Početne kurseve mađarskog, rusinskog, slovačkog i rumunskog jezika sada već završilo na desetine studenata Filozofskog fakulteta u Novom Sadu

Gotovo svi uče engleski, francuski, španski ili neki drugi svetski jezik, ali su retki mladi ljudi koji se raspituju za kurseve jezika kojim govore njihovi susedi. Međutim, i takvih primera ima, čak ih je, iz godine u godinu, sve više. O tome svedoči podatak da je početne kurseve mađarskog, rusinskog, slovačkog i rumunskog jezika sada već završilo na desetine studenata Filozofskog fakulteta u Novom Sadu.

Ideja predavača na ovom fakultetu da jezik sredine kao izborni predmet ponovo zaživi u programu visokog obrazovanja urodila je plodom, pa već nekoliko generacija studenata u indeksu ima i ocenu iz nekog od jezika kojim govore nacionalne manjine u Vojvodini. Mesta na ovim kursevima se brzo popune, pošto su kapaciteti svake od tih studijskih grupa nešto manji od ostalih. Udžbenici koji se koriste u programima ili su zaostavština nekadašnjeg predmeta „jezik sredine“ koji je iz nastave povučen devedesetih godina, ili su to savremena multimedijalna nastavna sredstva, uglavnom iz matičnih zemalja, a koja po sadržaju veoma podsećaju na knjige za učenje engleskog ili nekog drugog stranog jezika. Na ovaj način, naučeno gradivo postaje korisno i primenjivo u svakodnevnoj komunikaciji, što dodatno motiviše polaznike da se aktiviraju.

Razlozi zbog kojih se studenti opredeljuju za učenje manjinskih jezika, kako svedoče, veoma su različiti. Nekima je to godinama bila želja, ali do sada nisu imali priliku da je realizuju, drugima je to jezik predaka, koji je u međuvremenu zapostavljen u porodičnoj tradiciji, neki se prijavlju iz znatiželje, a ima i onih koji upisivanjem na kurs, recimo rusinskog ili slovačkog, računaju na mogućnost poistovećivanja leksičkog fonda sa srpskim ili ruskim, kao srodnim slovenskim jezicima, pa tako računaju na lakše polaganje ispita. Na fakultetu, inače, postoji mogućnost da se ovi jezici uče jednu ili dve godine, u zavisnosti od ličnog opredeljenja studenata. Prema rečima jednog od predavača jezika manjina, mr Ksenije Segedi, koja je i viši lektor za rusinski jezik, jedna godina učenja jezika nije dovoljna za potpuno savladavanje gradiva, ali je za osnovno sporazumevanje to je sasvim adekvatan period.

– Dva semestra je jako kratko vreme da bi naučili sve, ali, zato i počinjem te kurseve sa motivom da studente naučim kako da se na rusinskom predstave, da kažu šta rade, šta studiraju, da kažu nešto više o sebi i svojoj porodici, dakle, nešto što je dovoljno za početnu komunikaciju, da mogu da se na tom jeziku snađu. Trudim se da ih, osim jezika, za to vreme upoznam i sa nekim osnovnim rusinskim praznicima, običajima i kulturom – kaže mr Segedi. Dodaje da već treću godinu za redom, početni kurs rusinskog pohađa oko sedamdeset studenata, dok se za nastavak kursa i tokom druga dva semestra opredeljuje njih petnaestak. Najviše ih je sa studija sociologije i istorije, ima ih i sa žurnalistike, germanistike, psihologije i ostalih odseka.

Na kursu slovačkog jezika je broj studenata nešto manji, a nastava se odvija po sličnom principu. U prva dva semestra kurs najčešće pohađa oko dvadeset studenata, ali je taj broj znatno manji u potonja dva, svega troje ili četvoro studenata. Osnovni elementi jezika koji se uče tokom prvog dela su savladavanje pisanja, čitanja i uspostavljanja jednostavnijeg dijaloga, odgovaranje na pitanja, snalaženje u prostoru i uopšteno upoznavanje sa elementarnom gramatikom slovačkog jezika. U nedostatku udžbenika, za učenje slovačkog se u nastavi, osim usmenog predavanja, koriste tekstovi i nastavni materijal iz Slovačke. Rad sa studentima koji se opredeljuju za učenje slovačkog kao jezika sredine poveren je dr Ani Marić i dr Ani Makišovoj. „Struktura grupa je raznolika, pa je, osim onih koji nisu ranije bili u dodiru sa slovačkim, dosta i onih studenata koji imaju već neka predznanja jer i sami potiču iz sredina u kojima se govori slovački, a ima i onih koji su iz mešovitih brakova, u kojima je jedan od roditelja poreklom Slovak, ali se taj jezik u porodici više ne koristi,“ navodi dr Makišova.

