Nedavna ideja predsednika Republike Borisa Tadića o potrebi regionalizacije i decentralizacije Srbije s razlogom je izazvala mnogo više političke pažnje, ali i kontroverzi nego ideja o smanjenju broja narodnih poslanika sa 250 na 150. Dok je vladajuća koalicija u ideji regionalizacije i decentralizacije prvenstveno videla realnu potrebu i razvojnu šansu Srbije, najveće opozicione stranke u tome su prepoznale političku opasnost po njen teritorijalni integritet. Neposredno posle predsednikove inicijative, Vlada Srbije je predložila donošenje Zakona o regionalnom razvoju, što je dodatno pojačalo političke kontroverze u vezi sa pitanjem regionalizacije i decentralizacije. Ovo tim pre što je samo pokretanje ovoga pitanja, koje podrazumeva odgovarajuće ustavne promene, u tzv. autonomaškim strankama shvaćeno kao razlog ili izgovor vladajuće koalicije za odlaganje usvajanja statuta AP Vojvodine (APV) na neodređeno vreme, čak do naredne ustavne reforme. A od takve političke procene nije daleko bojazan tih stranaka da bi ustavna reforma u oblasti regionalizacije i decentralizacije mogla dovesti i do preispitivanja sadašnjeg statusa APV.
U svakom slučaju, nesporno je da je odlaganje usvajanja statuta APV (a rok iz Ustavnog zakona bio je 31 decembar 2008. godine) posledica krupnih neslaganja u vladajućoj koaliciji u vezi sa njegovom ustavnošću. Takođe je zbog toga došlo do velikog političkog nezadovoljstva, čak i pretnji izlaskom iz koalicije (uz koketiranja sa naprednjacima) najveće stranke mađarske nacionalne manjine. Da su u međuvremenu izvršene nužne korekcije u predlogu statuta APV, to jest otklonjen jedan broj očiglednih nesaglasnosti sa Ustavom Srbije, bio bi otvoren put za davanje saglasnosti na statut u Skupštini Srbije i za donošenje zakona o konkretizaciji nadležnosti APV. Ovako, sporovi oko statuta APV kod vodećih opozicionih stranaka nepotrebno izazivaju dodatne sumnje u najavljeni koncept regionalizacije Srbije. Zbog toga je i predloženi zakon o regionalnom razvoju izazvao oštre načelne polemike u Skupštini. Činjenica je, međutim, da se tim zakonom ne uvode nove teritorijalno-administrativne jedinice, pogotovo ne novi oblik teritorijalne autonomije.
Regioni iz predloga zakona o regionalnom razvoju su šire i dosta kompaktne teritorijalne i privredne celine koje predstavljaju osnovu za planiranje i sprovođenje politike ravnomernijeg regionalnog razvoja Srbije. Taj regionalni koncept direktno proizlazi iz odredbe člana 93 Ustava, koja glasi : „Republika Srbija stara se o ravnomernom i održivom regionalnom razvoju, u skladu sa zakonom”. Glavni ciljevi predloženih regiona su smanjivanje regionalnih razlika u ekonomskoj razvijenosti i podsticanje razvoja nedovoljno razvijenih područja, smanjenje negativnih demografskih kretanja, podsticanje regionalne, međuregionalne i prekogranične ekonomske saradnje itd. U tom smislu, budući regioni mogli bi se uvrstiti u kategoriju regionalne ekonomske autonomije, koja ne predstavlja oblik teritorijalne autonomije. Statističko-ekonomski regioni mogli bi, doduše, predstavljati dobru osnovu za kasnije uvođenje regiona kao oblika decentralizacije sa elementima teritorijalne autonomije. Ali, to je posebna tema za ozbiljne stručne i političke rasprave o ustavnim promenama u toj sferi. Tim pre što Srbija nema iskustvo ni tradiciju te vrste, pa bi svakako trebalo izbeći improvizacije ili mehaničko kopiranje specifičnih rešenja evropskih regionalnih država (Španija, Italija).
Verovatno bi zato za Srbiju bilo najbolje da narednih nekoliko godina ostane na predloženom konceptu regiona i proveri njihovu funkcionalnost u pogledu podsticanja, planiranja i usklađivanja regionalnog razvoja Srbije. Pogotovo što bi to, verovatno, zadovoljilo i uslov iz Sporazuma o stabilizaciji i pridruživanju EU, kojim se Srbija obavezala da do aprila 2012. godine izvrši regionalizaciju. A to je uslov za dobijanje znatnih sredstava iz fonda EU za finansiranje ekonomskog razvoja regiona. Za razliku od predloženog statističko-ekonomskog koncepta regiona, regionalizacija sa atributima teritorijalne autonomije (tzv. srednji nivo vlasti) zahtevala bi ustavne promene. One bi, neizostavno, izazvale velike i politički raznolike zahteve i tenzije, naročito u pojedinim delovima Srbije. O tome govore već ispostavljeni zahtevi političkih stranaka nacionalnih manjina. Tako, predstavnici albanskih partija u Bujanovcu, Preševu i Medveđi, traže da te tri opštine dobiju status posebnog regiona. Takav zahtev, nesumnjivo, predstavlja deo njihove dugoročne političke strategije sračunate na pripajanje Kosovu, odnosno na eventualnu razmenu te teritorije za severno Kosovo. Takođe, pojedine muslimanske stranke zahtevaju da sve opštine u Raškoj oblasti budu u sastavu istog regiona, dok mađarske partije zahtevaju da sve opštine sa većinskim mađarskim stanovništvom budu u istom upravnom okrugu. Ovi zahtevi, posebno zahtev albanskih partija, suprotni su prirodi budućih regiona kao širih teritorijalnih celina, koje se zasnivaju na ekonomsko-razvojnim, a ne na etničkim principima.
Uporedo sa najavom formiranja regiona, pojačane su aktivnosti na formiranju regionalnih stranaka (npr. Zajedno za Šumadiju), kao i njihovih koalicija sa pojedinim strankama na nivou Republike (G17 plus, SPS, SDP). To je deo njihove zajedničke političke strategije da postanu bitan činilac politike razvoja regiona, a time i politike na nivou Republike. Političkom agitacijom za uvođenje regiona kao instrumenta ubrzanog ekonomskog razvoja nerazvijenih područja, pojedine „republičke” stranke, u koaliciji sa regionalnim strankama, istovremeno se tako pripremaju i za naredne izbore. U stilu parole „mislimo globalno, delujmo lokalno”.
(Blic)