Poslednja dva međunacionalna incidenta koja su se dogodila u opštini Temerin, u blizini Novog Sada, i reakcije koje su usledile podsetili su javnost na bujanje međuetničkih ekscesa u Vojvodini u periodu od 2003. do 2005. godine.
Građani Temerina, koje je agencija Beta anketirala, daju razlicite odgovore na pitanja o stanju međunacionalnih odnosa u toj opštini. Uglavnom, stariji žitelji kažu da su odnosi dobri. Oni mlađi, međutim, tvrde da podela između Srba i Mađara itekako ima.
Na pitanje da li je tačno da u Temerinu postoje “srpski” i “mađarski” kafići, dvojica dvadesetogodišnjaka potvrdno klimaju glavom.
“Postoje takva mesta, naravno. Ali, postoje i u drugim opštinama valjda”, kaže jedan od njih. On dodaje da mladi Mađari i Srbi u Temerinu ponekad “nisu u najboljim odnosima”.
Drugi mladić kaže da on posećuje obe “vrste” kafića. “Ja se slažem sa svima, meni ne smeta ta nacionalna pripadnost. Ali, ima onih koji dođu, napiju se i onda prave gluposti, tuku se”, priča on.
Sedamdesetogodišnja prodavačica kaže da za 25 godina, koliko prodaje svoje porizvode na lokalnoj pijaci nikada nije imala problema zbog svoje nacionalne pripadnosti.
“A nisam čula ni da drugi imaju problema. Nikada nisam čula da ili Mađari ili Srbi nešto kažu jedno za drugo. Mislim, oni ne znaju mađarski, a mi Mađari skoro svi znamo srpski, pa se onda sporazumevamo kako znamo. Ali, razumemo jedni druge”, navodi prodavačica.
“Mi smo tako učili i našu decu, da nema nacija veze, već se ljudi dele na dobre i loše, bilo gde u svetu da živite”, poručuje ona.
Ni četrdesetogodišnji prodavac na pijaci, iz Novske, izbeglica iz Hrvatske, ne vidi da u Temerinu postoje međunacionalna podvajanja. “Evo, mi smo na pijaci baš svaki dan i nemamo nekih problema. Imamo dosta mušterija Mađara i redovno pazare kod nas. E, sad, to što možda na nekim javnim mestima dođe do čarki između mladih, to se i ranije dešavalo. Ali, ne vidim da je to nešto na nacionalnoj osnovi”, kaže on.
Ipak, da može, on bi se radije vratio svojoj predratnoj kući. “Ne može mi biti kao tamo, nikada. Jer, ne odgovara mi ni klima ovde, stvarno se nikako ne mogu prilagoditi zbog klime”, navodi prodavac.
Na glavnoj Temerinskoj ulici, Novosadskoj, zaostala je i poneka tabla sa starim, naravno dvojezičnim, nazivom: “Ulica maršala Tita/Tito Marsall Utca”. Dvojezični nazivi prisutni su ne samo na tablama državnih i opštinskih institucija, nego dobrim delom i na različitim prodavnicama. Na zgradi opštine pored srpske, nalazi se i zastava mađarske nacionalne manjine.
Prisutni su, međutim, i dvojezični grafiti, kojih uglavnom nema na glavnoj ulici, ali čim se skrene u sporedne uličice, na fasadama se vide grafiti mržnje, poput simbola mađarske šovinističke organizacije “Omladina 64 županije” i srpskih šovinistickcih simbola.
Srba danas ima u Temerinu značajno više nego Mađara, pa je to vidljivije i kroz uvredljive grafite: “Mađari u Mađarsku!”, “Lako je Mađar biti jer Mađara zakon štiti – gamad!”, “Srbija Srbima!”.
Predsednik Opštine Temerin Andraš Guston zabrinut je zbog obnavljanja etnički zasnovanih incidenata i kaže da ih je u proteklih godinu i po dana bilo svega jedan ili dva. On je agenciji Beta rekao da je “slaba interakcija” između Srba i Mađara u Temerinu.
Guston podseća da je režim Slobodana Miloševića krajem osamdesetih godina prošlog veka “očistio” Mađare iz opštinskih i državnih službi u Temerinu, što je, po njemu, i dovelo do povećanja etničke distance između dva naroda u ovom gradiću.
On navodi da se tokom protekle decenije izmenila i etnička slika Temerina, tako da danas u ovoj opštini živi oko 70 odsto Srba i oko 30 odsto Mađara.
“Treba znati da je Temerin tokom devedesetih godina prošlog veka imao vrlo veliki veštački priliv izbeglica, odnosno imali smo otprilike desetak hiljada izbeglica koje su prošle kroz Temerin, a njih oko 6.000 je ostalo ovde. Naravno, sada kao naši državljani i naši ravnopravni građani. Ja sam svestan da oni uopšte nisu sretni što su morali doći ovde u Temerin ili bilo gde u Srbiju, jer su svoja ognjišta napuštali silom prilika. Zato mi treba da se trudimo da taj suživot ovde bude što je moguće bolji. Ali, moram priznati da nismo baš uspešni na tom planu”, priča Guston.
On smatra da ne treba žmuriti pred činjenicom da se povremeno dešavaju tuče između mladih u Temerinu, koje su etnički motivisane.
Prema njegovim rečima, u poslednjih pet-šest godina žrtve takvih sukoba su bili Mađari u 80-90 odsto slučajeva. Podseća i da je pre nekoliko godina grupa Mađara na veoma brutalan način prebila jednog Srbina, a potom su njih petorica drakonski kažnjeni, odnosno osuđeni su na ukupno 63 godine robije, iako je bilo jasno da je motiv za prebijanje bila droga, a ne etnička pripadnost.
Pred predsednikom Srbije Borisom Tadićem sada je zahtev za pomilovanje njih petorice, a Guston kaže da je jedan od načina da se međunacionalni incidenti preduprede svakako strožija kaznena politika, kao i prevencija, u vidu učenja o toleranciji, u porodici i u školama.
I vojvođanski sekretar za nacionalne manjine Tamaš Korhec se zalaže za strožije kazne za ekstremiste koji izazivaju incidente na nacionalnoj osnovi. “Mislim da novčane kazne nisu dovoljna sankcija za ovakve slučajeve. Naprotiv, takve kazne samo ohrabruju nasilnike da nastave sa nasiljem na etničkoj osnovi”, rekao je Korhec agenciji Beta.
Andraš Guston je kritikovao i pojedine medije koji su poslednjih dana pisali o incidentima u Temerinu a za neke od njih je rekao da su objavili i njegovu navodnu izjavu, iako on te novinare nikada u životu nije niti sreo niti upoznao.
Tako je jedna dnevna novina jedan od incidenata predstavila kao napad mladića hrvatske nacionalnosti, izbeglice iz Prištine, na mladog Mađara, iako je i iz samog teksta jasno da je reč o mladiću iz Prištine koji je iz mešovitog braka.
Andraš Guston, koji je bivši novinar Radio Novog Sada, smatra da je ovakvo pisanje “opasno” i da pokušaj da se priča o temerinskim incidentima “razvodni” neće doprineti rešavanju problema koji, po njemu, evidentno postoje.
“Recimo, ja sa zaprepašćenjem gledam da danas mladi Mađari vrlo slabo znaju srpski jezik. Ja to shvatam kao neki njihov revolt prema stvarima koje su se dešavale. Ali, bez obzira na to, mi smo, nadam se, ravnopravni stanovnici države Srbije i red je i naša je potreba da vladamo jezikom naše države. Dakle, nema opravdanja za taj revolt, ali to se vuče evo već decenijama”, navodi Guston.

(Beta)