Kurs rumunskog, kao jezika sredine, ove godine pohađa troje studenata, ali je prethodnih godina bilo i po njih desetak, kaže mr Rodika Ursulesku-Miličić, lektorka za rumunski jezik, koja radi sa početnim grupama. Da je korist od učenja jezika manjina u Vojvodini višestruk, potvrđuje i primer koji prenosi iz ličnog iskustva. „Znam za neke slučajeve potonjeg zapošljavanja, u mestima iz kojih studenti dolaze. Konkretno, u Banatu, jedan od službenih jezika je i rumunski, a svakako se pri zapošljavanju poznavanje rumunskog jezika, bar na osnovnom nivou, smatra velikom prednošću. Pretpostavljam da je slično i kada su i drugi jezici u pitanju, jer Vojvodina kao višenacionalna sredina to jednostavno iziskuje“, naglasila je mr Ursulesku-Miličić. Prema njenim rečima, nedostatak udžbenika nadoknađuju se dobrom saradnjom sa fakultetima u Rumuniji, budući da međusobno razmenjuju nove materijale, časopise i multimedijalne dodatke koji su prilagođeni svim nivoima znanja, a posebno početnim grupama.

Interesovanje za učenje mađarskog jezika kao jezika sredine, iz godinu u godinu raste, pa broj prijavljenih doseže i cifru od četrdeset. Knjiga iz koje se uči mađarski novijeg je datuma i štampana je u Segedinu, a njen sadržaj prilagođen je učenju jezika kao stranog. Predavač je profesor Bela Čorba, viši lektor, koji, kao i njegove kolege sa drugih katedri, radi na tome da mađarski približi studentima, da ih nauči osnovnim izrazima, frazama, čitanju i pisanju. Osim studenata koji potiču iz mešovitih porodica, na kurs se prijavljuju i studenti koji nemaju veliko predznanje, ali ipak žele da nauče mađarski, jer su potiču iz sredina u kojima se taj jezik u većoj meri koristi u svakodnevnom životu. Jelena Đureinović jedna je od ovih studenata, uspešno je savladala ovaj osnovni kurs i smatra da će stečeno znanje mađarskog moći da nadograđuje i kod kuće. „Odrasla sam u sredini u kojoj je mađarski jezik većine, bilo mi je logično da naučim bar osnove tog jezika, a kasnije sam to znanje proširila slušanjem mađarskog i na fakultetu“ – pojašnjava ona. Prema njenom mišljenju, za sve koji žive u Vojvodini veoma je korisno da pored svetskih jezika koje uče u školama, nauče i jedan od jezika suseda, jer su u pitanju jezici koje mogu čuti u okolini, od ljudi sa kojima su svakodnevno u kontaktu.

Učenje jezika manjina postaje trend i u privatnim školama za učenje jezika. Gotovo istovremeno sa uvođenjem ovih jezika u fakultetsku nastavu, i one su počele su da nude kurseve mađarskog, a sada neke već u svojim programima imaju i slovački i rumunski jezik. Odziv je, doduše, daleko manji nego na fakultetu, ali se ipak sve više polaznika opredeljuje za ovaj vid usavršavanja, pa su i grupe ujednačenije, a priliv novih polaznika donekle konstantan. Među prijavljenima za kurs ima zaposlenih kojima je mađarski neophodan zbog poslovne komunikacije, ali ima i onih koji, kao i na fakultetu, mađarski žele da nauče iz znatiželje, zbog sredine u kojoj žive ili zbog neke emotivne porodične povezanosti s mađarskom kulturom i tradicijom. Prosečan broj učenika u grupi je od dva do osam, a za pohađanje kursa mađarskog u privatnoj školi, kao i za ostale jezike, potrebno je izdvojiti od tri do pet hiljada dinara mesečno, dok ceo program traje dva semestra, odnosno osam meseci, uz mogućnost produžetka kursa na nižem i višem srednjem nivou.

Nekada se barem osnovno poznavanje jezika komšije u višenacionalnoj Vojvodini smatralo prirodnim, ali su „olovne godine“ i tu ostavile svoje teško nasleđe, sa sve manje onih koji osim svog i nekog od svetskih jezika, poznaju bar jedan jezik svojih suseda. Nekada se to smatralo opštom kulturom, a danas, još uvek, gotovo pravim „poduhvatom“. Polazna osnova za uspeh, ipak, postoji: imamo od koga i šta da naučimo jedni o drugima, da ne pričamo samo o „onim drugima“, već i – međusobno.

Ivana Buš-Jović

(Tekst je nastao u okviru realizacije NDNV-ovog projekta edukacije mladih novinara pod zajedničkim nazivom „Izveštavanje o Vojvodini“)