Od dana kada su nominalne političke vođe počivše koalicije DF obznanili svoju blijedu verziju nekadašnje Narodne sloge i proklamovali „premošćavanje podjela između Srba i Crnogoraca“ kao svoju političku zakletvu i matricu djelovanja pa do danas – pomirenje je operativni termin u crnogorskom političkom i javnom prostoru.

Nema jezika u Crnoj Gori – privatnog, javnog, projektnog, angažovanog, poštenog, prevarnog, iskrenog, lažljivog, odbojnog ili zavodljivog – s kojega pomirenje nije skliznulo u etar makar jednom u toku posljednje decenije. U ovom prednjače domaći političari tradicionalne desničarske i kleronacionalističke provenijencije, kao i prvaci partija koje se još uvijek predstavljaju kao kičma građanskog i pro-evropskog političkog centra.

Poput poslovičnog smokvinog lista, ovaj termin i koncept se koristi za pokrivanje svakojakih intelektualnih, obrazovnih, etičkih i političkih golotinja. Na našu nesreću, kao i sve ono što se rabi bez znanja, mjere i osjećaja odgovornosti, pomirenje je vremenom pretvoreno u providni slizak „čistog sapuna“, kojim trenutne elite na vlasti uporno, ali uzaludno, nastoje da operu sopstvene ukaljane ruke.

Spasonosna pilula

Za lidere DF-a narativ o pomirenju je bio spasonosna pilula koja je garantovala produžetak njihove političke relevantnosti. NOVA i DNP su, de facto, bile okosnica te koalicije, ali je PZP dobio nesrazmjerno veliki dio političkog kolača. Vođe DF-a su od prvog dana bile svjesne da se njihov politički projekat dominacije u Crnoj Gori ne može održati bez učešća tada suverenističkog PZP.

Pošto je inicijalno bio prepoznat kao socijalno odgovorna, centristička i pro-evropska partija, uloga PZP je bila da odigra političku sinkopu sličnu onoj koju je, u drugačijem vremenu i političkom kontekstu, nekoć odigrao LSCG – teatralno pružena ruka preko identitetskog rova – i tako obezbijedi dodatni legitimitet hegemonom najvažnijem projektu: posrbljavanju Crne Gore.

Istovremeno, glasačima i simpatizerima ove političke koalicije se nudila poznata matrica srpskog nacionalizma: fabrikovana svijest o kolektivnoj žrtvi i visoko mobilizirajuća politička mitologija o „diskriminisanom srpskom narodu u Crnoj Gori“ koji žudi za slobodom. Pomirenje je ovom glasačkom tijelu predstavljeno kao vrhunski izraz njegove urođene velikodušnosti i želje za suživotom: „žrtva“ je bila spremna da oprosti kako bi se zaustavila „dugotrajna diskriminacija Srba u Crnoj Gori“!

Demokratski front je sebe projektovao kao jedinu političku strukturu koja ima snagu da vodi ovaj proces i da „napaćenom srpskom narodu u Crnoj Gori“ donese toliko žuđenu slobodu.

Ovakvo uokvirivanje koncepta pomirenja je, osim nade DF za preuzimanjem poluga vlasti u državi, predstavljalo političku alatku za ostvarivanje strateškog ideološkog, političkog i kulturnog cilja koji sam već pomenuo – prevođenje Crne Gore u hladni i moćni zagrljaj ,,srpskog sveta“.

Novi pomiritelj(i)

Taj prelaz je skoro završen, ali su na scenu iskoračili novi pomiritelji.

Ubrzo nakon raspada DF koalicije, pomiriteljsku štafetnu palicu su preuzeli nešto uglađeniji politički predstavnici srpskog korpusa u Crnoj Gori. O čemu god da govore političari iz Ura i Demokrata, pomirenje je ona magična završnica svake njihove rečenice, nakon koje čak i tačka zvuči suvišno.

Ipak, najsvježiji pokušaj lidera Demokratske Crne Gore Alekse Bečića da javnosti nametne svoju varijantu DF pomirenja, a sebe istovremeno projektuje kao građanski orijentisanog evropejca kako bi na tom koalicionom talasu isplovio preko izbornog cenzusa, zahtijeva komentar.

Za početak, moram podsjetiti ovog tribuna i njegove istomišljenike da je podijeljena i posvađana savremena Crna Gora proizvod i njihovog dosadašnjeg javnog rada. Ono što je sigurno, međutim, jeste da ona nije proizvod dugotrajnih identitetskih i vjerskih razlika. Moram ih podsjetiti da je Crna Gora, kroz svoje brojne državno-pravne forme tokom posljednjih par stotina godina, funkcionisala kao relativno stabilna multietnička i viševjerska država.

Naravno, ta pluralnost nije originalna i karakteristična samo za Crnu Goru, kao što žele da nas uvjere Bečić i drugi srpski političari u Crnoj Gori.

Ova relativna stabilnost je problematizovana i počela se dovoditi u pitanje s početka dvadesetog vijeka i od strane političkih elita koje su djelovale u rigidnim okvirima programa nacionalne homogenizacije Srba na prostoru Balkana. Njihovo fokusiranje na razlike među etničkim, nacionalnim i vjerskim zajednicama u Crnoj Gori i napor na delegitimizaciji crnogorskog nacionalnog izraza su neminovno rastakali tu višenacionalnu zajednicu.

