Sredinom oktobra, pozvana sam da učestvujem na BIRN-ovoj regionalnoj konferenciji Krajnje desničarski ekstremizam na Balkanu: Grupe, trendovi i politička podrška, koja je i održana u Sarajevu 16. i 17. novembra.

U pozivnici izvršnog direktora BIRN-a u Bosni i Hercegovini Denisa Džidića, između ostalog, pisalo je: ,,Dvodnevna regionalna konferencija ima za cilj okupiti stručnjake i predstavnike iz Albanije, Bosne i Hercegovine, Crne Gore, Sjeverne Makedonije, Srbije i sa Kosova, o – uvijek izazovnoj – prijetnji od krajnje desničarskih narativa u tim zemljama. Fokus će biti dvostruk – mapiranje postojećih prijetnji i sprečavanje širenja krajnje desničarskih narativa, te analiziranje strategija država za borbu protiv krajnje desničarskih i ekstremističkih narativa, s naglaskom na moguća rješenja. S obizom na Vaše profesionalno iskustvo i stručnost, smatramo da je Vaše učešće i uvid u ovu temu od suštinskog značaja za razumijevanje ovog, stalnog rastućeg, izazova“.

Budući da sam se kao dugogodišnja saradnica Helsinškog odbora za ljudska prava u Srbiji bavila ekstremno desničarskim organizacijama i narativima mržnje na kojima su zasnovani, sa žaljenjem sam (zbog objektivnih razloga) odbila poziv da učestvujem u radu ovog skupa, ne znajući da moje odsustvo neće biti potpuno i da ću ipak biti prisutna na jedan drugi način.

Priznajem, prilično nezamisliv: kao ,,dokazni materijal“ u izvještaju BIRN-ovih saradnica i saradnika iz Crne Gore.

A u tom su se izvještaju, sada je to već dobro poznato crnogorskoj i regionalnoj javnosti, kao eksponenti ekstremno desnog crnogorskog nacionalizma našla i imena građanskih aktivista i aktivistkinja i novinarki. Među njima je bilo i ime Tanje Pavićević, urednice Pobjedinog dodatka Kult, za koji već gotovo dvije godine pišem kolumnu pod nazivom Građansko društvo i njegovi (ne)prijatelji.

U ,,dokaznom materijalu“ kojim je trebalo da bude ilustrovan njen ekstremno nacionalistički stav, pod oznakom Resources, našao se i tekst iz Pobjede, nastao nakon trećeg okupljanja građana koji su se protivili usvajanju predloženog pravnog akta (Temeljnog ugovora) između države Crne Gore i Srpske pravoslavne crkve. Tom prilikom građanima i građankama Crne Gore poslala sam pismo podrške koje im je Tanja Pavićević pročitala.

U pismu sam napisala da moja podrška ide njima, slobodnim i samosvjesnim građankama i građanima Crne Gore, zbog toga što se bore za nezavisnu, sekularnu, građansku, multikulturnu i slobodnu Crnu Goru.

Od tog 16. i 17. novembra do danas, ovaj izvještaj izaziva vrlo negativne reakcije s različitih strana – od samih aktera koji se u njemu pominju pa do nezavisnih analitičara i politikologa koji argumentovano ukazuju na ozbiljne nedostatke – nepostojanje bilo kakve metodologije, kategorijalnu konfuziju, pogrešne klasifikacije i, u osnovi, dezinformisanje regionalne javnosti.

Bilo je i ima i onih drugih, koji smatraju da je ova vrsta stigmatizovanja i targetiranja građanskih aktivista i novinara ,,put u dijalog o gorućim temama“, a osnovu za ovakve stavove nalaze u tezi da se suštinski radi o sukobu ,,dva (ekstremna) nacionalizma“.

Pretpostavljamo da su targetirani građanski aktivisti i novinarke pozicionirani u spektar crnogorskog desnog ekstremizma upravo zbog borbe protiv ekstremnog i ekspanzivnog srpskog nacionalizma, klerikalizacije države, kao i sve intenzivnijeg djelatnog sprovođenja ideološkog koncepta ,,srpskog sveta“, koji, dakako, neodoljivo podsjeća na san o jedinstvenoj Srbiji iz devedesetih.

Baveći se, dakle, dekonstrukcijom ideoloških matrica velikosrpskog nacionalizma, targetirani su se na istraživačkoj mapi našli kao predstavnici ,,crnogorskog ekstremnog nacionalizma“.

Pokušaj da se odbrani neodbranjivo, ovih dana, osim što nanosi profesionalnu i psihološku štetu etiketiranima, nanosi štetu i regionalnoj javnosti koja nije dobila ni istinitu ni nepristrasnu informaciju, a potom i samom BIRN-u, kao istraživačkoj mreži koja je do sada bila poznata po svojim kredibilnim izvještajima.

Neodbranjiva je, najprije, teza o tome da se metodologije naučnog istraživanja i istraživačkog novinarstva toliko razlikuju da je primjenom ovako različitih metodologija moguće doći do različitih činjenica (ova tvrdnja je, naime, potpuno netačna – osim što se poklapaju u metodološkim instrumentima, sociologija, politikologija i istraživačko novinarstvo imaju isti cilj – dolaženje do istine); neodbranjiva je i lakoća kojom se ovako teške stigme dodjeljuju dugogodišnjim građanskim aktivistima i novinarkama, čiji je angažman zasnovan upravo na upornim apelima za uspostavljanje građanskog društva u Crnoj Gori; neodbranjiva je i činjenica da se ovako teške optužbe zapravo temelje na nepostojanju dokaza.

Konačno, neodbranjivo je i to što se najbolnije teme u državama nastalim raspadom Jugoslavije zloupotrebljavaju za najprizemnija politikantska razračunavanja i prikupljanje jeftinih populističkih poena.

(Pobjeda, foto: Denis Kolundžija)