Serijom tekstova pod zajedničkim nazivom Evropa u Vojvodini, Nezavisno društvo novinara Vojvodine predstavlja vam rezultate istraživanja iskustava i kapaciteta vojvođanskih lokalnih samouprava u privlačenju sredstava iz evropskih fondova. Cilj NDNV-a je da se ukaže na značaj evropskih projekata za građane Vojvodine, ali i da se naznače problemi koje naše lokalne samouprave imaju u izuzetno bitnom, ali i kompleksnom procesu kreiranja, pripreme, apliciranja i realizacije evropskih projekata.

Oko 30 kilometara istočno od Zrenjanina nalazi se opština Sečanj, sa mestima Sečanj, Jaša Tomić, Konak, Krajišnik i još osam manjih sela. Premda se govori o nerazvijenoj opštini koju, kao i svaku manju vojvođansku opštinu, pogađa nedostatak novca, kao i izostavljanje iz svih bitnih (među)državnih aktivnosti, opština je shvatila da postoji način da se nedostaci nadomeste putem EU fondova, a slobodno se može reći da su projektne aktivnosti ove opštine u većoj meri uspešne.

Opštinu Sečanj, u kojoj živi oko 13.000 građana, čini uglavnom, nacionalnosti što se tiče, srpsko, a potom mađarsko, rumunsko i romsko stanovništvo. Od ukupno sedam projekata u kojima je opština Sečanj aktivno učestvovala (kao nosilac, partner ili korisnik), čak šest je obuhvatilo neki vid saradnje sa susednim rumunskim opštinama, a jedan projekat bio je isključivo posvećen manjinama u Sečnju.

Sečanj je, čini se, odlučio da fokus EU projekata budu odnosi i saradnja sa Rumunijom, a iskustva su pokazala da je i druga strana ozbiljno shvatila zadatak.

Projekti realizovani na teritoriji opštine Sečanj (opština kao nosilac, partner ili korisnik):
– “Razvijanje regionalnog ekološkog akcionog plana“, projekat prekogranične saradnje između opštine Sečanj i opštine Fenj na polju ekologije i životne sredine
– “Ethno workshop connecting women from Serbia and Romania“, radionice posvećene razvoju tradicionalnih radova i motiva obe zemlje
– Infrastrukturni projekat izgradnje 4,5 km puta Fenj – granični prelaz Jaša Tomić – Fenj
– „Sportom do tolerancije“, sportske aktivnosti za decu iz dveju opština
– Studija izvodljivosti graničnog prelaza Jaša Tomić – Fenj
– „Saradnja između javnih službi iz rumunsko-srpskog pograničnog regiona za uspostavljanje pograničnog kadra za sprečavanje i intervencije u slučaju poplava“
– „Uključi se i brini“, pomoć deci sa smetnjama u razvoju

Građani opštine Sečanj samo su delimično zadovoljni infrastrukturom samouprave, a smatraju da se mnogo više mora raditi na putevima i izgradnji valjane železnice. Nisu zadovoljni ni kanalizacijom.

Od 800.000 evra do beskonačnosti

Sečanj je realizovao jedan projekat koji se ticao ekologije – Razvijanje regionalnog ekološkog akcionog plana, sa ciljem da se sa opštinom Fenj prvo uoče svi ekološki problemi, a potom i krene sa njihovim rešavanjem. Opština se bavila i uključivanjem žena u što veći broj aktivnosti kroz projekat Etno-radionice za saradnju žena iz Srbije i Rumunije, u okviru kojeg je od avgusta 2008. do avgusta 2009. godine organizovano nekoliko radionica posvećenih tradicionalnim radovima obeju zemalja.

Kalkulacija kaže da je za realizaciju navedenih projekata opštine Sečanj od 2007. do 2013. godine uloženo preko 800.000 evra, s tim što je cifra mnogo veća jer nedostaju bitni podaci o dodatnom finansiranju pojedinih projekata. Izgradnja međugraničnog prelaza Jaša Tomić-Fenj je jedan od „tajnovitijih“ projekata.

Granični prelaz Jaša Tomić-Fenj

Primer zaista bitnog, ali samo delimično uspešnog, dugogodišnjeg projekta kojeg je Sečanj realizovao kao partner rumunskoj županiji Timiš jeste prekategorizacija graničnog prelaza Jaša Tomić-Fenj u međugranični trećeg, a potom i prvog reda. Plan čelnika samouprave bio je da se prelaz prvo otvori delimično, a potom i za stalno. Sečanj je sa partnerima uradio i studiju izvodljivosti ovog poduhvata, a podršku je pružio i nekadašnji Fond za kapitalna ulaganja (sadašnja Uprava za kapitalna ulaganja) sa oko 600 miliona dinara za 14 kilometara puta koji nisu obuhvaćeni projektom, a izgrađeni su 2010. godine. Obe opštine su imale u planu i nekoliko manjih projekata za unapređenje postojeće infrastrukture na prelazu.

Treba napomenuti da je Vlada Srbije 2009. godine donela odluku o prekategorizaciji graničnog puta u međugranični, što je opštinama dalo nadu da prekogranična saradnja ide u dobrom pravcu. Međutim, zastoj u ionako predugim radovima dogodio se 2011. godine, kada je, kako kažu, pokrajinska vlast zaboravila da ubaci međugranični prelaz Jaša Tomić-Fenj u Nacrt prostornog plana Autonomne pokrajine Vojvodine, što je bilo iznenađenje i za srpsku i rumunsku stranu.

