Ka kaluar saktësisht një çerek shekulli nga nënshkrimi i Marrëveshjes Ushtarako-Teknike në aeroportin ushtarak afër Kumanovës, me të cilën u dha fund bombardimeve të NATO-s mbi RFJ-në. Gjashtë ditë para nënshkrimit të Marrëveshjes së Kumanovës, më 3 qershor 1999, presidenti i atëhershëm i Jugosllavisë, Sllobodan Millosheviq, pranoi propozimin e paqes të sjellë në Beograd nga ndërmjetësit ndërkombëtarë Marti Ahtisaari dhe Viktor Chernomyrdin.

Menjëherë pas kësaj është mbajtur seanca e jashtëzakonshme e Kuvendit të Serbisë ku është miratuar plani i paqes. Për të votuan deputetë të SPS-së, SPO-së, Alternativës Demokratike dhe partive të pakicës. Plani u kundërshtua nga radikalët e udhëhequr nga Vojisllav Sheshel, i cili përkrahu vazhdimin e luftës me paktin e NATO-s, deri në shfarosjen përfundimtare të shqiptarëve në Kosovë.

Marrëveshja e Kumanovës parashikonte përfundimin e luftës me aleancën e NATO-s, tërheqjen e të gjitha forcave serbe nga Kosova brenda 11 ditëve dhe hyrjen e forcave të KFOR-it në Kosovë, të cilat do të ushtrojnë autoritet ushtarak. Siç shkruhet në marrëveshje: “Forcat e RFJ-së përfshijnë të gjithë stafin dhe organizatat e RFJ-së dhe Republikës së Serbisë me kapacitete ushtarake. Këtu përfshihen forcat e rregullta ushtarake dhe detare, grupet e armatosura civile, grupet paraushtarake të lidhura me to, forcat ajrore, rojet kombëtare, policia kufitare, rezervistët ushtarakë, policia ushtarake, shërbimet e inteligjencës, ministritë e brendshme federale dhe republikane, lokale, policia speciale, policia njësitë për kontrollin e trazirave dhe njësitë anti-terroriste dhe çdo grup apo individ tjetër të caktuar si të tillë nga Komandanti i Forcave të Sigurisë Ndërkombëtare (‘KFOR’)“.

Nënshkrimi i kapitullimit

Një ditë pas nënshkrimit të Marrëveshjes së Kumanovës, Këshilli i Sigurimit i OKB-së miratoi Rezolutën 1244, e cila miratoi themelimin e Misionit të Administratës së Përkohshme të Kombeve të Bashkuara në Kosovë (UNMIK), dhe vendosi themelet për përcaktimin e statusit të ardhshëm të Kosovës, gjë që u bë. në vitin 2008, kur Kosova u bë shtet i pavarur. Patriotët vendas pëlqejnë t’i referohen Rezolutës 1244, injorantë të ndryshëm të fiksuar pas kombit e vendosin këtë numër magjik në emrat e profileve të tyre në rrjetet sociale dhe se Rezoluta e ka gjurmuar rrugën e Kosovës drejt pavarësisë. Dhe jo vetëm kaq, thuhet qartë se forcat jugosllave dhe serbe ishin kriminale, sepse pika 3 thotë se Këshilli i Sigurimit “kërkon veçanërisht që RF Jugosllavia të ndalojë menjëherë dhunën dhe represionin në Kosovë”.

Në Kumanovë, përfaqësuesit e Millosheviqit nënshkruan kapitullimin, pranuan humbjen dhe hoqën dorë nga sovraniteti mbi Kosovën, duke ia lënë NATO-s dhe Kombeve të Bashkuara. Marrëveshja e Kumanovës përfaqëson disfatën përfundimtare të politikës luftarake të Millosheviqit, duke i dhënë fund eposit të përgjakshëm të nisur nga kasapi i Ballkanit. Ekziston edhe një aspekt tjetër i rëndësishëm i Marrëveshjes së Kumanovës dhe dokumenteve shoqëruese që rrallë theksohet, dhe ai është njohja e mëvonshme e legjitimitetit të ndërhyrjes së NATO-s.

Siç shkruan Vllatko Sekulloviq në tekstin “Konflikti i ngrirë”: “Fakti është se NATO-ja nuk kishte mandat nga Këshilli i Sigurimit i OKB-së kur ndërhyri kundër regjimit Millosheviq-Seselj, por është gjithashtu fakt se me vendim të Kuvendi i Serbisë, Marrëveshja e Kumanovës dhe Rezoluta 1244 e Kombeve të Bashkuara, aneksi 2, pika 4, mundësoi praninë e papenguar të kësaj organizate në Kosovë dhe vërtetoi rolin e saj në ruajtjen e paqes dhe sigurisë në Kosovë, e cila de jure fitoi ligjshmëri, nga këndvështrimi i së drejtës ndërkombëtare, për të gjitha veprimet që i paraprinë këtyre akteve”.

