U posljednja tri mjeseca u Srebrenici, na istoku Bosne i Hercegovine (BiH) prijavu mjesta prebivališta je tražilo i dobilo 940 osoba, rečeno je za Radio Slobodna Evropa (RSE) u Ministarstvu unutrašnjih poslova (MUP) Republike Srpske (RS).

Zbog „specifičnosti evidencija Ministarstva”, kako navode u pismenom odgovoru, nisu u mogućnosti dostaviti podatke koliko je lica sa koje teritorije prijavilo prebivalište u Srebrenici.

Najveći dio prijava, pred lokalne izbore u BiH, zakazane za 15. novembar, tvrde iz ‘Inicijative moja adresa Srebrenica’, došao je iz Srbije, dok su trećina prijavljenih Bošnjaci koji žive u dijaspori.

Iz dokumenata, koje je RSE imao na uvid, vidljivo je da se u Srebrenicu prijavljuju ljudi rođeni u Srbiji, koji nikada nisu živjeli na području opštine Srebrenica.

Tako je prema rješenju koje je izdala opština Srebrenica, naknadni upis u matične knjige u toj opštini 22. oktobra tražio i dobio, dvadesetpetgodišnjak rođen u Čačku. Zahtjev je obrazložio činjenicom da su oba roditelja državljani BiH, te kako se navodi u izdatom Rješenju na osnovu porijekla, ima pravo steći državljanstvo i naknadni upis u matičnu knjigu rođenih u opštini Srebrenica.

Istog dana zahtjev za upis u matičnu knjigu u Srebrenici tražila je i dobila po istom osnovu pedesetdvogodišnjakinja žena rođena u Bajinoj Bašti u susjednoj Srbiji.

Mladen Grujićić, načelnik opštine Srebrenica, kaže kako je riječ o ljudima koji su shvatili da imaju mogućnost da uzmu lične karte u Srebrenici, te da je to njihovo zakonsko pravo.

Na pitanje otkud toliki interes, ljudi rođenih u Srbiji, za ličnim kartama iz Srebrenice, Grujičić kaže kako u toj susjednoj državi živi preko 10 hiljada ljudi koji su iz Srebrenice i koji po različitim osnovama imaju pravo da dobiju dokumenta BiH.

“To su prvo inicirali Bošnjaci, koji su pokazali još veće interesovanje, ponajviše po dijaspori prikupljajući glasove i onda dovodeći nekih 300 ljudi koji nikada Srebrenicu nisu vidjeli očima, a koji su sada stanovnici Srebrenice i koji će imati pravo glasa. To se sve dešavalo u septembru”, kaže Grujičić za RSE.

Načelnik opštine Srebrenica, na pitanje ko je inicirao dolazak i prijavu sve većeg broja ljudi iz Srbije, odgovara da su to uradili Srbi.

“Srbi su pozivali Srbe, naravno, iz Srbije, koji imaju pravo, zakonsko, i to je najlegitimnije što se može desiti”, kaže on.

Iz ‘Inicijative moja adresa Srebrenica’, koja okuplja stranke sa bošnjačkim predznakom, u saopštenju upozoravaju i da je od ukupnog broja od 2.301 registrovanih lica za glasanje putem pošte za područje Opštine Srebrenica, njih oko 900 registrovano za glasanje iz Srbije.

Alija Tabaković, predsjednik Opštinskog odbora Stranke demokratske akcije (SDA) Srebrenica i zajednički kandidat za načelnika opštine za predstojeće lokalne izbore, ispred ‘Inicijative moja adresa Srebrenica’ tvrdi za RSE kako je u pitanju izborni inženjering u koji su „uključeni MUP RS i opština, institucije RS, ali i sistem iz Srbije“.

Za RSE je ispričao kako je upoznao neke od ljudi koji posljednjih mjeseci iz Srbije dolaze u BiH kako bi prijavili novo mjesto prebivališta.

„Ja sam razgovarao prije tri noći s ljudima iz Pančeva koji su izluđeni, koji su zbunjeni, mene pitaju kako je ovdje. Oni nikada nisu čuli za ovu sredinu. Kada sam im rekao da mi ovdje normalno živimo, oni se hvataju za glavu i kažu mi imamo sasvim drugu priču. Kažu nama su ljudi napravili da vi ljude terorišete da im pravite problem, da je nemoguće živjeti sa Bošnjacima muslimanima u Srebrenici i to je ono što mi želimo promijeniti“, priča za RSE Tabaković.

