Na zavidnom strateškom mestu kod tzv. „Feketićke petlje”, gde se ukrštaju panevropski autoput E75 i magistralni put M-22, prostire se industrijska zona u privatnom vlasništvu opremljena desetinama miliona iz različitih državnih fondova. Prostire se na gotovo 60 hektara u ataru opštine Mali Iđoš, jedne od najsiromašnijih u Vojvodini. Model za opremanje privatne industrijske zone bespovratnim državnim novcem patentirala je lokalna samouprava u saradnji sa Aleksanderom Samonigom, biznismenom iz Austrije 2004. godine. Osnovano je tada jedinstveno javno-privatno preduzeće “Small steps” d.o.o, sa odnosom kapitala 90 prema 10 odsto u korist austrijskog biznismena. Lokalna vlast je, otkriva VOICE, vlasniku industrijskog parka plaćala eksproprijaciju zemljišta i sumnjivim ugovorima prikrivala imovinsko-pravne odnose u industrijskoj zoni kako bi mu potom novcem iz državnih fondova infrastrukturno opremala privatnu imovinu. U industrijskoj zoni koja je promovisana kao rešenje nezaposlenosti u Malom Iđošu zaposleno je do danas svega nekoliko desetaka građana. Dok većina parcela čeka na „strane investitore” i „nova radna mesta”, bivši lokalni funkcioner SVM-a Karolj Pal, jedan od inicijatora ovog neobičnog javno-privatnog partnerstva, obrađuje desetine hektara plodnih oranica u privatnom industrijskom parku.

Od osnivanja opštinsko-privatnog preduzeća “Small steps” d.o.o, iz državnih izvora finansirani su prostorni i detaljni urbanistički planovi, projektna dokumentacija, itd. Od 2007. do danas – bespovratnim sredstvima iz državnih fondova – privatni industrijski park je, na površini većoj od 20 hektara, opremljen vodom, strujom, cevima za optičke kablove, i prilaznim i obilaznim putevima koji industrijski park povezuju sa magistralnim putem M22 i autoputem E-75. I pored značajnih ulaganja državnog novca, odnos kapitala u “Small steps” d.o.o, od 90 prema 10 u korist autrijskog državljanina Aleksandera Samoniga – ostao je nepromenjen više od deset godina, a o poslovanju preduzeća dostupna je tek skromna dokumentacija na sajtu Agencije za privredne registre. Nijedan dokument koji prikazuje rashode i prihode iz opštinske kase u zajedničkom preduzeću – nije dostupan javnosti. Ovo nije jedina nepoznanica u vezi sa industrijskom zonom kod “Feketićke petlje”:
– nije poznat način na koji je Aleksander Samonig izabran za partnera
– kakvu je ulogu imala lokalna samouprava pri kupovini privatnih oranica od strane austrijskog državljanina?
– zašto je lokalna samouprava promovisala Aleksandera Samoniga kao investitora?
– zašto je vlasnik većine parcela u industrijskoj zoni “Small steps” holding, a ne preduzeće koje su osnovali opština i Aleksander Samonig?
Spekulacije i sumnje u imovinsko-pravne odnose i poslovanje “Small steps” d.o.o. godinama su u domenu šaputanja i nagađanja. U opštini Mali Iđoš već više od 10 godina na vlasti je Savez vojvođanskih Mađara, čiji su lokalni lideri inicirali partnerstvo sa Aleksanderom Samonigom. Vlast su u međuvremenu delili sa širokom lepezom koalicionih partnera, od partija demokratskog bloka do aktuelnih SPS i SNS. Svi koalicioni partneri SVM-a su na temu industrijske zone po pravilu solidarno ćutali.