Kako su žalbe Vladi Srbije i Pokrajinskoj vladi podnele obe strane, izmene se unete u konačnu verziju Plana, a radovi su mogli da se nastave tek 2012. godine.

Zastoji povećali ulaganja

Prema rečima Marka Ivaniševića iz opštinske uprave, a koji je od prvog dana bio uključen u aktivnosti ovog projekta, inicijalna vrednost poduhvata bila je 850.000 evra – ali se ona povećavala kako su godinama nastajali zastoji u radovima. Krajnja vrednost projekta je sigurno više od milion evra uloženih od strane vlasti u Vojvodini, ali i sa rumunske strane.

Granični prelaz svečano je otvoren 8. novembra 2014. godine, a prisustvovali su visoki predstavnici obe zemlje.

Kako kaže Ivanišević, celim tokom realizovanja ovog projekta bila je izuzetno loša kooperacija između nivoa vlasti i nepodudaranje u prioritetima. Međutim, radovi na deonici Jaša Tomić-Fenj ubrzani su 2014. godine, iste godine kada je predsednik opštine Sečanj Predrag Milošević Karasi sa celom opštinskim odborom Demokratske stranke prešao u Srpsku naprednu stranku, izjavivši tom prilikom da „želi da igra u pobedničkom timu“.

Da li su se susrele namere opštinske vlasti da poslove privede kraju i namere državnih funkcionera da produbi odnose sa susednima, a u cilju pristupanja zemlje Evropskoj uniji, pitanje je koje stoji otvoreno za javnost.

Kako smo se uverili iz prve ruke, meštani Sečnja nisu bili u toku sa aktivnostima na izgradnji deonice puta Jaša Tomić-Fenj, a informisali su se uglavnom iz lokalnih medija. Međutim, čak i površnom analizom medija u Sečnju, dolazi se do zaključka da su oni pod velikim uticajem funkcionera. Kako kažu meštani, ni poneka loša reč nije napisana o sporosti realizacije ovog projekta u periodu od 2008. do 2013. godine. Veći mediji poput „Novosti“ i „Politike“ povremeno su pisali o ovom slučaju, ali su aktivnosti u malim zajednicama nedovoljno interesantne tim medijima, iako se radilo o međugraničnom prelazu u koji je uložen ogroman novac iz državne i pokrajinske kase.

Sportom do tolerancije

Pozitivan primer rada opštine Sečanj (u saradnji sa rumunskom opštinom Pečiu Nou) je projekat „Sportom do tolerancije“. Godine 2013. Evropska unija odobrila je skoro 130.000 evra (što je sufinansiranje od oko 97 odsto) za realizaciju projekta koji bi trebalo da se bavi mladima u sportu – promovisanje aktivnosti FK „Sečanj“, nabavka rekvizita, organizovanje međugranične škole fudbala i turnira u ovom sportu.

Škola fudbala organizovana je za 95 polaznika iz Sečnja i opštine Pečiu Nou u obe zemlje, a javnosti je bio dostupan i jelovnik dece/učesnika na projektu, smeštaj i redovne sportske aktivnosti svakog dana sprovođenja škole fudbala i pratećih događanja.

Dejana Milošević iz Odeljenja za urbanizam JKP „Sečanj“ kaže da je ovaj projekat jedan od uspešnijih za lokalnu samoupravu, a u kojem je učestvovalo mnogo dece. – To je zaista bilo jedno lepo iskustvo, trajalo je godinu dana i mi smo sa svih strana dobijali pozitivne reakcije stanovništva – rekla je Milošević, a njene reči potvrdilo je i lokalno stanovništvo. Čak četiri od pet osoba čulo je za projekat, ali nisu znali da se radi o evropskom projektu, već su na aktivnosti posmatrali kao druženje na lokalu.

Realizatori projekata u opštini svesni su da javnost ne zna ko tačno plaća ovakve aktivnosti, na šta se troši novac i koliko ga uopšte ima. Marko Ivanišević kaže da opština pokušati da učini ceo sistem transparentnijim.

– To je krajnje neophodno, jer će se kroz pitanje transparentnosti rešiti i ostala pitanja. Nepoznavanje samog finansiranja i sprovođenja svega ovoga izaziva podozrenje kod građana – o čemu se tu radi, ko ta sredstva troši, kako troši? – kaže Ivanišević.

Problemi ne staju na transparentnosti. Opštine poput Sečnja – male i delimično razvijene, nemaju ni početna sredstva da započnu projekte, a dugo čekaju na povraćaj sredstava iz Evropske unije. Sam početak realizovanja projekta je bolan – nema dovoljno novca za predfinansiranje, a upravo u tom trenutku opštine računaju na pomoć Pokrajine i države. U opštinskoj upravi napominju da bi bilo mnogo lakše raditi na projektima kada bi više instance pomogle barem na početku.

Gorica Nikolin

(Tekst je nastao kao deo projekta „Pregled, analiza i predstavljanje realizovanih projekata lokalnih samouprava na teritoriji AP Vojvodine finansiranih od strane EU u periodu 2007-2013“, koji sprovodi Nezavisno društvo novinara Vojvodine, a finansira Pokrajinski sekretarijat za međuregionalnu saradnju i lokalnu samoupravu. Sadržaj priloga je isključivo odgovornost realizatora projekta i ni na koji način ne odražava stavove i mišljenje Sekretarijata.)