Vozeći iz Dubrovnika ka Novom Sadu, na ulazu u Višegrad ugledali smo tablu „Višegrad – grad turizma“. Bio sam morbidan i pomislio da li se među „atrakcije“ ubrajaju: „žive lomače“, ubijanje i bacanje u Drinu sa čuvene Ćuprije, masovna silovanja, masovno etničko čišćenje Bošnjaka…? Naravno da ne. Umesto toga, videli smo ekskurzije dece iz Vojvodine, autobuse sa oznakama Zrenjanina i Kikinde, decu – dakle – iz nekada multietničke Vojvodine u kojoj se, kanda, sada odgajaju u multičetničkom maniru. Oni su obilazili onaj jezivi kič od Andrićgrada, Ćupriju, manastire, pored kojih se nalaze spaljene bošnjačke kuće.

Šta li im govore nastavnici kada ih dovedu u taj „grad turizma“? Da li im, kao onomad jedan kolega što je rekao Nemanji Kusturici, kažu: „Vidite, deco, sazidali su ovaj kič baš u Višegradu, gradu koji je devedesetih godina 20. veka ostao upamćen kao jedno od najstrašnijih stratišta, po monstruoznim zločinima braće Lukić. To vam je, deco, kao da ste pored Aušvica sazidali Diznilend. Sramota je to, deco, nazvati imenom nobelovca“.

Da li im onda kažu: „S obzirom da je Višegrad nakon Dejtonskog sporazuma ostao deo Republike Srpske, čija je vojska osuđena ne samo za progone, etnička čišćenja, masovna silovanja, granatiranje gradova i civila u njemu, masovno ubijanje sarajevske dece iz snajpera, već i za genocid u Srebrenici, ovo o ’gradu turizma’ je, draga deco, jedan strašni i krvavi cinizam, kojim se iznova i iznova spaljuju, kolju, ubijaju, bacaju s mosta žrtve, i iživljavanje se nastavlja unedogled“.

Da li im onda objasne da su te kuće, to jest ta zgarišta na kojima su nekad živeli ljudi, a koje se nalaze tik pored obnovljenih manastira prebogate, ratnoprofiterske Srpske pravoslavne crkve, pripadale ljudima čija je jedina krivica bila u tome što se „pogrešno“ prezivaju ili zovu?

Dovedu ih u Andrićgrad, pa ih odvedu na Ćupriju, pa onda malo do manastira i onda – naravno – kod rendžera Nemanje na Mokru goru, Drvengrad. Da li im kažu da je reč o osobi koja je nekada bila slavni reditelj filmova ovenčanih važnim međunarodnim nagradama, dok god je inspiraciju za filmove crpeo iz Bosne i Hercegovine, republike/zemlje u kojoj je rođen, prohodao i naučio, u sarajevskim mahalama, jalijaški zanat „prodavanja cigle“? I da se onda prodao balkanskom kasapinu Slobodanu Miloševiću. Počeo je Nemanja da prodaje ciglu naveliko, a ne samo u mahalskim sumracima, kada je sa jalijom znao prepasti neki mladi ljubavni par i smotanom i isprepadanom momku prvi put „prodati ciglu“.

Da li su obišli kuću Adema Omeragića u Pionirskoj ulici u kojoj je, 14. juna 1992, zapaljeno oko 70 bošnjačkih civila – žena, dece i staraca – a najmlađa žrtva je imala svega dva dana, ni ime nije stigla da dobije, ili na Bikavcu, u kući Mehe Aljića, gde je 27. juna iste godine, zapaljeno 72 bošnjačkih civila – žena, dece i staraca – a najmlađa žrtva imala je godinu dana? Da li su im objasnili ko je Zehra Turjačanin, koja je čudom preživela „živu lomaču“? Da li su ih nastavnici zaustavili kada su, u zadnjem delu autobusa, uz flašu manastirske rakije, počeli pevati „U lijepome starom gradu Višegradu?“ „Gdje duboka Drina vijekovima teče“ i od 1992. godine formira verovatno najveću balkansku masovnu grobnicu. „Rano jutro, slušam, pjevaju slavuji/ na Bikavcu brdu grada Višegrada/ ustaj curo mala, ružo procvjetala/ već je zora rana Drinu obasjala“… Da li su im pedagozi objasnili da devojka nije ustala jer je silovana i živa spaljena? I da se u pristojnom društvu ta pesma od tada više ne peva? „Sve je kao nekad, pjevaju slavuji/ samo tebe, draga, na Bikavcu nema/ Višegrade grade, gdje je moja draga…“ Draga je u nekoj grobnici. Kažu da lokalno srpsko stanovništvo zna gde su posmrtni ostaci spaljenih Bošnjaka, ali da neće da kažu. Društvo saučesnika. U međuvremenu, i slavuji su pobegli iz Višegrada, jer to nije grad u kojem ima smisla pevati. Pored dve navedene, u Višegradu je bilo još devet živih lomača. Ptice su pobegle, uplašene strašnom vatrom.

