađara daje predloge, odnosno mišljenja.
U oblasti visokog obrazovanja, Nacionalni savet Mađara daje mišljenje o kandidatima predloženim za organe poslovođenja i upravljanja fakulteta, katedri i drugih organizacionih jedinica za obrazovanje vaspitača, učitelja i profesora jezika i književnosti nacionalne manjine.

Nastavni planovi i programi, udžbenici

Nacionalni savet Mađara izrađuje nastavne planove i programe osnovnog i srednjeg obrazovanja, izuzev elemenata koje čine deo Nacionalnog okvirnog školskog programa, posebno one sadržaje koji izražavaju posebnost mađarske zajednice u predmetima istorije, geografije, likovnog i muzičkog vaspitanja, kao i nastavni program osnovnog i srednjeg obrazovanja i vaspitanja za mađarski jezik nacionalne manjine i mađarski jezik sa elementima nacionalne kulture.
Nacionalni savet Mađara daje saglasnost u postupku davanja odobrenja za korišćenje udžbenika i nastavnih sredstava i predlaže davanje odobrenja za korišćenje udžbenika iz matične države u obrazovno-vaspitnom radu.

Ostale nadležnosti

Nacionalni savet Mađara:
– utvrđuje obrazovno-vaspitne ustanove i ustanove učeničkog i studentskog standarda od posebnog značaja za mađarsku zajednicu,
– predlaže jednog člana Nacionalnog prosvetnog saveta,
– daje mišljenje u postupku utvrđivanja mreže predškolskih ustanova, osnovnih i srednjih škola, kao i ustanova učeničkog i studentskog standarda u jedinicama lokalne samouprave u kojima je mađarski jezik u službenoj upotrebi,
– u cilju što bržeg uspostavljanja mreže obrazovno-vaspitnih ustanova u kojima se nastava izvodi isključivo na mađarskom jeziku, predlaže osamostaljenje izdvojenih odeljenja škola,
– odlučuje o raspodeli sredstava koja se iz budžeta republike i autonomne pokrajine putem konkursa dodeljuju za projekte obrazovno-vaspitnih ustanova koje obrazovno-vaspitni rad izvode na mađarskom jeziku,
– daje saglasnost u postupku ukidanja i otvaranja odeljenja-obrazovnih profila u srednjim stručnim školama,
– inicira postupak, odnosno daje mišljenje u postupku davanja saglasnosti na otvaranje odeljenja na mađarskom jeziku za manje od 15 učenika,
– utvrđuje stipendije iz sopstvenih sredstava, kriterijume za njihovu dodelu i sprovodi postupak dodeljivanja.

b) Kultura

Nacionalni savet Mađara osniva ustanove kulture, te na osnovu odluke države, autonomne pokrajine i jedinice lokalne samouprave može da preuzme osnivačka prava, odnosno da na osnovu sporazuma sa osnivačem vrši prava i obaveze osnivača.
Nacionalni savet Mađara:
– utvrđuje ustanove kulture i manifestacije od posebnog značaja za mađarsku zajednicu,
– daje predloge, odnosno mišljenja u postupku imenovanja organa upravljanja ustanova kulture od posebnog značaja za mađarsku zajednicu,
– predlaže kandidate za članove upravnih i nadzornih odbora i direktora Izdavače ustanove „Forum“ i Zavoda za kulturu vojvođanskih Mađara,
– pokreće postupak za utvrđivanje kulturnih dobara, utvrđuje koja su kulturna dobara koja od posebnog značaja za mađarsku zajednicu i daje predlog za preduzimanje mera tehničke zaštite i drugih radova nad kulturnim dobrima,
– podnosi inicijativu za obustavljanje izvršenja prostornih i urbanističkih planova ukoliko smatra da se time ugrožavaju kulturna dobra od posebnog značaja za mađarsku zajednicu i daje saglasnost u postupku izdavanja dozvole za premeštanje nepokretnog kulturnog dobra od posebnog značaja za mađarsku zajednicu na novu lokaciju,
– odlučuje o raspodeli sredstava koja se iz budžeta republike i autonomne pokrajine putem konkursa dodeljuju za projekte ustanova kulture mađarske zajednice,
– daje mišljenje u postupku utvrđivanja mreže biblioteka.

