U Bosanskom Petrovcu i u Bihaću sutra će biti obeleženo 80 godina od osnivanja Antifašističkog fronta žena (AFŽ) Jugoslavije, kao jedinstvene organizacije žena Jugoslavije formirane na Prvoj zemaljskoj konferenciji, koja je održana u Bosanskom Petrovcu, 6. decembra 1942. godine, na kojoj je učestvovalo 166 izabranih delegatkinja.

AFŽ je bio važan faktor u Narodnom frontu u mobilizaciji žena u borbi za novo uređenje zemlje. AFŽ je jedan od osnivača Međunarodne demokratske federacije žena.

Tokom rata AFŽ je aktivnosti koncentrisao na mobilisanje žena i pružanje pomoći jedinicama Narodnooslobodilačke vojske i organima vlasti u organizovanju pozadine, učešće u oružanim i diverzantskim akcijama, brigu o deci, razvijanje bratstva i jedinstva među ženama, kulturno-prosvetno uzdizanje žena.

Za prvu predsednicu AFŽ-a izabrana je Kata Pejnović.

Osnivanju AFŽ-a prethodili su antiratni protesti žena koje su se zalagale za mir i demonstrirale protiv nastupajućeg fašizma.

Štrajku rudara u Trbovlju 1934. godine pridružilo se i u njemu aktivno učestvovalo oko 2000 žena, a više od 5000 žena demonstriralo je 1935. godine protiv fašizma pred nemačkim konzulatom u Zagrebu i zahtevale mir.

U akciji žena za mir i slobodu 1936. godine prikupljeno je 600.000 potpisa žena, a časopis “Žena danas” 1939. godine pokrenuo je organizovanu akciju i borbu za pravo glasa žena.

Žene su dale veliki doprinos borbi za oslobođenje Jugoslavije. Od 1941. do 1945. godine u Narodnooslobodilačkoj vojsci borilo se oko 100.000 žena. Poginulo je 25.000 žena, 40.000 žena je ranjeno, a 3.000 žena ostalo nesposobno za rad. Tokom rata oko 2.000 žena postale su oficiri. Partizansku spomenicu 1941. je dobilo 3.344 žena, a Ordenom narodnog heroja odlikovana je 91 žena.

Početkom rata započinje organizovanje žena u borbi protiv fašizma. Već u avgustu 1941. godine održana je Velika konferencija žena Drvara i okoline kao i u Čitluku.

Mesne organizacije žena, koje se formiraju od 1941. godine pod raznim imenima povezivale su se na širim teritorijama. Krajem 1941. godine inicirano je osnivanje jedinstvene organizacije žena Bosne i Hercegovine, koja je osnovana februara 1942. godine u Foči.

Tokom 1943. godine formirane su organizacije AFŽ u Hrvatskoj na Prvoj konferenciji AFŽ Hrvatske održanoj 13. juna 1943. godine u Otočcu i Prozoru, u Sloveniji na ženskom Kongresu u Dobrniču 16. oktobra 1943. godine, u Crnoj Gori na Kongresu AFŽ Crne Gore i Boke Kotorske održanom 5. i 6. decembra 1943. u Kolašinu uz prisustvo 400 delegatkinja.

Tokom 1944. formiran je AFŽ Makedonije na Konferenciji žena održanoj 15. decembra 1944. godine.

Januara 1945. godine u Beogradu je održana Prva konferencija AFŽ Srbije, kao i Smotra žena antifašistkinja u Novom Sadu.

Marta 1945. godine seoski i gradski odbori žena formirali su jedinstvenu organizaciju na Oblasnoj konferenciji žena Kosova. U času oslobođenja zemlje AFŽ bio organizovan na čitavom području Jugoslavije.

U julu 1945. u Beogradu je održan Prvi kongres AFŽ Jugoslavije, uz učešće 960 delegatkinja. Za predsednicu je izabrana Spasenija Babović.

Drugi kongres je održan 1948. sa 826 delegatkinja. Za predsednicu je izabrana Vida Tomšič, a 1950. Održan je Treći kongres uz učešće 609 delegatkinja. Za presednicu ponovo je izabrana Vida Tomšić.

AFŽ je predstavljao žene Jugoslavije u međunarodnom ženskom pokretu i organizacijama žena u inostranstvu. Na četvrtom kongresu, AFŽ je ukinut 1953. godine.

Učešćem u antifašističkom pokretu pre rata i u NOB tokom rata žene su se borile i za ravnopravan status u društvu i pravo glasa.

Fočanskim i Krajinskim propisima ženama 1941. godine je priznato aktivno i pasivno biračko pravo koje su one već iste godine koristile prilikom izbora narodnih odbora kao novih organa vlasti.

Sve što je kasnije zapisano u Ustavima Jugoslavije i zakonima rezultat je borbe samih žena u feminističkim i antifašističkim ženskim organizacijama pred rat i njihove borbe u toku rata.

Na osnovu Zakona o biračkim spiskovima 1945. godine, žene su stekle pravo učešća na izborima te godine, a Ustavom FNRJ 1946. godine žene su izjednačene sa muškarcima u svim oblastima privrednog, društvenog i političkog života.

(Autonomija, foto: Facebook)