Najviše primera dobre prakse za očuvanje kulturnog identiteta nacionalnih zajednica pokazalo se u obrazovanju. Međutim, manjinske zajednice uglavnom se oslanjaju na sebe i svoje nacionalne savete.

Osnovna i srednja škola sa domom učenika “Petro Kuzmjak” u Ruskom Krsturu jedinstvena je škola u svetu jer jedina održava nastavu na rusinskom jeziku. Ovakav odnos prema manjinskom jeziku doprinosi očuvanju nacionalne kulture, ono držii i manjinsku zajednicu na okupu i sprečava asmilaciju, kaže za podkast Reaguj! Olenka Živković iz Ruskog Krstura, koja je i sama pohađala ovu školu, kao i njena deca.

“To je način na koji održavamo sebe, naše postojanje, jer kroz jezik, kulturu i sve to sprečavamo asimilaciju. Moj suprug nije Rusin, ali živimo u Krsturu i smatramo oboje da nam se deca trebaju obrazovati na rusinskom, maternjem jeziku”, navodi Žikvović.

Važnost škole prepoznaje i UNESCO, koji je ovu obrazovnu ustanovu stavio pod zaštitu UNESCO kluba. Njihove aktivnosti se baziraju na solidarnosti i razmeni u oblasti obrazovanja, nauke i kulture. Njihov rad podrazumeva organizovanje aktivnosti kao što su obeležavanje međunarodnih datuma, zaštita životne sredine i kulturne baštine, organizovanje različitih predavanja, seminara, radionica, festivala itd. 

Bunjevački kao službeni jezik

Sledeći primer odnosi se na službenu upotrebu jezika. Odbornici Skupštine Grada Subotice, 06. maja ove godine, jednoglasno su usvojili izmene Statuta Grada čime je, pored srpskog, mađarskog i hrvatskog, bunjevački jezik ušao u službenu upotrebu u ovom gradu. Tako je Subotica postala prvi grad u Srbiji koji je bunjevačkoj zajednici omogućio ravnopravnu upotrebu jezika i pisma.

Predsednca Bunjevačkog nacionalnog saveta, Suzana Kujundžić Ostojić, rekla je da je bunjevačka zajednica samo na standardizaciji jezika radila oko 15 godina, a da je sama procedura za donošenje odluke o službenoj upotrebi trajala oko pola godine.

“Mislim da je to univerzalno pravo za sve nacionalne manjine, da imaju pravo da čuvaju svoj maternji jezik, koji već samim tim što su nacionalna manjina pripadaju određenoj vrsti ugrožene kategorije, u smislu očuvanja jezika i kulturnog identiteta i svega što ide sa tim”, navodi ona.

Slovenački kao izborni predmet

Prema popisu Federativne Narodne Republike Jugoslavije, Slovenaca u Srbiji je bilo skoro 21 hiljada, a najmanji broj Slovenaca ima za vreme socijalističke Jugoslavije pred sam raspad – tek nešto više od osam hiljada. Prema poslednjem popisu iz 2011, Slovenaca u Srbiji ima nešto više od četiri hiljade.

Slovenci su u Srbiji nastanjeni uglavnom u urbanim naseljima od Subotice do Leskovca, i upravo zbog toga ni u jednom naselju nemaju zakonsku normu od 15 procenata stanovništva kojom bi slovenački jezik dobio status službenog jezika nacionalne manjine.

Međutim, nedavno je Nacionalni savet slovenačke nacionalne manjine uspeo u dogovoru sa Ministarstvom prosvete da organizuje nastavu slovenačkog jezika kao izbornog predmeta u dve škole u Novom Sadu, navodi Saša Verbič, predsednik Nacionalnog saveta Slovenaca.

“Što se tiče službene upotrebe jezika, mi to nemamo zato što je limit 15 posto u nekoj lokalnoj zajednici. Međutim, mi smo uspeli da sa Ministarstvom prosvete Srbije uvedemo slovenački jezik kao izborni jezik u dve škole u Novom Sadu, a nadamo se da će se to vremenom i proširiti. Mogu da kažem da postoji veliko interesovanje i kod ljudi koji nisu slovenačkog porekla za učenje tog jezika”, navodi Verbič.

A upravo slovenački se pored nemačkog, rusinskog, rumunskog i znakovnog jezika mogao naučiti i ovog leta na novosadskoj plaži Štrand. Tokom leta bilo je održano deveto izdanje manifestacije “Pod krošnjama na Štrandu”, koje organizuje Novosadska gradska biblioteka sa još nekoliko organizija. Svakog leta, deca od 5 do 12 godina i mladi od 13 do 19 godina, imaju priliku da na plaži uče neki od manjinskih jezika. 

Sanja Đorđević (redakcija podkasta „Reaguj!“)

Naslovna fotografija: Pixabay

Ovaj podkast je pripremljen uz finansijsku podršku Evropske unije i Saveta Evrope, u okviru projekta „Promocija različitosti i ravnopravnosti u Srbiji“. Stavovi izraženi u njemu ni na koji način ne odražavaju zvanično mišljenje bilo koje strane.