Pomenuto rastakanje još uvijek traje, pa kontinuitet ovog napora i uloga Alekse Bečića i njegove ideološke sabraće u ovom procesu tek treba da budu odmjereni i analizirani. Ono što je već danas očigledno jeste napor nacionalista da se zaklone iza plave zastave evropskog multikulturalizma i građanske svijesti. Oni to čine zaboravljajući jedan od temeljnih postulata na kojima počiva EU: prepoznavanje i uvažavanje svake nacije koja čini ovu zajednicu.

Pravo nacionalnih Crnogoraca

U našem kontekstu to uključuje pravo nacionalnih Crnogoraca da postoje izvan srpskog identitetskog kišobrana.

Time što izbjegava i da pomene crnogorski nacionalni identitet, i zato što ga tretira kao varijantu dominantnog nacionalnog izraza (srpskog) Bečić, dekonstruiše sopstveno evropejstvo i sebe pokazuje u pravom svijetlu. Iako se ogrće nad-nacionalnim evropejstvom centrističkog ideološkog opredjeljenja, Bečić i njegovi politički partneri su samo uglađenije izdanje njihovih nacionalističkih uzora s početka prošloga vijeka.

Ono što ovaj neznaveni srpski nacionalista vidi kao „suptilne oblike identitetskog opredjeljivanja“ u Crnoj Gori je odavno jasno definisano u akademskoj literaturi o naciji, nacionalizmu i konstrukciji identiteta.

Tu nema nepoznanica, osim za one koji žele da kreiraju nepoznanice, da bi zaradili političke poene. Pored toga, savremeno insistiranje ovog ambicioznog političara na „crnogorskoj specifičnosti“ predstavlja jadnu i žalosnu kopiju tuđeg ideološkog modela, kakav je onaj o američkoj izuzetnosti, na primjer.

Osim što netačno predstavlja situaciju iz bliske prošlosti, ovaj političar u iščekivanju nove fotelje, tvrdi i da je neka prošla vlast građane „stavljala pred iskušenja izbora između segmenata njihovog sopstvenog identiteta“.

Uznemirujuće poruke

Ovim Bečić šalje dvije važne i uznemiravajuće poruke.

Prva je ona o sopstvenom nedovoljnom znanju i nerazumijevanju problematike konstrukcije identiteta. Ovo, istini za volju, nije nepremostiva prepreka i nerješiv problem. Ako zaista želi da se obrazuje o ovim pitanjima, može da koriguje negativne efekte sopstvenog neznanja tako što će pažljivo pročitati nekoliko stručnih knjiga koje se bave nacionalnim državama i identitetima na našem prostoru.

Druga je poruka o viđenju crnogorskog nacionalnog identiteta, odnosno o njegovoj podređenosti srpskom identitetskom korpusu. Ako se pažljivo pročita komentar Alekse Bečića, postaje jasno da je za njega crnogorski nacionalni identitet „segment“ nekog šireg okvira. Ovo je ponavljanje davnošnje teze srpskih nacionalista o crnogorskom identititetu kao lokalnoj varijanti identifikovanja u okviru šireg srpskog kruga. To je jednako neznavena i maliciozna tvrdnja kao i ona da je odrednica Crnogorac, u stvari, toponim, a ne nacionalna identifikacija.

Diskurs hegemona

Ovakvo svođenje utemeljenog identitetskog okvira Crnogoraca na jednu od varijanti nekog šireg i sveobuhvatnog nacionalnog kišobrana su integralni elementi hegemonog diskursa srpskog nacionalizma.

Aleksa Bečić ne želi da prizna da je crnogorski nacionalni identitet jasno omeđeni okvir koji je obilježen utemeljenim i lako prepoznatljivim simbolima onog što je stručna javnost odavno definisala kao horizontalna identifikacija u okvirima kolektiva. Da bi makar malo sakrio sopstvenu nacionalističku golotinju, bivši predsjednik crnogorske Skupštine zloupotrebljava kompleksnu strukturu identitetskih pitanja kod nas, kako bi relativizovao crnogorski nacionalni identitet. To je, između ostalog, izvorište njegove natuknice o ,,isprepletanosti“ identiteta i kultura u Crnoj Gori.

Svoje nepriznavanje crnogorske nacije on nastoji da maskira na način tipičan za savremenog uglađenog srpskog nacionalistu. Osim što relativizuje crnogorski nacionalni identitet, Bečić nudi i krivca za sve podjele u Crnoj Gori. Taj krivac je, naravno, njegov politički protivnik. Da bi prikrio sopstveni nacionalizam, on potom hitro iskorači u nad-nacionalnu retoriku i ponudi rješenje svih naših muka: suživot i međusobno poštovanje pod budnim okom lidera Bečića i njegovih političkih i ideoloških saveznika.

Aleksa Bečić je lider političke partije srpskog nacionalnog predznaka, koja se već dugo vremena kiti evropskim simbolima, dok Crnu Goru vidi kao integralni dio i „segment“ srpskog identitetskog i kulturnog prostora. Zato su njegovi pozivi na iskorak izvan ,,nacionalnog“ istovremeno isprazna retorika za „zapadne“ političke uši i instrukcija svojim nacionalističkim istomišljenicima kako da svoje srbovanje prikriju i uviju ga u plave zastave evropskog građanskog diskursa.

Štetnost i neutemeljenost ovakvog stave je teško izliječiti. Uvjeren sam da u savremenoj Crnoj Gori postoji samo jedna „pilula“ kojom se ova malicioznost srpskog nacionalizma može sanirati: to je gorka pilula koja uskraćuje izborno povjerenje ovakvim političarima i vraća ih na svojevrsni popravni ispit (simbolički i stvarni).

(Pobjeda)