Javno-privatno partnerstvo pre zakona

Prostor za netransparentnost i proizvoljnost omogućio je gotovo potpuni nedostatak zakonske regulative u ovoj oblasti. Zakon o industrijskim parkovima čiji je nacrt urađen 2006. godine, kao ni Nacionalni strateški okvir i akcioni plan za industrijske parkove u Srbiji formulisan 2009. godine, do danas nisu usvojeni. Zakon o javno-privatnom partnerstvu i koncesijama donet je tek 2011, to jest sedam godina nakon osnivanja „Small steps” d.o.o. Ovaj Zakon inače u članu 74. predviđa da se ugovori o javno-privatnom parnerstvu „evidentiraju u Registru javnih ugovora” kao jedinstvena elektronska baza podataka, ali ovaj registar do danas nije zaživeo. O njegovoj važnosti, Poverenik za informacije od javnog značaja Rodoljub Šabić u maju prošle godine je napisao: „Registar javnih ugovora je, ili bi bar trebalo da bude, važan mehanizam kontrole javnosti nad ugovorima koje država, to jest njena tela, organi i državna preduzeća, zaključuju s privatnim partnerima (…) kao i da se uređivanje uslova, načina i postupka zaključivanja javnih ugovora uz ostalo zasniva na načelima zaštite javnog interesa i transparentnosti.

Fiktivni ugovori zarad novca iz NIP-a
Lokalni čelnici su, predstavljajući se kao nosioci projekta, godinama konkurisali za bespovratna sredstva iz razvojnih fondova. Desetinama državnih miliona opremana je infrastrukturom industrijska zona koja se na zvaničnoj prezentaciji “Small steps”, i brojnih sestrinskih firmi koje zastupa Aleksander Samonig, promoviše kao „jedinstveni privatni industrijski park”.
Jedno od pitanja koje je VOICE uputio i lokalnoj samoupravi i „Small Steps” d.o.o, a koje je ostalo bez odgovora, tiče se dva sporna ugovora koje je u istom danu 2007. godine opština Mali Iđoš sklopila sa “Small steps” holdingom (firmom-sestrom „Small steps” d.o.o). Te godine, a na konkursu Nacionalnog investicionog plana (NIP) za nerazvijene lokalne samouprave, opština Mali Iđoš bila je u trećoj kategoriji opština u Srbiji, odnosno u kategoriji najpovoljnih uslova od svega 20 odsto učešća. Minimum tehničke spremnosti predloženog projekta predstavljao je i dokaz o rešenim imovinsko-pravnim odnosima, tj. dokaz da će državni novac biti uložen u državnu imovinu.
Šestog avgusta 2007. godine tadašnji predsednik opštine Ištvan Siđi (SVM) u ime Malog Iđoša potpisao je ugovor o kupovini sedam parcela poljoprivrednog zemljišta, u vlasništvu „Small steps” holdinga, u industrijskom parku u Feketiću. Ukupna površina kupljenog zemljišta je četiri hektara, 84 ara 64 kvadratna metra, po ceni od jednog evra po metru kvadratnom. U ugovoru vrednom više od 48.464 evra, opština Mali Iđoš obavezuje se „Small steps” holdingu da će konkurisati za sredstva Nacionalnog investicionog plana za infrastrukturno opremanje. Ukoliko ne dobije sredstva, opština je “dužna, bez naknade, da ‘Small steps’ holdingu vrati zemljište”, a ugovor će „automatski biti poništen”.