Një përrallë e përgjakshme në Suharekë

Nënshkrimit të Marrëveshjes së Kumanovës i parapriu 78 ditë bombardime të NATO-s, të cilave u parapriu terrori kundër popullatës civile shqiptare, dëbimet masive, masakrat dhe dhuna e gjithanshme nga forcat ushtarake dhe policore. Ishte episodi i fundit i abuzimit dhjetëvjeçar të shqiptarëve, poshtërimit, aparteidit dhe heqjes së të drejtës sistematike.

Pas fillimit të intervenimit të NATO-s, qëllimi i së cilës ishte ndalimi i krimeve të aparatit ushtarako-policor serb, Millosheviqi nuk u qetësua, por rriti ritmin e krimit. Forcat serbe dëbuan mbi 850 mijë shqiptarë nga Kosova në operacionin më masiv të spastrimit etnik me emrin e koduar “patkoi”. Përveç kësaj, disa qindra mijëra shqiptarë u zhvendosën brenda vendit. Në atë operacion të organizuar mirë u përdorën kamionë të rëndë, autobusë të transportuesve të ndryshëm, si dhe trena të Hekurudhave të Serbisë.

Ushtria dhe policia kryen një sërë masakrash kundër popullatës civile në Suharekë, Podujevë, Krushë të Madhe, Izbicë, Drenas, Arberi të Epërme, Qyshk, Vushtrri, Pastasellë e shumë vende të tjera. Hisni Berisha nga Suhareka dëshmon me elokuencë se si dukej tërbimi i ushtrisë dhe policisë: “Ndër të masakruarve ishte edhe vajza ime me familjen e saj, dy djemtë dhe burri i saj, të cilët u përzunë, gjithsej gjashtë prej tyre. të cilët edhe sot e kësaj dite nuk janë gjetur askund.“ , sepse edhe kufomat janë vjedhur dhe janë transferuar diku, nuk e di ku, nuk janë askund. (…) Ne kemi shpirtra të plagosur, sepse në atë tragjedi vdiqën tetëmbëdhjetë fëmijë, dhe më i vogli ishte nipi im Eroni nëntë muajsh. Djali i madh i vajzës sime ishte tre vjeç, vajza ime ishte njëzet e pesë. (…) Vajza ime quhej Sabata, nipi im Ismeti, tre vjeç dhe Eroni, nëntë muajsh. Një gjë dua të theksoj se si nxënëse e klasës së pestë këngën “Përrallë e përgjakur” e kam mësuar nga poetesha Desanka Maksimoviq. Unë po pyes nëse njerëzit në Serbi e kanë harruar atë rast, nuk e kam harruar dhe dua të them, le të lëvizin, sepse në këtë rast në Suharekë ishte si në Kragujevc. Por unë nuk dua që kjo t’i ndodhë askujt“.

Një ditë kthjellimi nga halucinacionet nacionaliste

Në vetëm pak muaj u vranë më shumë se 10 mijë shqiptarë. Kontraktuesit e veprave të përgjakshme të Millosheviqit fshehën gjurmët e krimeve të tyre, kështu që kufomat e civilëve të lodhur i futën në ftohës dhe i transportuan në varrezat masive në Batajnicë, Petrovo Selo, Rudnica, i hodhën në liqenin e Peruqacit, dhe gjithashtu ka dyshime se i dogjën në furrat shpërthyese në Maçkaticë.

Nënshkrimi i Marrëveshjes së Kumanovës shënoi fundin e gjithë atyre tmerreve të paimagjinueshme dhe i dha fund fushatës luftarake të projektit serbomadh, ekzekutues i të cilit ishte Millosheviqi. Fushata luftarake e regjimit vrasës filloi në Slloveni, vazhdoi me agresionin kundër Kroacisë dhe Bosnjë-Hercegovinës dhe kulmoi me luftën me gjithë botën, për të përfunduar me nënshkrimin e marrëveshjes në Kumanovë.

