Serijom tekstova pod zajedničkim nazivom Evropa u Vojvodini, Nezavisno društvo novinara Vojvodine predstavlja vam rezultate istraživanja iskustava i kapaciteta vojvođanskih lokalnih samouprava u privlačenju sredstava iz evropskih fondova. Cilj NDNV-a je da se ukaže na značaj evropskih projekata za građane Vojvodine, ali i da se naznače problemi koje naše lokalne samouprave imaju u izuzetno bitnom, ali i kompleksnom procesu kreiranja, pripreme, apliciranja i realizacije evropskih projekata.

---

Plandište se nalazi u istočnom delu Banata, na magistralnom putu Zrenjanin-Sečanj-Vršac, kao i na liniji železničke pruge Zrenjanin-Vršac-Bela Crkva. Ova nerazvijena opština sastoji se od 14 sela, a ukupno ima do 15.000 stanovnika. Stanovništvo pretežno čine Srbi, Mađari, Rumuni, Slovaci i Makedonci, a nastava u tri osnovne škole odvija se dvojezično.
Železnicom je inače nezadovoljan ogroman broj stanovnika Plandišta, a ne manjka ni nezadovoljstvo komunalnim i zdravstvenim sistemom (opština nema ni službu hitne medicinske pomoći, a o broju zaposlenih lekara nećemo ni počinjati), tržištem rada, stranačkim prepucavanjima (politička struktura opštine je interesantna, ali i to je tema za sebe), a ni pristup evropskim fondovima nije nešto čime se lokalna samouprava može pohvaliti.
Prekogranične, evropske aktivnosti opštine Plandište započete su 2010. godine, a saradnja se pretežno odvija sa rumunskim opštinama. To je inače praksa i u okolnim opštinama, koja je predviđena i sporazumom o prekograničnoj saradnji koju su potpisale Srbija i Rumunija. Međutim, na teritoriji Plandišta iz evropskih fondova podržana su svega dva projekta u okviru ove saradnje. A to su i jedina dva evropska projekta u periodu od 2007. godine do danas u ovo opštini.

Evropski projekti opštine Plandište:
„Centar podrške razvoju malih i srednjih preduzeća opštine Plandište i Deta“
„Podizanje kvaliteta života kroz prekogranične aktivnosti i saradnju između Đulveza i Margite“

 Podrška malim i srednjim preduzećima
Prvi projekat, koji je realizovan od sredine decembra 2010. do sredine decembra 2011. godine, predvideo je izgradnju pomoćne infrastrukture za preduzetnike, nabavku opreme i finansiranje proizvodnih aktivnosti radnika i preduzetnika u toku trajanja aktivnosti. Vrednost projekta bila je više od 350.000 evra, a u pomoć je “uskočio” i Pokrajinski sekretarijat za međuregionalnu saradnju sa milion dinara sufinansiranja.
Inače, dva meseca pre nego što je projekat i počeo da se realizuje, opština na Sajmu “INVESTEXPO 2010”, dobija zlatnu medalju Novosadskog sajma za kvalitet, koja se odnosi na ideju ovog projekta. A ona je podrazumevala razvoj industrije, pretežno tekstilne, po kojoj je ova opština ranije bila poznata. Tekstil više nije popularan u ovoj opštini kao pre desetak godina, a projekat je uspeo da da podsticaj ovoj industriji, ali i poljoprivredi, da se pokrene sa mrtve tačke.
“Projekat predviđa formiranje malog inkubatora razvoja u kojem će moći da startuju nova mala preduzeća. Inkubator će pružiti logističku podršku malim i srednjim preduzećima, novim i postojećim, kroz pružanje usluga savremenog sistema pripreme, marketinga i promo aktivosti. Slična podrška biće pružena i malim poljoprivrednim gazdinstvima, koja će dobiti podršku u edukaciji, standardizaciji i promociji svojih aktivnosti”, zvaničan je opis ciljeva projekta.
S obzirom na to da je Plandište ranije bilo poznato po industriji “Planteks”, tekstilna industrija je bila okosnica ovog projekta. Tokom njegovog trajanja, aktiviralo se nekoliko preduzetnika koji su se uglavnom bavili tekstilnom industrijom. Upravo su nekadašnji radnici ovih firmi uključeni u niz radionica, nabavljena im je oprema za rad, a dodeljen i značajan novac za nabavku najboljih materijala. Projekat se bavio i poljoprivredom, a u njega je bilo uključeno nekoliko gazdinstava.

