Odmah nakon petoseptembarskih događaja na Cetinju nemali broj intelektualaca ustvrdio je da u svim zbivanjima, koja potresaju Crnu Goru skoro osamnaest mjeseci, svoj upliv ima i ruska politika. Rusija, kako tvrde mnogi poznavaoci prilika u Crnoj Gori i na zapadnom Balkanu, odlučno sprovodi svoju geostratešku politiku čiji je osnovni cilj spriječiti dalje širenje NATO saveza na ovom prostoru.

Isti je broj onih koji Vučićevu regionalnu ekspanzionističku politiku definiranu idejom „srpskog sveta“ vide samo kao produženu ruku ruskih interesa u ovom dijelu svijeta, a nakon „desantnog i nasilnog“ ustoličenja mitropolita SPC-a Joanikija u crnogorskoj prijestolnici Cetinju, postaje jasno prepoznatljiv taj famozni „ruski geopolitički rukopis“

U intervjuu za portal Al Jazeere Balkans crnogorski građanski aktivista, analitičar i izvršni direktor udruženja Forum slobodnih građana Nebojša Mrvaljević objašnjavajući ulogu Srbije i SPC-a u svim događajima, koji potresaju Crnu Goru u posljednje vrijeme, kao tihog pokretača iz sjene prepoznaje Rusiju i njene geostrateške interese: „Pored navedenog postoji i obaveza prema ‘tradicionalnom’ savezniku Rusiji, iako je Republika Srbija formalno proglasila vojnu neutralnost, da se pokuša narušiti NATO savez sa istupanjem jedne od članica, čime bi se pokazala moć, a u daljem pokušati ostvariti stari san o „luci na toplom moru“.

Sumnju da Srbija i SPC nisu u stanju same sprovoditi politiku „napada na Crnu Goru“ izrazio je u razgovoru za naš portal i predsjednik PEN centra Crne Gore Milenko Perović apostrofirajući da je osnovni motiv djelovanja navedenih političkih instanci „razaranje elemenata suverenosti Crne Gore“.

„Bez ikakve sumnje Cetinje je bilo najokupiraniji grad u inače okupiranoj Crnoj Gori. Na prošlogodišnjim parlamentarnim izborima na nelegalan, nelegitiman i nemoralan način pobijedile su tri profašističke grupacije snažno podržavane i instruirane iz Beograda, a dobrim dijelom i iz Moskve. Od tada za godinu dana njihov posao i njihov suštinski i jedini zadatak u Crnoj Gori je da razore sve elemente državne suverenosti Crne Gore i sve elemente građanske države“, pojasnio je Perović.

Poruke Lavrova i mitropolita Ilariona

I dok je umiješanost Rusije u zbivanja u Crnoj Gori bila, ipak, predmet  političkih analiza, njeno djelovanje ostajalo je „skriveno“ sve do trenutka kada se najviši dostojanstvenici Ruske pravoslavne crkve nisu, svojim komentarima, otvoreno uključili u crnogorski političko-vjerski forum. Naravno, nedvosmisleno stajući uz jednu stranu, jedan političko-vjersko – nacionalni subjekt i uz snažnu osudu crnogorskih suverenističkih snaga.

U subotu je mitropolit Ruske pravoslavne crkve Ilarion sasvim otvoreno za „zbivanja“ na Cetinju, tokom ustoličenja mitropolita Joanikija, optužio predsjednika Crne Gore Mila Đukanovića da stoji iza pokušaja sprečavanja ustoličenja mitropolita SPC-a.

“Sramota je za Crnu Goru što je na njenom čelu lider koji nije u stanju ujediniti stanovništvo, koji radi na tome da dođe do podjela, konflikata. Bruka je bila i to što srpski patrijarh [Porfirije], koji je došao kako bi ustoličio mitropolita [Joanikija], nije mogao mirno doći do Cetinja jer su pristalice Ðukanovića angažirali ljude koji su ga u tome sprečavali”, rekao je mitropolit Ilarion.

Na njegove izjave odmah su reagovali iz kabineta crnogorskog predsjednika poručivši da “ove najnovije izjave mitropolita Ilariona i [ranije] ministra [vanjskih poslova Rusije Sergeja] Lavrova samo potvrđuju otvoreno miješanje Rusije u unutrašnja pitanja Crne Gore”.

“I to na vrlo grub i neprimjeren način od tako visokog crkvenog velikodostojnika u odnosu prema šefu države tradicionalno prijateljske prema Rusiji, kome je koliko prošle godine, povodom vaskršnjih praznika, poželio dobro zdravlje, pomoć od Gospoda i blagosiljao njegove uspjehe u misiji koju obavlja”, rečeno je u saopćenju.

Mitropolit Ilarion je, kažu, svega par dana nakon Lavrova, “na približno isti način grubo zamijenio teze i cinično komentarisao nedavne događaje nasilnog ustoličavanja mitropolita crnogorsko-primorskog SPC-a na Cetinju”.

“Time je, između ostalog, dodatno potvrdio otvoreno priznanje ministra Lavrova da Ruska pravoslavna crkva služi državnim interesima Ruske Federacije u inostranstvu. Potvrđuje se da su oni u odnosu na našu zemlju i anticrnogorski i antipravoslavni.”

SPC mehanizam prekograničnog uticaja

Nakon ovakvih javnih istupa, najviših ruskih političkih i vjerskih dužnosnika, postaje jasno kako Rusija šalje signale o tome kakvo mišljenje ima o crnogorskim političkim zbivanjima i koje snage smatra odgovornim za političku destabilizaciju zemlje.

