Ruske firme isporučile su desetine hiljada tona pšenice i graška iz okupiranih dijelova Ukrajine 2023. u Španiju, članicu Evropske unije (EU), te u Tursku i Azerbajdžan, članice NATO-a, otkrivaju Šeme (Schemes), istraživačka jedinica Ukrajinskog servisa RSE i njeni partneri, piše redakcija Radija Slobodna Evropa (RSE) na engleskom jeziku.

Slične količine ječma i kukuruza stigle su do moskovskih saveznika Irana i Sirije, koji imaju utvrđenu evidenciju o kupovini ukrajinskog žita koje je prisvojila Rusija, utvrđeno je u istrazi zasnovanoj na službenim ruskim dokumentima i drugim izvorima koje su provele Šeme, ukrajinska hakerska grupa KibOrg, Bjeloruski istraživački centar i Vjortska (Vyortska), nezavisna medijska kuća na ruskom jeziku.

Najmanje 6,4 miliona tona pšenice požnjeveno je s Krima pod ruskom okupacijom i dijelova regija Donjecka, Hersona, Luganska i Zaporožja pod ruskom kontrolom 2023. godine, ukazuju satelitske procjene NASA-inog programa Žetva, koji prati prijetnje sigurnosti hrane.

SeaKrime, nevladin ukrajinski projekat koji prati ruske ilegalne isporuke žitarica iz Ukrajine, izvijestio je da je dva miliona tona te žetve isporučeno u inostranstvo iz krimskih luka.

Takve prodaje potkopavaju ratom razorenu ukrajinsku ekonomiju i Rusiji osiguravaju prihode za finansiranje invazije na Ukrajinu, koja je sada u trećoj godini.

Za 2023. Šeme i njeni partneri dokumentovali su rusku prodaju gotovo 35.000 tona pšenice, ječma, kukuruza i graška iz regije Herson i Krima po sniženim carinskim stopama.

Hakovana dokumentacija okupacionih uprava u Hersonu, procurjeli podaci ruske carine i informacije iz online trgovačke baze Import Genius potvrdile su ulogu najmanje četiri ruske kompanije – Agro-Fregat, Pallada, Sim-Trans Group i TD Fregat – u ovim transakcijama.

Jedna od ovih kompanija, Pallada, vezana je za generalnog izvođača radova za izgradnju masivnog stambenog kompleksa na ruskoj obali Crnog mora poznatog kao „Putinova palata“.

Iako ruska carinska i dokumenta okupacione uprave pokazuju da su proizvodi dolazili iz oblasti Hersona i Krima, a ne iz Rusije, nejasno je da li su kupci ikada doveli u pitanje porijeklo proizvoda koje su kupovali. Niko nije pristao da razgovara o tome.

Način prodaje

Hersonska oblast, koja je dio ukrajinske žitnice, mogla je da se pohvali rekordnom žetvom od 3,1 milion tona žitarica u 2021., što je bogatstvo koje je privuklo ruske firme kada su ruske snage okupirale dijelove južne regije 2022. godine.

Satelitski podaci iz 2022. godine pokazali su kamione koji putuju iz Hersona i susjedne regije Zaporožja, također djelimično pod ruskom okupacijom, do Krima radi otpreme u inostranstvo.

Ruske kompanije su 2023. godine isporučile poljoprivrednih proizvoda u vrijednosti od 6,2 miliona eura iz regije Herson po sniženim ruskim carinskim stopama ili bez carine, prema podacima ruske carine i ugovorima okupacione uprave.

Volodymir Saldo, bivši gradonačelnik grada Hersona, kao najviši zvaničnik okupacionih snaga u dijelu regije koji drže Rusi, ima ovlasti odobriti ili odbiti odluke komisije koja dodjeljuje ove popuste.

U 2023. desetak ruskih firmi prijavilo se za posebne stope.

Odluke komisije omogućile su Šemama i njenim partnerima da uđu u trag ilegalnoj prodaji poljoprivrednih proizvoda Hersona u inostranstvu ruskih kompanija.

Evropska unija

Od ruske invazije na Ukrajinu u fabruaru 2022., Evropska unija je zabranila ruski uvoz u vrijednosti od preko 91,2 miliona eura, ali je izbjegla zabranu trgovine hranom i zdravstvenim proizvodima između Rusije i EU „kako ne bi naštetila ruskom stanovništvu“, navodi se u objašnjenju EU.

To predstavlja priliku za ruski Agro-Fregat, izvoznika poljoprivrednih proizvoda na veliko, čije je vagone Ukrajinski servis RSE fotografisao na Krimu. U članku iz 2022., Oleksij Makejev, posebni izaslanik ukrajinskog ministarstva vanjskih poslova za sankcije, osudio je Agro-Fregat, sa sjedištem u regiji Rostov na jugozapadu Rusije, i sedam drugih ruskih kompanija zbog izvoza „ukradenog žita“ iz Ukrajine.

Grašak se također izvozi. Podaci o ruskom izvozu pokazuju da je Agro-Fregat u septembru 2023. poslao, kao dio pošiljke od 4.500 tona u Španiju, gotovo 2674 tone graška iz krimske luke Sevastopolj. Agro-Fregat dobija ruske certifikate kvalitete za krimski grašak od 2022., pokazuju podaci ruske Federalne službe za akreditaciju.