Primer dobro investiranog novca iz evropskih fondova dala je upravo nekadašnja radnica “Planteksa” i inženjerka za dizajn tekstila Slavica Bulj, koja je kupila čistu svilu iz inostranstva, skrojila kolekciju spavaćeg programa, te za nju dobila najveće priznanje Sajma mode u Beogradu – Zlatnu košutu. Slavica Bulj je potom nastavila da se bavi razvojem tekstilne industrije u ovom kraju, postavši direktorka pogona za proizvodnju donjeg veša “Jasmil”, koji je svečano otvoren u Plandištu 2014. godine. Inače, ovaj pogon je jedini koji u Srbiji proizvodi sirovi pamuk. Činjenica poput ove čini Plandište, jednu od tri najsiromašnije opštine u Srbiji, malo više prepoznatljivom i prijemčivijom za eventualne buduće investicije.
Kraj projekta podrazumevao je obuku 23 preduzetnika za prodaju i marketing.
Podizanje kvaliteta života kroz prekogranične aktivnosti
Drugi projekat je realizovan kroz saradnju opštine Đulvez i plandištanskog naselja Margita. I ranije su lokalne vlasti Plandišta radile na unapređenju stanja u ovom naselju, uglavnom kada je reč o položaju manjinskih zajednica. Evropski projekat imao je za cilj razvoj kulture i obrazovanja. Realizacija je započeta sredinom oktobra 2013. godine, a u ceo proces bili su uključeni i predstavnici pokrajinske i lokalnih vlasti.
Tokom projekta, deca pretežno manjinskih zajednica obeju opština razmenjivala su iskustva kroz jezičke radionice, obilaske naselja, plesne časove i zajednička druženja. Radi se o susretima “Kultura nas spaja” i “Da se zajedno podsetimo”, koji su realizovani nakon nabavke potrebne opreme za susrete – kostimi, materijal, udžbenici, zvučnici i mikrofoni. Pribavljeno je i 200 stolica i laptop za lokalni Dom kulture sela Margita.

“Kultura nas spaja” je radionica koju je obeležilo čitanje autorskih literarnih sastava mališana/učesnika, dok je “Da se zajedno podsetimo” podrazumevao folklorne nastupe lokalnih kulturno-umetničkih društava i časove za učesnike, decu obeju naselja.
Infrastruktura i obrazovanje
Kako je pokazalo istraživanje stavova lokalnog življa, ono je samo delimično upoznato sa sprovođenjem i realizacijom evropskih projekata, kao i značajem i mogućnostima finansiranja lokalnog razvoja iz evropskih fondova. Više je prepoznatljiv projekat saradnje Đulveza i Margite, jer je u njemu učestvovalo više od 50 stanovnika ovog sela, a i relativno nedavno je realizovan. Dodatni plus projektu daje i činjenica da se uskoro planiraju novi oblici saradnje ove dve opštine.
Činjenica je međutim da se u opštini Planidštu veoma malo radi na infrastrukturi i razvoju formalnog i neformalnog obrazovanja. Projekti koji bi se bavili ovim temama mogli bi da pomognu ovoj lokalnoj samoupravi da se “izvuče” iz kruga najnerazvijenijih opština u državi. Činjenica je i da se Plandište ne može pohvaliti brojem realizovanih evropskih projekta, iako treba imati u vidu da su čak osam puta bezuspešno aplicirali, odnosno pokušavali da dobiju novac iz Evrope.
Angažovanje stručnijeg kadra bilo bi neophodno ako lokalna samouprava želi da dobije veće parče evropskog “kolača” i obezbedi srećniju budućnost za svoje građane.
Gorica Nikolin
(Tekst je nastao kao deo projekta „Pregled, analiza i predstavljanje realizovanih projekata lokalnih samouprava na teritoriji AP Vojvodine finansiranih od strane EU u periodu 2007-2013“, koji sprovodi Nezavisno društvo novinara Vojvodine, a finansira Pokrajinski sekretarijat za međuregionalnu saradnju i lokalnu samoupravu. Sadržaj priloga je isključivo odgovornost realizatora projekta i ni na koji način ne odražava stavove i mišljenje Sekretarijata.)