c) Javno informisanje

Nacionalni savet Mađara osniva ustanove i neprofitna privredna društva iz oblasti javnog informisanja, te na osnovu odluke države, autonomne pokrajine i jedinice lokalne samouprave može da preuzme osnivačka prava, odnosno da na osnovu sporazuma sa osnivačem vrši prava i obaveze osnivača.
Nacionalni savet Mađara:
– predlaže jednog člana Saveta Republičke radiodifuzne agencije,
– daje predloge u postupku izrade Strategije razvoja radiodifuzije u Republici Srbiji,
– daje mišljenje u postupku imenovanja organa upravljanja Radiodifuzne ustanove Vojvodine,
– predlaže 3 člana Programskog odbora Radiodifuzne ustanove Vojvodine,
– utvrđuje kriterijume za izbor odgovornih urednika programa na mađarskom jeziku u okviru javnog servisa, a putem konkursa, posle pribavljenog mišljenja uredništva bira odgovorne urednike programa na mađarskom jeziku,
– odlučuje o raspodeli sredstava koja se iz budžeta republike i autonomne pokrajine putem konkursa dodeljuju za projekte iz oblasti javnog informisanja na mađarskom jeziku.

d) Službena upotreba jezika i pisma

Nacionalni savet Mađara:
– utvrđuje tradicionalne nazive gradova, opština i naseljenih mesta, kao i drugih geografskih naziva na mađarskom jeziku u jedinicama lokalne samouprave u kojima je mađarski jezik u službenoj upotrebi,
– daje predloge za izmenu naziva ulica i drugih javnih površina, odnosno daje mišljenje u postupku utvrđivanja i izmene tih naziva u jedinicama lokalne samouprave u kojima je mađarski jezik u službenoj upotrebi,
– podnosi inicijativu nadležnom organu radi utvrđivanja i otklanjanja povrede prava na službenu upotrebu mađarskog jezika.

3. Izbor Nacionalnog saveta Mađara

Nacionalni savet Mađara se bira putem neposrednih, višestranačkih izbora, na osnovu opšteg i jednakog izbornog prava, tajnim glasanjem po proporcionalnom izbornom sistemu.
Prilikom raspodele mandata primenjuje se prirodni prag.
Pravo da bira, odnosno da bude biran ima lice koje ima opšte biračko pravo i koje je upisano u poseban birački spisak mađarske zajednice.
Pravo predlaganja kandidata imaju političke stranke vojvođanskih Mađara, njihove koalicije, kao i grupe građana koji su upisani u poseban birački spisak.
Poseban birački spisak mađarske zajednice, kao deo jedinstvenog biračkog spiska izrađuje nadležni organ državne uprave u saradnji sa organizacijama vojvođanskih Mađara.
Poseban birački spisak mađarske zajednice se smatra izrađenim ako u isti bude upisano najmanje 50% pripadnika mađarske zajednice prema poslednjem popisu stanovništva.

4. Finansiranje nacionalnog saveta Mađara

Za finansiranje nacionalnih saveta država godišnje izdvaja zakonom procentualno utvrđeni deo budžeta republike i budžeta autonomne pokrajine.
Nacionalnom savetu Mađara pripada deo sredstava namenjenih finansiranju nacionalnih
saveta raspoređen na osnovu kriterijuma utvrđenih zakonom.
Iz budžeta jedinica lokalne samouprave u kojima je mađarski jezik u službenoj upotrebi se za finansiranje rada Nacionalnog saveta Mađara godišnje izdvaja zakonom procentualno utvrđeni deo sredstava.
Kontrolu nad korišćenjem sredstava iz budžeta republike, autonomne pokrajine i jedinice
lokalne samouprave vrše nadležni državni organi.

5. Obavljanje poslova državne uprave koji se odnose na funkcionisanje sistema manjinske samouprave

Republika Srbije obrazuje Ministarstvo za manjinska prava za obavljanje poslova državne uprave koji se odnose na funkcionisanje sistema manjinske samouprave.
Ministarstvo za manjinska prava:
– vrši upis u registar nacionalnih saveta i vodi registar,
– vrši kontrolu nad zakonitošću rada nacionalnih saveta, u slučaju nefunkcionisanja saveta donosi
odluku o njegovom raspuštanju,
– raspodeljuje sredstva iz budžeta republike namenjena za rad nacionalnih saveta,
– raspisuje izbore za članove nacionalnog saveta i vrši poslove državne uprave u postupku izbora saveta,
– utvrđuje usaglašene predloge nacionalnih saveta u postupcima izbora i imenovanja koja se vrše na zajednički predlog nacionalnih saveta nacionalnih manjina,
– vrši druge poslove u skladu sa zakonom.

