Neprijatan miris, buka, prašina i pepeo, divlje deponije, zagađenje vode – ovo su skoro isti ili identični problemi sa kojima se redakciji VOICE-a javilo više od 40 osoba iz 15 različitih mesta u Vojvodini, koji žive u blizini industrijskih postrojenja.

Govoreći o tome kako dolazi do toga da industrijska postrojenja negativno utiču na životnu sredinu, Ekolog Saša Rajkov kaže da je dovoljno da u industrijskim postrojenjima postoji neki vid peći i sagorevanja.

“Što su niže temperature to je više nepotpunog sagorevanja, pa pored ugljen-dioksida nastaje i niz kancerogenih i genotoksičnih materija kao što su policiklični aromatični ugljovodonici (PAH). Oni i druge materije ulaze u sastav čestica ispod 2.5 mikrometra (PM 2.5), pored toga što mogu biti u vazduhu i kao isparenja”, navodi Rajkov.

Pored gorenavedenih problema sa kojima se građani susreću, veliki broj njih istakao je da rad fabrika negativno utiče na uzgoj različitih vrsta biljaka i životinja. Rajkov je objasnio za VOICE kako fabrike utiču na život biljaka i životinja.

“Zagađenje vazduha može imati posledice po rast biljaka, taloženjem, odnosno rastvaranjem čestica u zemljištu i vodi. Primera radi, različiti teški metali direktno zaustavljaju rast biljaka, narušavaju usvajanje mineralnih i hranljivih materija iz zemljišta, menjaju sastav mikroorganizama u tlu, dok materije poput sumpor-dioksida utiču na pH vrednost tla. Kod ptica i sisara, kao i kod čoveka, čestice PM 2.5 (20 puta manje od dlake) i PM 10 prodiru u disajne puteve i pluća gde ostavljaju posledice već samim fizičkim prisustvom, od iritacije do oštećenja tkiva i organa”, objasnio je ekolog.

Sremska Mitrovica – problemi tek dolaze

Prema Godišnjem izveštaju o stanju kvaliteta vazduha u Srbiji za 2020. godinu Agencije za zaštitu životne sredine, na deset stanica u Vojvodini koje služe za merenje količine PM10 čestica u vazduhu, dokazano je prekoračenje dnevnih graničnih vrednosti na godišnjem nivou, koje se meri u broju dana tokom kojih je primećeno prekomerno zagađenje vazduha.

Zagađenost vazduha primećena je u Pančevu, Subotici, Novom Sadu, Zrenjaninu , Sremskoj Mitrovici i Beočinu. Pančevo ubedljivo prednjači sa 119 dana tokom kojih je prekoračenje uočeno, dok je najveća dnevna koncentracija PM10 čestica u vazduhu na osnovu cele Srbije detektovana u Beočinu.

U odgovorima koji su dostavljani redakciji VOICE-a tokom dvonedeljne ankete putem specijalizovane stranice našeg portala koja se bavi angažovanim izveštavanjem građana (ECR – Engaged Citizen Reporting), građani Vojvodine kažu da problemi nisu stali na nivou zagađenja životne sredine, već i da primetno utiču na njihovo zdravlje. Četvoro anonimnih građana skrenulo je pažnju na negativan uticaj na životnu sredinu koji imaju fabrike Metalfer i Eaton u Sremskoj Mitrovici. Jedna osoba je kazala da je zbog rada fabrika koje se nalaze u blizini njene kuće porodica razvila različite vidove alergija, koje se manifestuju kroz kijavicu, kašalj, peckanje u plućima i pojavljivanje crvenila i svraba kože.

Predstavnik grupe građana “Grad za nas”, u Sremskoj Mitrovici i doktor neurologije Stevan Orelj kaže za VOICE da je problem što fabrika Metalfer nema adekvatne filtere za prečišćavanje različitih opasnih hemijskih supstanci, među kojima su i PM10 čestice, sitne čestice teških metala kao što su nikl i olovo, koje su prokancerogene.

“Kada se PM10 čestice natalože na epitel pluća, menjaju ga i kao krajnja konsekvenca razvija se malignom pluća. Ono što je osnovni problem u Sremskoj Mitrovici jeste činjenica da se merenje PM10 čestica ne radi redovno i na adekvatan način. Otkad smo postali centar crne i obojene metalurgije, mi u Mitrovici imamo porast pacijenata koji boluju od različitih oboljenja pluća, što od malignoma pluća, što od hroničnih bolesti pluća, odnosno astme. Mi ćemo u krajnjoj instanci, ukoliko se ovo nastavi, biti epidemiološki centar različitih plućnih bolesti”, kazao je Stevan Orelj.

Redakcija VOICE-a je u više navrata pokušala da stupi u kontakt sa predstavnicima fabrike Metalfer Steel Mill, ali nije dobila odgovore.

Prema podacima koji se mogu pronaći na sajtu Gradske uprave za socijalnu zaštitu i zaštitu životne sredine Sremske Mitrovice, tokom marta meseca ove godine prekoračenje granične vrednosti PM10 čestica u vazduhu desilo se tokom 11 dana, dok je u aprilu mesecu bilo svega dva dana prekoračenja. Podaci o narednim mesecima nisu dostupni. I pored više pokušaja, redakcija VOICE-a nije uspela da stupi u kontakt sa Gradskom upravom za socijalnu zaštitu i zaštitu životne sredine Sremske Mitrovice.

Svi smo odgovorni

Ekolog Saša Rajkov zaključuje da se način upravljanja životnom sredinom neće promeniti sve dok se stanje životne sredine ne popne u sam vrh prioriteta svih građana Srbije. Preduslov za to je, dodaje, da svaki građanin upozna i razume stanje životne sredine u svom okruženju, izvore zagađenja i posledice i moguća rešenja.

„Nedavnim prekrajanjem indeksa zagađenja vazduha od strane Agencije za zaštitu životne sredine,ono neće nestati, pa ni grebanje grla, bolesti i smrti – godišnje hiljade ljudi u Srbiji umiru od zagađenja vazduha. Neće nestati ni plašenjem građana da moraju da biraju između posla i čistog vazduha. I postrojenja kao zagađivači imaju svoje zaposlene, a ti zaposleni porodice. Zdrava životna sredina je pravo i dobro svih građana. Zagađen vazduh je isto tako zlo za sve“, zaključuje Rajkov.

Aleksandar Bugarin (VOICE, naslovna fotografija: Pixabay)