U periodu 2022.-2023. Španija je bila drugi najveći uvoznik graška koji Rusija izvozi nakon Turske, izvijestila je ruska novinska agencija Interfax.

Manifest tereta koji je dobio SeaKrime, dio grupe Myrotvorets, identifikovao je španskog kupca Agro-Fregata kao Cereales Y Harinas Garsan S.L., firmu u gradu Lorca na jugoistoku Španije koja kaže da distribuira prehrambene proizvode u 12 zemalja.

Cereales Y Harinas Garsan nije odgovorio na zahtjev za komentar. U telefonskom razgovoru sa Šemama 25. maja, izvršni direktor Agro-Fregata Dmitry Lapkin negirao je bilo kakva saznanja o pošiljkama iz regije Herson.

Turska, također

Međutim, Agro-Fregat rutinski izvozi iz regije Herson: u junu i julu 2023. zatražio je dozvolu od komisije da izveze 25.000 tona pšenice i suražice, mješavine žitarica i mahunarki, po sniženim cijenama. Kupac je, prema dokumentima okupacione uprave, bila turska kompanija Velar Tarim Sanayi ve Tic. A.S (Velar), sa sjedištem u gradu Adani.

Turska, koja izvozi vojnu robu u Ukrajinu, rangirana je 2022. i 2023. kao glavni uvoznik žitarica koje izvozi Rusija, prema konsultantima za agrobiznis APK-Inform.

Najmanje 9.554 tone pšenice i suražice za Velar, prema itineraru ruske vlade potvrđenom praćenjem od strane MarineTraffic, pomorske obavještajne stranice, otputovalo je 7. augusta 2023. iz zaljeva Sevastopolj na Krimu do ruske luke Kavkaz u Kerčkom moreuzu na brodu Alfa M, a odatle, dva dana kasnije, u tursku mediteransku luku Mersin na brodu St. Olga.

Velar nije odgovorio na pitanja o ovoj pošiljci.

Azerbejdžan

Turski saveznik na južnom Kavkazu Azerbejdžan, koji ima bliske veze s Moskvom, opisao je sebe kao „lojalnog i dragog prijatelja Ukrajini“. Također je redovan kupac ukrajinske pšenice koju prodaje Rusija.

Uvoz pšenice klasifikovan kao ruski, u stvari, za dlaku je prestigao naftne derivate u 2022. kao glavni ruski uvoz u Azerbejdžan, u vrijednosti od 274,6 miliona dolara, prema sajtu sa podacima o trgovini OEC.

Sim-Trans grupa iz Moskve sebe opisuje kao jednog od tri najveća izvoznika pšenice u Azerbejdžan. Godine 2023. izvezla je žitarice u vrijednosti nešto manje od 410.000 dolara, prema službenoj ruskoj vanjskotrgovinskoj bazi podataka, kompaniji Diba registrovanoj u Bakuu.

Porijeklo svih ovih pošiljki pšenice je nejasno. Ali 2023. godine Sim-Trans Grupa je dobila dozvolu od komisije da pošalje Dibi do 2.200 tona žitarica iz Hersona, pokazuju dokumenti okupacione uprave.

Sim-Trans Grupa nije odgovarala na telefonske pozive o ovoj pošiljci, dok Diba nije odgovorila na zahtjeve za komentar.

Iran i Sirija

Jedna ruska kompanija, Pallada, LLC, koja je 2023. poslala najmanje 15.400 tona hersonskog ječma po sniženoj ruskoj carinskoj stopi u iransku luku Bandar Imam Homeini u Persijskom zaljevu, vezana je za sankcionisanog hrvatskog biznismena Krešimira Filipovića, za kojeg ruski mediji tvrde da je navodno bio uključen u izgradnju luksuznog imanja u Gelendžiku na ruskoj obali Crnog mora koje je navodno izgrađeno za ruskog predsjednika Vladimira Putina.

Pallada je registrovana kao veletrgovac žitom u jugozapadnom ruskom gradu Rostovu na Donu nekoliko sedmica prije pune invazije na Ukrajinu.

Njegov manjinski vlasnik je Megapolis-Invest, ruska firma za korporativno upravljanje koja je ranije kontrolisala kompaniju Waveform Investments, ranije u većinskom vlasništvu Filipovića, prema poslovnoj bazi podataka KonturFocus.

Nezavisna medijska kuća Projekt (Proyekt) identifikovala je firmu u Filipovićevom vlasništvu, Velesstroj, kao generalnog izvođača radova na izgradnji „Putinove palate“.

Nejasan je stepen Filipovićeve umiješanosti u Palladu, ako ga ima.

Većinski vlasnik firme je, prema podacima ruskog poslovnog registra SBIS, Sergej Kuznjecov, 47-godišnji Moskovljanin.

Kuznjecov nije odgovorio na Vjorstkino pitanje od 31. maja putem Telegrama o tome da li je on nominalni vlasnik Pallade u korist Megapolis-Investa i Filipovića.

Drugi ruski izvoznik, TD Fregat LLC iz Moskve, također je odbio da komentariše. U maju 2023. dobila je carinski popust na 3.000 tona hersonskog kukuruza kao dio izvoza od 8.000 tona sa Krima u sirijsku luku Latakiju.

TD Fregat, koji navodi da je „specijaliziran za složene poslove u žitarskoj industriji“, nije odgovorio na zahtjev za razradu.

(Radio Slobodna Evropa, foto: Pixabay)