Novosadsko sećanje, dokumentarni film Aleksandra Reljića koji govori o zločinu Racije iz januara 1942. godine, premijerno je prikazan sinoć u Novom Sadu.  

U tom zločinu mađarske okupatorske snage ubile su i pod led Dunava bacile 1.200 Jevreja, Srba, Roma i ostalih Novosađana.

Film prati angažman profesorke sociologije Marije Vasić, koja se bori se protiv zaborava i predaje gimnazijalcima o Novosadskoj raciji.

Istovemeno, lokalne vlasti predvođene Srpskom naprednom strankom a na inicijativu Saveza vojvođanskih Mađaraa žele da podignu spomenik navodnim nevinim žrtvama u toku oslobođenja Novog Sada od fašizma 1944/45. godine, a na spisku “nevinih žrtava” nalaze se i ratni zločinci koji su učestvovali u sprovođenju Racije, kao i ustaše iz Srema.

Protagonista u filmu je u međuvremenu preminuli novosadski endokrinolog Teodor Kovač, koji je ove godine preminuo u 101. godini života, a koji je preživeo Holokaust i bio tokom Drugog svetskog rata tri godine u mađaraskim logorima.

Protagonista je i Ivan Ivanji, koji je preminuo 9. maja ove godine, na Dan pobede nad fašizmom, i to u Vajmaru, gradu u Nemačkoj koji se nalazi na deset kilometara od nekadašnjeg koncentracionog logora Buhenvald, u koje je Ivanji bio zatočen.

Ivanji je bio književnik i prevodilac predsednika Socijalističke Federativne Republike Jugoslavije Josipa Broza Tita.

Ivanji je sa 15 godina, 1944. godine, bio deportovan iz Novog Sada u Aušvic.

Protagonistkinja u filmu je i Marta Flato, koja je Raciju preživela kao beba od šest meseci.

Nakon projekcije Aleksandar Reljić je, odgovarajući na pitanja iz publike, rekao da nije tačno da u vreme socijalističke Jugoslavije nije bilo govora o Raciji, već upravo suprotno.  

“O Raciji se mnogo, mnogo toga zna. Problem je u tome što se Racijom često manipuliše u političke svrhe”, kazao je Reljić.

Ivan Ivanji je u filmu takođe rekao da je priča o tome da se u socijalizmu nije govorilo o Raciji “jedna od modernih laži”, koja nema veze sa činjenicama.

Film obrađuje i epizodu kada je Lajoš Dunafalvi spasao od Racije meštane Kovilja, mesta u kojem je bio okupatorski upravnik, a zahvaljujući njemu niko iz Kovilja nije bio ubijen.

Mađarski okupatori sproveli su Raciju u januaru 1942. godine, pod izgovorom da traže partizane. Oni su tada ubili na hiljade ljudi u Šajkaškoj oblasti u Vojvodini.  

(Autonomija/Beta)