Istoga dana, opština Mali Iđoš i „Small steps” holding sklopili su i Ugovor o dugoročnom zakupu, u kome opština Mali Iđoš tek kupljene parcele izdaje „Small steps” holdingu na 99 godišnji zakup po dogovorenoj ukupnoj ceni od 48.464 evra, istovetnoj kao u kupoprodajnom ugovoru sklopljenom istog dana. Ovim Ugovorom, opština Mali Iđoš „Small steps” holding daje zeleno svetlo za direktno kršenje odredaba Zakona o poljoprivrednom zemljištu Republike Srbije.
Privatniku se, suprotno članu 62, omogućava da državno poljoprivredno zemljište pod zakupom može, bez saglasnosti lokalne samouprave „izdati u podzakup”. Kao i da može „izvoditi radove usled čega postoji mogućnost da se promeni struktura zemljišta”, što je suprotno Čl. 25. Za kršenje pomenutih članova Zakonom su predviđene kazne do milion dinara.
Zahvaljujući ugovorima sklopljenim u jednom danu, opština Mali Iđoš, dobila je za potrebe opremanja privatnog industrijskog parka 2.385.960 dinara , a ovo je samo mali deo državnog novca koji se, tokom godina, sa različitih nivoa slivao u privatnu industrijsku zonu povećavajući joj tržišnu vrednost.
Bez odgovora iz opštine
Pitanja koja se tiču poslovne dokumentacije opštinsko-privatnog preduzeća a koja je VOICE uputio lokalnoj samoupravi Mali Iđoš (u kojoj je trenutno na vlasti SPS-SVM-SNS) i predstavnicima „Small steps” d.o.o. – ostala su bez odgovora. Na zvaničnoj internetskoj prezentaciji preduzeća kontakt osoba je Zita Nađ, koja je takođe ostala nedostupna za naša pitanja. Ona, inače, u opštini Mali Iđoš, kao kadar SVM, trenutno obavlja funkciju članice Opštinskog veća zadužene za projekte i informisanje. Na pitanje VOICE upućeno Agenciji za borbu protiv korupcije da li u slučaju Zite Nađ postoji sukob interesa u obavljanju ove dve funkcije, odgovorili su: „U konkretnom slučaju imenovana je bila dužna da saglasno članu 31. stav 1. Zakona o Agenciji za borbu protiv korupcije obavesti Agenciju da u trenutku stupanja na javnu funkciju člana Opštinskog veća opštine Mali Iđoš obavlja posao prokuriste u navedenom privrednom društvu. Agencija će po službenoj dužnosti proveriti da li u konkretnom slučaju postoje uslovi za odlučivanje o povredi Zakona o Agenciji”. U Agenciji su takođe rekli da je neophodno utvrditi da li je Zita Nađ u obavljanju javne funkcije „na stalnom radu”.
Jedan od glavnih inicijatora partnerstva opštine sa biznismenom iz Austrije, dugogodišnji predsednik SO Mali Iđoš Karolj Pal, za VOICE je ponovio da je „opština samo logistički podržala investitora”. „Dali smo mu kancelariju u opštini, ali je njegovim kapitalom kupljeno zemljište za industrijsku zonu”, rekao je Pal. Bez odgovora je ostalo pitanje: „Zašto ulaganja iz državnih fondova nisu uticala na vlasničku strukturu u preduzeću”, ali i pitanje u vezi sa dva sumnjiva ugovora potpisana u jednom danu 2007. godine, kada je Pal bio na funkciji predsednika SO Mali Iđoš.

Privatniku platili eksproprijaciju pa mu opremili industrijsku zonu

Na osnovu dokumentacije do koje je VOICE došao, opština Mali Iđoš iz republičkog budžeta dobila je 2009. godine značajna sredstva za troškove eksproprijacije radi infrastrukturnog opremanja privatne industrijske zone. Najveća površina od 11 hektara 38 ara i 70 kvadratnih metara, za koju je isplaćena naknada za eksproprijaciju, bila je u vlasništvu „Small steps” holdinga. Visina naknade određivana je u skladu sa kriterijumima industrijske lokacije i namene zemljišta, a istim rešenjem delom su eksproprijisane parcele u vlasništvu „Vojput” i Ilije Obradovića iz Feketića kome je, uvidom u ličnu dokumentaciju, lokalna samouprava prvobitno ponudila 0,61 evra. Ilija Obradović za VOICE kaže da je nakon višemesečnog opiranja pristao u septembru na nagodbu u visini od 29.008 dinara. Ukoliko je „Small steps” holding pristao na prvobitnu ponudu opštine od 0,61 evra, ukupni iznos naknade za eksproprijaciju iznosi preko 70 hiljada evra, gotovo dvostruko više od upisanog kapitala stranog investitora pri osnivanju „Small steps” d.o.o.

Bespravna gradnja „Evropskog puta”
Uvidom u evidenciju katastra nepokretnosti Republičkog geodetskog zavoda, VOICE je otkrio niz nepravilnosti, počev od podatka da je radi izgradnje prilaznog puta industrijskoj zoni tzv. Mlinskog puta, koji je sa šest miliona finansiran iz sredstava Fonda za kapitala ulaganja Vojvodine, država morala da sklopi ugovor o zakupu sa „Small steps” holdingom na površini od 1.223 kvadratnih metara (br. Parcele KO Feketić 5177/6). Trafo-stanica kojom je obezbeđena električna energija u industrijskoj zoni – izgrađena je bez dozvole. Bez dozvole je građen i tzv. „Evropski put” koji industrijsku zonu povezuje sa magistralnim putem M22 i međunarodnim E75, a koji je finansiran iz Fonda za kapitalna ulaganja Vojvodine sa više od 37 miliona dinara. U oba slučaja postoje indicije da su počinjeni privredni prestupi za koje Zakon o planiranju i izgradnji predviđa kaznu million i po do tri miliona dinara za pravno lice.