Da li su deci iz Vojvodine, koja su nevina u svom neznanju i koja o tragediji Višegrada, celog Podrinja – od Foče do Bijeljine – nikad ništa nisu čuli ni u školi niti od roditelja – objasnili da je bolje ne jesti pastrmku iz te predivne Drine, reke nestvarno lepe boje, koja je ukaljana krvlju nevinih? Pisao sam o tome davno zašto ne valja jesti pastrmku iz rečne masovne grobnice, odbija se to o uši koje ne žele slušati.

Tokom agresije na Bosnu i Hercegovinu od 1992. do 1995. godine ubijeno je oko 3.000 višegradskih Bošnjaka, od čega oko 600 žena i više od 100 dece. U presudama Međunarodnog krivičnog suda za bivšu Jugoslaviju navodi se da je Višegrad bio podvrgnut „jednoj od najnemilosrdnijih kampanja etničkog čišćenja u bosanskom sukobu“, te da je samo u maju i junu 1992. godine ubijeno više od 60 odsto višegradskih Bošnjaka. Za zločine u Višegradu je do sada osuđeno 18 osoba na ukupno 247 godina zatvora, od čega je troje osuđeno pred Haškim tribunalom. U oštroj konkurenciji monstruma iz Višegrada, najmonstruozniji od njih, Milan Lukić, uhvaćen je u Argentini, gde se „herojski“ sakrio, kao nacisti svojevremeno. On je 2012. godine pred Haškim tribunalom osuđen na doživotni zatvor zbog zločina protiv čovečnosti, uključujući „žive lomače“ u Pionirskoj ulici i na Bikavcu.

Ili su pedagozi koji su decu doveli iz Zrenjanina i Kikinde radije prisustvovali 12. aprila ove godine obeležavanju „Dana ruskih dobrovoljaca“ i slušali himne Srbije i RS, ali i Ruske Federacije, koja upravo već 14 meseci čini zločine slične podrinjskim u Ukrajini pokušavajući da „zatre seme“ Ukrajincima, kao onomad što su četnici pokušali istrebiti Bošnjake gde god su u Bosni i Hercegovini stigli. U čast ruskim dobrovoljcima je na višegradskom uzvišenju na Bikavcu, 2017. godine, podignut „spomen krst“, visine pet i po metara i težine oko 400 kilograma. Ti koji podižu takav krst na njega bi, nema sumnje, odmah razapeli i samoga Isusa Hrista, kada bi se spustio sa nebesa, da obiđe firmu koju više od dve hiljade godina nije obišao.

Ili su decu vodili na ekskurziju u Višegrad na „smotru četnika“, gde se slavio Dragoljub Mihailović zvani Draža? Četnici su i 50 godinu ranije, u januaru 1942, u mestu Dobrun pored Višegrada, u kojem se nalazi i manastir Srpske pravoslavne crkve, spalili 82 Bošnjaka, među kojima je bio veliki broj žena i dece. U martu iste te ’42. godine pobili su i u Drinu bacili 52 civila Bošnjaka. U okolini Višegrada, novembra 1942, pohapsili su više od 500 Bošnjaka i žive ih spalili. Od septembra 1941. do početka novembra 1942. četnici su ubili više od 1800 Bošnjaka, a među njima i 345 žena i oko 300 dece. Godine 1992. uspelo im je da pobiju više od 3000 Bošnjaka, na gotovo istovetne načine. Kontinuitet zla kao paklena beskonačnost.

Ili su, pak, đake poveli u „Hotel i spa Vilina vlas“ u blizini Višegrada? Da li su im rekli da su tamo organizovana masovna silovanja Bošnjakinja? Prema izveštaju Komiteta UN-a iz 1994. godine, tokom 1992. godine tu je silovano oko 200 žena i devojčica. Neke od njih su ubijene, a neke su izvršile i samoubistvo. „Ne postoji mjesto ni soba u hotelu ‘Vilina vlas’, a da nije mjesto zločina. Jedino su okrečili i dušeke promijenili. Imate svjedočenja preživjelih onoga šta se dešavalo od recepcije, bazena, podruma, pa do soba“, kazala je jednom prilikom Bakira Hasečić, predsednica udruženja „Žene žrtva rata“, koje okuplja žene silovane tokom rata u Bosni i Hercegovini. Da li će nastavnici deci iz Zrenjanina i Kikinde prikazati film Jasmile Žbanić „Za one koji ne mogu da govore“? A koji govori o tome kako je australijska pozorišna glumica Kym Vercoe – u „gradu turizma“ Višegradu – iznajmila sobu u hotelu „Vilina vlas“, „savršenom mestu za romantičnu veče“, kako je pisalo u jednom od bedekera. Nakon povratka u Sydney ona je otkrila šta je tokom rata značila „Vilina vlas“. Potom se vratila u Višegrad, ali je tamo naišla na „zavet ćutanja“ meštana, koji poriču i silovanja i etničko čišćenje u Višegradu.

U znak sećanja na višegradske žrtve, preživeli svake godine u Drinu bacaju 3000 ruža. Možda da se tada deca iz Vojvodine povedu na ekskurziju?

Pusti snovi. Nema tu hepienda. Samo perpetuum mobile zla.

(Autonomija, foto: Pixabay)