Književnik i politički komentator iz Crne Gore Andrej Nikolaidis smatra da ovakvo ponašanje Rusije ne smije nikoga ni čuditi ni sablažnjavati. Sve što Srbija i SPC čine na prostoru zapadnog Balkana zapravo je preslikani ruski model geostrateškog političkog ponašanja.

„SPC odnosno Crkva Srbije, kako Vaseljenska patrijaršija naziva tu organizaciju i zbog čega ja insitiram na tom imenu, je osnovni mehanizam prekograničnog uticaja u sprovođenju politike ‘srpskog sveta’. Dakle, preslikan je model i uloga koju Ruska pravoslavna crkva ima u sprovođenju imperijalnih pretenzija Rusije. I sam koncept ‘srpskog sveta’ je preslikan od Rusije i sama uloga pravoslavne crkve je preslikana od Rusije. Van svake sumnje je da je Rusija umiješana u destabilizaciju Balkana i u uvlačenje, koje je praktično dovršeno, Crne Gore u ‘srpski svet’. Ono što ja nalazim spornim – i ključnim pitanjem – je zašto su tzv. naši zapadni saveznici to dozvolili, zašto su dozvolili penetraciju ruskog uticaja u najmlađu i najslabiju NATO članicu“.

Ruska politika u regiji zapadnog Balkana ide u smjeru podržavanja svih srbijanskih regionalnih ambicija, bilo da je riječ o realizaciji ideje „srpskog sveta“, činjenju Bosne i Hercegovine disfunkcionalnom državom ili aktivnom udaljavanju Crne gore od NATO-a i Evropske unije, pojašnjava Nikolaidis pitajući se koji su razlozi motivirali zapadne zemlje da dozvole takvo ponašanje Rusije u regionu.

„Rusija naravno podržava SPC, i Rusija naravno podržava politiku ‘srpskog sveta’ kao što podržava i sve napore koji vode ka disfunkcionalnosti Bosne i Hercegovine. Rusija nesporno podržava procese koji se dešavaju u Crnoj Gori i koji Crnu Goru udaljavaju i od NATO saveza i od Evropske unije. Međutim, vraćam se na ključno pitanje budući da je interes Rusije opšte poznat, budući da su metodi koje Rusija koristi za izazivanje nestabilnosti u raznim regiona svijeta, pa tako i u našem regionu, opšte poznati – ključno a neodgovoreno, a bojim se i neizgovoreno pitanje glasi: ne zašto dopušta takvo što tzv. Zapad, nego zašto Zapad aktivno učestvuje u tome? Van svake sumnje, ovo što vidimo vi i ja vide i oni u službama zapadnih zemalja čiji je posao da to vide pa ipak ja ću vas podsjetiti da ovo što se dešava danas Crnoj Gori ne bi bilo moguće bez zelenog svjetla koje je Zapad dao“.

EU omogućila prodor Rusije u regiju

Bez te podrške Vučićev manevarski i taktički prostor bio bi u mnogome sužen, kaže Nikolaidis dodajući da postoje veoma „efikasni načini“ da se takva politika suzbije.

„Sama Rusija i sam Vučić ne bi bili u stanju da čine ovo što čine u regionu, postoje efikasni načini da se Vučić zaustavi, pa ipak mi vidimo da niko Vučića ne zaustavlja nego naprotiv on od Merkelove dobija pohvale za svoje aktivnosti, biva lažno proglašen za demokratu, apsolutno se dozvoljava njegova stabilokratija i daje joj se zamaha podrškom Merkelove. Njegova politika pretvaranja srpskog društva u nešto što je još dalje od demokratske zajednice nego je bilo prije deset godina i napokon daje mu se vjetar u leđa za njegov projekat realizacije ‘srpskog sveta’“.

Istinska opasnost za zemlje zapadnog Balkana nije ruski uticaj u regiji nego činjenica da takvu politiku zapadne zemlje „tolerišu“. I potiču svojim ponašanjem iz kojeg je jasno da zemlje regije još dugo neće biti punopravne članice Evropske unije.

„Po mome sudu istinska opasnost za ovaj region ne dolazi od Rusije bez obzira koliko njene namjere bile loše i njena politika opasna. Ne dolazi zbog toga što Rusija bez tolerancije Zapada prema njenoj politici na Balkanu zapravo ne bi mogla sprovoditi takvu politiku. Istinska opasnost za region leži u činjenici da je Evropska unija odlučila da regionu zatvori vrata za članstvo. Dolazi iz odluke da zemlje regiona neće postati članice Evropske unije pa se otud region preslaže na način koji imperijalnoj politici Evropske unije više odgovara za tu novu okolnost.

Inicijative kakve su ‘otvoreni Balkan’ i ideje kakva je ‘srpski svet’ su moguće zato što je  nastao vakum odlukom da region neće ući u EU. Retorički, ideja evropskih integracija je i dalje živa, ali samo na retoričkom nivou. Jasno nam je rečeno da proširenja neće biti, tako da  je zapravo politika Zapada prema regionu, u ovom trenutku, najveća opasnost za stabilnost regiona. Ta politika zapada, to mislim nije dovoljno jasno istaknuto, čini mogućom peneteraciju ruskog uticaja na Balkan“, zaključuje Nikolaidis.

Jasmin Agić (AJB, karikatura. STUPS)