Më 9 qershor 1999 u mposht regjimi kriminal, por jo shoqëria serbe, sikur ta kuptonte shumica e Serbisë. Serbisë nuk mund t’i ndodhte më mirë se ajo disfatë dhe kapitullim. Nëse do të kishte pasur fati, inteligjenca dhe antifashizmi, ne do ta kishim festuar 9 qershorin si datën e kthjellimit nga halucinacionet nacionaliste, si ditën e çlirimit të Serbisë nga ëndrrat luftarake që filluam të ëndërronim në vitet 1980. më në fund filloi ndikimi i elitës së memorandumit dhe shkrimtarëve dhe shtrigave të kishës.

Keqkuptim në Kumanovë

Fatkeqësisht, edhe sot, 25 vjet pas nënshkrimit të Marrëveshjes së Kumanovës, shoqëria jonë është e ngujuar në të njëjtat fantazi të një mendjeje të çmendur nacionaliste që di të aspirojë vetëm rrëmbimin e territoreve, spastrimin etnik dhe krimet përkatëse. Nomenklatura nacionaliste e drejtuar nga Alleksandar Vuçiq thjesht nuk e njeh Marrëveshjen e Kumanovës ose e konsideron atë një gabim që mund të korrigjohet me krime të reja në të ardhmen. Sa u përket atyre, marrëveshja e Kumanovës nuk ekziston, bëhet fjalë për një lloj keqkuptimi kumanovor.

Në këtë pajtohen jo vetëm radikalët e maskuar, socialistët konsekuentë dhe pjesëmarrësit e tjerë në sipërmarrjen e përbashkët kriminale, por edhe një pjesë e opozitës e dehur me të njëjtat ëndrra madhështore serbe, si dhe një pjesë e madhe e publikut akademik, të shquar të ndryshëm intelektualë, praktikisht i gjithë kleri drejtues i Kishës Ortodokse Serbe, grevistë mediatikë dhe krijues të tjerë të opinionit publik. Për ta nuk ka pasur disfatë, Serbia nuk ka nënshkruar kapitullimin, ata mbrojnë një version të së kaluarës që nuk ka lidhje me faktet.

NATO-ja na sulmoi nga bluja, si rezultat i një komploti të Botës së Bardhë kundër njerëzve qiellorë, dhe më pas pushtoi tokën e shenjtë serbe dhe na vodhi Kosovën – kështu duket ideja mbizotëruese e së kaluarës së afërt nga një e katërta. një shekull më parë. Nuk ka pasur dhunë sistematike, dhjetëvjeçare ndaj shqiptarëve, nuk ka pasur krime, masakra, dëbime, varreza masive. Dhe nëse ka pasur ndonjë ngjarje fatkeqe, ata i kanë merituar të gjitha, sepse vetëm serbët mund të jetojnë në tokën e shenjtë serbe, të gjithë të tjerët janë uzurpatorë. Këto janë dogma që nuk vihen në dyshim në mendjet e trazuara të botës serbe.

Nuk është çudi, sepse bëhet fjalë për një lloj të çuditshëm njerëzor që jeton në botën e tij paralele. Një çerek shekulli më parë, të vdekurit e ftohtë pretendonin se e kishin mposhtur paktin e NATO-s, ndërsa ushtria dhe policia po tërhiqeshin nga Kosova, kështu që pretendimi i sotëm se nuk ka pasur kapitullim, as Marrëveshja e Kumanovës, është vazhdimësi logjike e mohimit të realitetit. Millosheviqi dhe Tavabija e tij përjetuan një disfatë ushtarake, por ideologjia në emër të së cilës ata dogjën dhe dogjën është ende e pamposhtur, mbretëron në mendjet e njerëzve dhe zotëron zemrat e tyre.

Siç thotë historiane Olga Popoviq Obradoviq në tekstin “Kosova – qëllim apo mjet i politikës kombëtare”: “Kosova, në funksion të aspiratave territoriale dukshëm më të mëdha dhe më serioze, paraqet një konstante të politikës kombëtare të shtetit modern serb. . Thelbi i idesë moderne shtetërore serbe, që nga fillimi i krijimit të shtetit kombëtar, ishte dhe mbetet bashkimi shtetëror i të gjitha vendeve që, qoftë me të drejtën etnike, qoftë historike, konsiderohen serbe. Ajo ide kombëtare gjatë historisë është quajtur “hakmarrja e Kosovës” ose më shpesh sot kthimi i Kosovës. Si rregull, politika e ‘hakmarrjes së Kosovës’ në histori nënkuptonte luftë për territore, jo domosdoshmërisht territorin e Kosovës, pra sigurisht jo vetëm Kosovën”.

Tomislav Marković (Autonomija)

Përkthyer nga: Lenka Rabasović

Tekst je napisan uz podršku forumaZFD Beograd, u okviru projekta “Jedan dan u mesecu”