Borba za vlast ili interpretacija historije?

Edina Bećirević, profesorica na Fakultetu za kriminalistiku, kriminologiju i sigurnosne studije u Sarajevu, koja je doktorirala na temu genocida, kaže za RSE, da se u Srebrenici, između ostalog, stranke na izborima bore i za interpretaciju historije.

“Ali i to je iskrivljen argument. Postoje historijske činjenice koje bi politički predstavnici Srba morali priznati. Postoje sudske presude i nema te vrste interpretacije historije, a da nije poricateljska genocidna propaganda koja u svom narativu može izostaviti te presude. Da politički predstavnici bosanskih Srba imaju imalo ljudske i političke savjesti oni bi u Srebrenici kandidovali samo one koji su spremni da se poklone žrtvama genocida”, smatra ona.

Dodaje kako oni koji negiraju genocid, ne bi uopšte smjeli biti dio političkog procesa, te da je uzmemiravajuće što se 28 godina nakon početka genocida BiH bavi tim temama.

“I što smo prisiljeni da izjave Mladena Grujičića, ali i Milorada Dodika i svih ostalih koji poriču genocid, komentiramo i na taj način im dajemo legitimitet. Isto se odnosi i na veliki broj medija, pretjerano davanje pažnje poricateljima i stavljanjem njih u istu ravan sa onima koji priznaju genocid je također učestvovanje u kreiranju narativa prema kojem je poricanje genocida legimni politički čin”, objašnjava Bećirović.

Za Janju Beč Neumann, sociologinju i istraživačicu genocida, jasno je da se radi o projektu poricanja genocida u BiH i u Srebrenici koja je, kako kaže, za RSE simbol tog poricanja.

Ona smatra da je riječ o poricanju genocida kao strategiji države i državnih institucija Srbije, odakle, kako kaže ide cijela arhitektura, a Srebrenica je kao simbol izuzetno važna.

“Znači, treba Srebrenicu, ne samo ubiti sve te ljude, nego je treba dodatno poniziti i plus kao socijalni projekat, poniziti je preko izbora, odnosno dokazati preko broja birača, da “eto naš narod tako hoće. To je sada jedna od tih mantri koja ide iz te glavne kuhinje beogradske”, kaže Beč Neumann.

Drugi aspekt, kako navodi, je genocid kao socijalni proces koji ima svoje ciljeve.

“Znači očistiti Podrinje, od tog stanovništa. A sada se radi da se očisti i od sjećanja da je to ikada bilo”, dodaje ona.

Podsjeća da su ljudi koji se prijavljuju za dobijanje ličnih karata u Srebrenici, u velikom broju, generacija koja se rodila poslije genocida.

“Dakle to je već sada treća generacija gdje imamo bukvar poricanja koji dokazuje da poricanje jeste strategija države. Kako hiljadu ljudi može da se prijavi u institucijama države, kao što su opštinska administracija. Znači da tu saučestvuje ogroman broj ljudi koji su tu zaposleni i koji znaju šta rade”, kaže Beč Neumann.

Vlast zna šta radi?

I Sadik Ahmetović, član Inicijative ‘Moja adresa Srebrenica’, vjeruje da vlast zna šta radi. Kaže kako su svjedoci da se ubrzano izdaju lične karte ljudima koji nikada nisu bili u Srebrenici.

„Dolazak ljudi koji nemaju nikakve veze sa Srebrenicom, čiji roditelji se nisu rodili u Srebrenici vade lične karte po skraćenoj proceduri za jedan dan, a pri tome se, siguran sam, ne poštuje Zakon o boravištu, odnosno prebivalištu“, navodi Ahmetović i dodaje kako je birački spisak, veći nego broj stanovnika na posljednjem popisu.

Uvidom u Centralni birački spisak na web stranici Centralne izborne komisije (CIK), 14.599 osoba upisano je za glasanje u Srebrenici, a prema posljednjem popisu stanovništva u BiH iz 2013. godine, ova je opština imala 13. 409 stanovnika.

