Pojava AJB DOC festivala biće zlatnim slovima upisana u anale savremene bosanskohercegovačke kinematografije iz mnogo razloga. Jedan od njih je svakako prikazivačka forma, koja je omogućila publici da se upozna sa najrecentnijim dokumentarističkim tokovima, poetikama dokumentarizma i suoči sa temama koje se, uglavnom, izbjegavaju prikazivati u savremenoj dokumentaristici.

Pored toga, što je postalo jasno sada kada se približavamo šestom izdanju festivala, AJB DOC postao je producentska platforma koja potiče i razvija dokumentarističke filmske forme. Tijesna povezanost sa TV mrežom Al Jazeera Balkans stvorila je obostrano korisnu simbiozu jer se filmovi prikazani na nekom od festivalskih programa, naknadno emitiraju u programu kanala.

To je prvenstveno bio razlog što je AJB DOC od svojih početaka bio festival koji je fokus usmjerio prema dokumentarističkoj formi prilagođenoj televizijskom emitovanju, pa je i dužina (film lenght) dokumentaraca podređena standardima TV prikazivanja. Na taj način ostvaren je polivalentan prikazivački efekat jer filmovi premijerno prikazani u prostoru kino dvorane dobijaju drugu vrstu filmskog života, a autorska filmska estetika mora biti u stanju komunicirati sa obe vrste medija.

Istraživanje društvene fenomenologije

Ono što je karakteristično za filmove koji se prikazuju na AJB DOC-u jeste da se, u pravilu, bave nekom vrstom istraživanja društvene fenomenologije i da su, uglavnom, bazirani na nekoj vrsti novinarsko-dokumentarističkog istraživanja. Investigate novinarstvo polazište je filmskih sadržaja AJB DOC-a bez obzira da li film obrađuje aktuelnu političku ili temu iz neke druge sfere života.

Tokom trajanja festivala jedna od važnih stvari postalo je i kontinuirani rad sa mladim autorima, koji na višednevnim treninzima imaju priliku upoznati se sa iskustvima uglednih i cijenjenih filmskih radnika. Od samog početka, taj je dio festivala postavljen na način da podstiče saradnju i umrežavanje kreativaca čiji projekti, u konačnici, mogu biti zanimljivi Al Jazeera Media Networku.

Festival je, hronološki gledano, rastao obimom i programski, ali zanimljivo je da je već od prvog izdanja uspio dosegnuti više nego zavidnu estetsko-prikazivačku normu, koju ponavlja iz godine u godinu. Filmovi Zašto ropstvo? Zarobljena žena Bernadett Tuza-Ritter i Očevi i sinovi Talal Derkija dobitnici su AJB DOC Main Award, nagrade za najbolji film takmičarske selekcije prvog AJB DOC festivala dokumentarnog filma.

Oba filma „razotkrivaju neugodnu istinu o veoma kompleksnom svijetu. I svaki se bavi veoma zahtjevnom materijom mjerenom intimnom uključenošću gledaoca u proživljeno iskustvo protagonista“, navodeno je u obrazloženju. Od prvog festivala održanog 2018. godine visoki produkcijski standardi, smjeli prikazivački okviri i neustrašivost u izboru tema ono su što krasi festivalske programe.

Izvrsni filmovi

Drugi po redu AJB DOC donio je nekoliko izvanrednih dokumentarnih filmova, a nagradu takmičarskog dijela programa pripala je filmu Za Samu, autorice Waad al-Kateab i Edwarda Wattsa, a za sve članove žirija ta odluka, kako su kazali, bila je nedvojbena.

“To je film o mladoj majci i novinarki, njenom suprugu ljekaru i njihovoj bebi Sami te životu pod opsadom u improviziranoj bolnici, dok nad njihovim glavama u Halepu u Siriji padaju bombe. Film je snimljen kao priča majke svom djetetu. Ta jedinstvena metoda omogućila nam je da vidimo i osjetimo intimne i direktne emocije glavnih likova i onih oko nje koji proživljavaju svakodnevni teror”, napisano je u obrazloženju žirija.