II Regionalna samouprava – multietnička regija

Mađarska koalicija se zalaže da se i u Srbiji, u skladu sa praksom značajnog broja
evropskih zemalja, na osnovu modela regionalizacije „odozdo na gore“ uvede sistem regionalnih samouprava.
Na osnovu našeg koncepta odluku o obrazovanju regionalne samouprave ili priključenju
istoj donose građani putem referenduma. Regionalna samouprava ima neposredno izabrano predstavničko telo, izvršni organ izabran od strane predstavničkog tela, sopstvenu imovinu i izvorne prihode.
Cilj Mađarske koalicije je formiranje Autonomne regije Mađara sa sedištem u Subotici,
koja bi pored Grada Subotice obuhvatila opštine Adu, Čoku, Bačku Topolu, Bečej, Kanjižu, Mali Iđoš, Novi Kneževac i Sentu. Na ovaj način uspostavljena multietnička regija bi objedinila težnje mađarske zajednice za teritorijalnom autonomijom po etničkom principu sa modernim evropskim procesima regionalizma.
U postupku uspostavljanja Autonomne regije Mađara naselja koja se graniče sa područjem regije bi mogla da se – na osnovu mišljenja lokalnog stanovništva izraženog putem referenduma – priključe susednoj jedinici lokalne samouprave koji se nalazi na području autonomne regije.
Mađarska koalicija se zalaže za utvrđivanje nadležnosti regionalne samouprave putem decentralizacije poslova koje u ovom trenutku obavljaju državni i pokrajinski organi, a čije bi vršenje na regionalnom nivou postalo efikasnije, kao i regionalnim udruživanjem dela poslova koje u ovom momentu vrše jedinice lokalne samouprave.
Nadležnosti regionalne samouprave ne diraju u ovlašćenja organa personalne autonomije.
Regionalna samouprava:
– izrađuje regionalni razvojni plan i operativne programe i usaglašava razvojne planove jedinica lokalne samouprave,
– koordinira razvoj infrastrukture od regionalnog značaja,
– usaglašava razvoj poljoprivrede regije,
– obezbeđuje ravnopravnu upotrebu jezika i pisma koji su u službenoj upotrebi,
– vrši pojedine poslove iz oblasti šumarstva, vodoprivrede, upravljanja otpadom i zaštite životne sredine,
– obezbeđuje funkcionisanje zdravstvenih, obrazovnih i kulturnih ustanova regije,
– stara se o funkcionisanju ustanova čiji je osnivač regionalna samouprava,
– vrši ostale nadležnosti koje su poverene regionalnoj samoupravi od strane države, pokrajine ili jedinica lokalne samouprave.

III Politička autonomija – srazmerna parlamentarna zastupljenost

Mađarska koalicija se zalaže za to da se u cilju uspostavljanja političke autonomije nacionalnih manjina, u skladu sa čl. 100. i 180. Ustava Republike Srbije obezbedi srazmerna parlamentarna zastupljenost manjinskih zajednica.
U skladu sa našim konceptom autonomije, poslanici, predstavnici mađarske zajednice u Narodnoj skupštini Republike Srbije i Skupštini AP Vojvodine bi bili birani putem višestranačkih izbora na kojima bi pravo učešća imale političe organizacije i grupe građana vojvođanskih Mađara. Pravo da bira i da bude biran bi imala lica koja imaju opšte biračko pravo i koja su upisana u poseban birački spisak mađarske zajednice.
Broj zagarantovanih mandata za mađarsku zajednicu u republičkoj i pokrajinskoj skupštini je srazmeran učešću mađarske zajednice u stanovništvu Republike Srbije prema poslednjem popisu.