Konačno, detaljnim pregledom u katastru nepokretnosti RGZ parcela koje se nalaze u državnim novcem opremljenoj industrijskoj zoni, uočljivo je da je vlasnik najvećeg dela industrijske zone zapravo sestrinska firma „Small steps” d.o.o. – „Small steps” holding, u kojoj Aleksander Samonig obavlja funkciju direktora i nema vlasničkog udela. Većinski vlasnik “Small steps” holdinga je autrijska firma Value capital Beteiligungs. Samonig je, inače, direktor u šest povezanih preduzeća registrovanih u Srbiji, sa većinskim kapitalom četiri austrijske i slovenačke firme.
Od stotinu najavljivanih, nova radna mesta broje se “na prste”

Opštinski čelnici i predstavnici “Small steps”d.o.o. iz godine u godinu su najavljivali dolazak brojnih investitora. Sam Aleksander Samonig početkom prošle godine pohvalio se na svom nalogu na Twitteru: “Ovih dana Feketić u centru pažnje. Poslednjih 10 godina gradimo Small steps. 3 fabrike, 100 radna mesta do kraja 2014. godine. Spasili selo, vratili nadu”. U stvarnosti, u industrijskoj zoni radi jedan pogon, koji je stigao 2011. godine. Dolazak „Julia mlina”, švajcarsko-nemačkog koncerna sa investicijom vrednom pet miliona evra, najavljivan je kao “najveća investicija godine u srpsku poljoprivredu”. U mlinu je, prema najavama, trebalo da se zaposli nekoliko desetina radnika. Međutim, ovo preduzeće sa sedištem u Bačkom Petrovom Selu, od otvaranja pogona u Feketiću povećalo je broj zaposlenih tek za desetak. Ovo je jedini proizvodni pogon koji trenutno radi u industrijskoj zoni. Pompezno najavljivana million i po evra vredna investicija 2012. godine vrbaskog preduzeća “Jana komerc” u novi pogon fabrike keksa i testenina „Renesansa“ nikada nije otvorena.
Čije je oranje u industrijskoj zoni?

Konačno, dok privatnu industrijsku zona ukupne veličine preko 60 hektara ne ispune fabrički pogoni i u njima radnici, jedan od inicijatora ideje osnivanja opštinsko-privatnog preduzeća Karolj Pal, nekadašnji predsednik Skupštine opštine Mali Iđoš i visoki funkcioner SVM, obrađuje oranice unutar industrijske zone, potvrdio je u razgovoru za VOICE Kalman Oros, predsednik Udruženja poljoprivrednika „Gazda ker” iz Feketića. Na pitanje da li se oranice u industrijskom parku izdaju pod zakup, Oros je rekao da je „tokom godina bilo slučajeva da članovi udruženja zakupe parče”, ali da u tom potezu najviše zemlje obrađuje Karolj Pal. On nije znao pod kojim uslovima Pal seje oranice unutar industrijske zone, niti eventualnu cenu zakupa. Na pitanje koliku površinu bivši funkcioner obrađuje, Oros je rekao: “Nema tu mnogo valjane zemlje. Otprilike, petnaestak hektara”. Sa oranjem industrijske zone upoznat je i Ilija Obradović iz Feketića, vlasnik zemljišta od oko dva ara usred industrijske zone, koji je često viđao traktore bivšeg funkcionera od kojeg je, kaže, godinama dobijao ponude da proda zemljište u industrijskoj zoni ili da ga menja sa opštinom. “Nikada ništa nisam dobio pismeno. Usmeno, obećavao mi je da ću za taj vinograd dobiti zemljište u ataru Novog Sela gde sam rođen i gde inače imam zemlju, ali ništa od toga nije bilo”, kaže Obradović.
Karolj Pal je na naše pitanje da li je tačno da obrađuje oranice u industrijskom parku odgovorio: „Ne obrađujem ja lično, već moji sinovi. Ne vidim u čemu je problem.”
Ranka Ivanoska (VOICE)