“Čast nam je uručiti nagradu žirija režiserki Waad al-Kataeb i Edwardu Wattsu”, zaključili su iz žirija.

Treći AJB DOC festival dokumentarnog filma donio je novi nivo filmskog uzbuđenja, a svi prikazani filmovi bili su objedinjeni sloganom AJB DOC-a Voyage / Putovanje, koji je predstavljen vizuelno, ali i prožimao je priče dokumentarnih filmova i našu stvarnost, jer smo bili onemogućeni fizički putovati i ograničeni postavljenim granicama, a istovremeno udubljeni svako u svoje putovanje u potrazi za smislom i snagom.

AJB DOC Main Award, nagrada za najbolji film u Takmičarskoj selekciji, dodijeljena je, te godine, filmu Ne u moje ime (Objector) rediteljice Molly Stuart. Priča je to o devetnaestogodišnjoj Jevrejki koja, nakon što počne shvatati šta se događa u izraelsko-palestinskom sukobu, odbija služiti obavezni vojni rok u Izraelu i hrabro se suprotstavlja izraelskoj ideologiji i sistemu.

Godinu dana kasnije septembar je opet bio mjesec dokumentarnog filma u Sarajevu.

Tročlani međunarodni žiri koji su činili nagrađivani filmski producent Jamel Dallali, scenaristica, rediteljica i montažerka Una Gunjak i umjetnički direktor DokuFesta Veton Nurkollari odlučivao je o najboljem filmu u Takmičarskoj selekciji i AJB DOC Main Award i dodijelio je nagradu hrvatskom autoru Damiru Markovini za film Čekaj me.

“Zbog nježnog, dirljivog, zrelog, ali duhovitog prikaza karaktera, porodičnih odnosa i starenja te sposobnosti da nadiđe sve rasne i etničke barijere, žiri AJB DOC-a dodjeljuje Glavnu nagradu filmu Čekaj me Damira Markovine”, naveli su članovi žirija u obrazloženju odluke.

Umjetnički i organizaciono uspješan festival

Ništa manje uzbudljivo nije bilo ni prošle godine na petom po redu AJB DOC festivalu dokumentarnog filma.

Glavnu nagradu u takmičarskom programu petog AJB DOC-a dobio je film Djeca neprijatelja, scenariste i režisera Gorkija Glaser-Müllera. Dokumentarac prati švedskog muzičara Patricija Galveza u njegovoj, na prvi pogled, nemogućoj misiji da spasi sedmero unučadi iz zloglasnog zarobljeničkog kampa Al-Hol na sjeveru Sirije.

Specijalno priznanje žirija dodijeljeno je filmu Ka svijetu slijepih autorice Julie Bezerre Madsen koji se posebno istakao rediteljskim umijećem i senzibilitetom.

Programski žiri Al Jazeere Balkans nagradio je dokumentarac Život za volanom Petera Triesta – upečatljivu priču o bugarskom vozaču kamiona koji mjesecima vozi neprestano cestama Zapadne Evrope, dok mu se kod kuće u Bugarskoj raspada porodica.

Specijalno priznanje dodijeljeno je Marcu Wieseu za film Ukradena zemlja.

Šesti AJB DOC će biti održan od 8. do 12. septembra u Sarajevu

AJB DOC je u pet godina svog postojanja dosegao zavidnu umjetničku, organizacijsku i društvenu razinu postajući regionalno prepoznatljivo mjesto dokumentarnog filma i sinonim za produkcijski profesionalizam.

Osim toga, AJB DOC je prepoznat kao najvažnija prikazivačka platforma televizijskog dokumentarizma u regiji, svojevrsni toponim na kartama promocije filmova koji se bave suočavanjem sa teškim, kontraverznim i tabuiziranim temama.

Takav programski i estetski uspon festivala pratilo je i interesovanje publike koje je svake godine bilo veće. Dobro struktuiran program, vrhunska organizacija i otvorenost festivala da komunicira sa potrebama savremenosti pokazali su se kao dobar recept za kontinuiran kvalitet i dobar temelj za neprekinut rast.

Jasmin Agić (Al Jazeera)