IV Autonomija Vojvodine

Srbija je visokocentralizovana država u kojoj se principi supsidijarnosti, decentralizacije i finansijske decentralizacije primenjuju u ograničenom obimu.
Čvrsto smo ubeđeni da bi pokrajina Vojvodina sa sopstvenom imovinom, izvornim prihodima, širokom ekonomskom, političkom i administrativnom autonomijom omogućila dinamičan ekonomski razvoj, ubrzanu izgradnju pravne države, efikasnije ostvarenje ljudskih i manjinskih prava, kao i značajno brže prihvatanje evropskih vrednosti.
Stoga je cilj Mađarske koalicije značajno jačanje autonomije Vojvodine putem izmena Ustava Republike Srbije, sa ciljem uspostavljanja zakonodavne, izvršne i delimične sudske vlasti naše pokrajine.

V Autonomija lokalnih samouprava

Razvoj lokalne samouprave, jačanje nadležnosti i finansijske autonomije naših gradova, opština i sela predstavlja osnovni interes vojvođanskih Mađara.
Mađarska koalicija je ubeđena da je pored raspodele nadležnosti i uvođenja sistema finansiranja koji u potpunosti poštuju principe decentralizacije i supsidijarnosti i vraćanja imovine lokalnim samoupravama, neophodna potpuna revizija sistema lokalne samouprave.
Jačanje lokalne samouprave je uslovljeno značajnim proširenjem nadležnosti gradova i opština u oblasti inspekcijskog nadzora, uspostavljanjem institucije komunalne policije, uvođenjem obaveze pribavljanja saglasnosti lokalne samouprave prilikom imenovanja lokalnih čelnika unutrašnjih poslova, obezbeđivanjem budžetskih sredstava za podsticanje saradnje i udruživanje lokalnih samouprava, kao i smanjenjem ovlašćenja državnih organa u pogledu nadzora nad radom organa gradova i opština.
Uspešno funkcionisanje lokalne demokratije je nemoguće bez ponovnog uvođenja sistema neposrednog izbora gradonačelnika, kao i modela izbora odbornika po većinskom sistemu.
Mađarska koalicija se zalaže da pored jačanja uloge mesnih zajednica, naseljena mesta koja poseduju ekonomske resurse i sposobnost da obezbede funkcionisanje svojih obrazovnih, zdravstvenih i kulturnih institucija, obrazuju kao samostalne jedinice lokalne samouprave.

VI Područna organizacija državne uprave i pravosuđa

Vršenje značajnog broja državnih poslova zbog svoje prirode nije moguće poveriti organima pokrajine, odnosno jedinicama regionalne ili lokalne samouprave.
Mađarska koalicija se zalaže za reorganizaciju područnih jedinica ministarstava i drugih republičkih organa i organizacija (sistema tzv. dekoncentrisanih organa uprave) prilagođenu geografskim i ekonomskim okolnostima, kao i principima efikasnosti i ekonomičnosti.
Mađarska koalicija stoga smatra neophodnim da se mesna nadležnost Upravnog okruga sa sedištem u Subotici, Područne uprave unutrašnjih poslova u Subotici, kao i filijala Republičkog zavoda za zdravstvo, Nacionalne službe za zapošljavanje i Republičkog fonda za penzijsko i invalidsko osiguranje u Subotici pored Grada Subotice obuhvati opštine Adu, Čoku, Bačku Topolu, Bečej, Kanjižu, Mali Iđoš, Novi Kneževac i Sentu.
Mađarska koalicija smatra istovremeno potrebnim reorganizaciju pravosudnih organa u cilju da se mesna nadležnost Okružnog i Trgovinskog suda, kao i Okružnog javnog tužilaštva u Subotici uskladi sa područjem novoformiranog upravnog okruga sa sedištem u Subotici.

VII. Sprovođenje koncepta autonomije

Mađarska koalicija podnosi inicijativu organima vlasti Republike Srbije da započnu pregovore sa legitimnim političkim predstavnicima mađarske zajednice u cilju sprovođenja koncepta autonomije vojvođanskih Mađara, sa posebnim osvrtom na donošenje zakona o nadležnostima, izboru i finansiranju nacionalnih saveta.
Političke organizacije vojvođanskih Mađara ovim izražavaju spremnost da aktivno učestvuju u pripremi propisa i mera koje znače ostvarenje elemenata ovog koncepta.

U Subotici, ___ marta 2008. godine