Taj nesrazmjer, kako kaže član Koalicije za fer i poštene izbore ‘Pod lupom’ Vehid Šehić, ne mora da znači da se radi o prevari, već da kao u većini opština ni u ovoj nisu popisani svi, odnosno da žive i borave van BiH.

Kao dio projekta koji prati izborni proces i bilježi nepravilnosti Koalicija „Pod lupom“, je, kaže Šehić, ipak, zabilježila ozbiljne nepravilnosti u predizbornom periodu u Srebrenici.

„Kada je u pitanju Srebrenica, vidimo da su mnogi izvadili lične karte u Srebrenici da bi stekli pravo da glasaju. Dobili su po skraćenom postupku i državljanstva i to je karakteristično za Srebrenicu unazad četiri ili pet izbornih ciklusa“, kaže Šehić.

Fiktivni glasači

Momčilo Cvjetinović, lider opštinskog odbora SDS-a Srebrenica za RSE ocjenjuje kako izbori u Srebrenici ni ne liče na one u ostatku zemlje, te da su “besmisleni i fingirani”. Priznaje da se svi služe istom matricom.

„Ovo sve što vidite, ove redove pred policijom, pogotovo u izbornim godinama, to je nešto što nije u skladu s demokratijom i u skladu s potrebama ovim ovdje“, kaže Cvjetinović.

Ne prijavljuju se samo Srbi u Srebrenicu. Oko trećine novoprijavljenih su Bošnjaci za koje Alija Tabaković tvrdi da su ljudi koji su ranije živjeli u Srebrenici, ali su otišli u inostranstvo.

Dodaje i kako nema ništa protiv ljudi koji se unutar BiH prijavljuju gdje žele, ali dolasci iz Srbije su kaže organizovani i ne donose ništa dobro.

Da ništa dobrog nema u fiktivnom prijavljivanju ocjenjuje i Cvjetinović.

„Ova trka oko naguravanja ko će dovesti više ljudi da izvadi lične karte, oni su fiktivci. To važi i za srpsku i za bošnjačku stranu“, kaže on.

Predstavnici Centralne izborne komisije su na javnoj sjednici koja je održana sa članovima Opštinske komisije u Srebrenici, dali usmene instrukcije da ljudi koji su izvadili lične karte nakon zaključenja biračkog spiska, odnosno 1.oktobra, neće moći glasati u opštini Srebrenica.

Mladen Grujičić, načelnik opštine Srebrenica, kaže kako je to kršenje zakona, pravilnika o provođenju izbora i kršenje ljudskih prava, te da će ukoliko CIK odluči takvo nešto, koalicija “Zajedno za Srebrenicu”, koja okuplja stranke sa srpskim predznakom, na to reagovati.

“Izborni zakon se ne može mijenjati pred izbore na deset dana, nego se to usaglašava na najvišem nivou u kome treba da učestvuju svi predstavnici, i Bosne i Hercegovine i Republike Srpske”, kaže on za RSE.

Dok stranke sa bošnjačkim predznakom, insistiraju na tome da su u oktobru značajno povećani upisi i prijave u Srebrenicu, što ih navodi na sumnju da se radi o zloupotrebama izbornog procesa Vehid Šehić iz Koalicije ‘Pod lupom’ kaže kako to nije moguće.

„Izborni zakon je jasan da se u periodu od 45 dana prije dana održavanja izbora svako onaj koji promijeni prebivalište, u konkretnom slučaju, onaj ko se od 1. oktobra prijavi, a time ima i aktivno biračko pravo, neće moći glasati konkretno u Srebrenici“, kaže Šehić.

Probosanski blok u Srebrenici ima zajedničkog kandidata na lokalnim izborima, Aliju Tabakovića, predsjednika Opštinskog odbora SDA u Srebrenici.

Ovaj blok čine Stranka demokratske akcije, Savez za bolju budućnost, Stranka za BiH, Partija demokratske akcije, Demokratska fronta i Naša stranka.

Političko grupisanje je i kod stranaka u Republici Srpskoj. Dvanaest političkih partija iz entiteta RS jednoglasno je podržalo aktuelnog načelnika Opštine Srebrenica Mladena Grujičića kao zajedničkog kandidata za načelnika na predstojećim lokalnim izborima.

(Radio Slobodna Evropa)