Fond za humanitarno pravo (FHP) objavio je svoj sedmi digitalni narativ pod nazivom “549. motorizovana brigada Vojske Jugoslavije”, koji je zasnovan na istoimenom FHP Dosijeu iz 2013. godine i dopunjen novijim podacima i daje uvid u delovanje ove jedinice tokom rata na Kosovu i zločine koji su se dogodili u njenoj zoni odgovornosti, a u kojima je ubijeno više od 2.100 albanskih civila.

Najviše rangirani komandanti VJ i policije osuđeni su pred Međunarodnim krivičnim sudom za bivšu Jugoslaviju (MKSJ) zbog masovnih ubistava civila u toku 1999. godine na Kosovu, između ostalog, u zoni odgovornosti 549. motorizovane brigade, navodi se u narativu.

Dodaje se da je pred sudovima u Srbiji vođen samo jedan postupak protiv dva pripadnika te brigade i osuđen je jedan počinilac koji je trenutno u bekstvu.

Digitalni narativ „549. motorizovana brigada Vojske Jugoslavije“ sadrži originalna vojna dokumenta, izjave preživelih, snimke svedočenja, fotografije lokacija, izjave svedoka insajdera, i druge materijale.

Komandant te brigade bio je Božidar Delić, a 1999. godine ona je brojala više od 14.000 vojnika i u njenim jedinicama bili su raspoređeni i dobrovoljci, piše u narativu.

Zajednička komanda za Kosovo i Metohiju izdala je 23. marta 1999. godine Zapovest za podršku snaga MUP-a u razbijanju i uništenju ŠTS („šiptarskih terorističkih snaga“) u rejonu Orahovac, Suva Reka i Velika Kruša.

Modus operandi srpskih snaga u zoni odgovornosti 549. motorizovane brigade bio je sledeći: u ranim jutarnjim satima brigada bi granatirala sela naseljena Albancima, a potom bi pripadnici MUP-a i brigade ulazili u selo, okupljali Albance, razdvajali žene od muškaraca – žene, decu i starije muškarce proterivali u Albaniju, palili kuće, a ostale muškarce ubijali.

“Međutim, od ovog načina delovanja srpskih snaga, postoje i značajni izuzeci u kojima su pripadnici MUP-a i 549. mtbr ubili i veći broj žena i dece”, navodi se u narativu.

Posdeća se da je Božidar Delić više puta svedočio pred MKSJ, u predmetima Milošević i Šainović i drugi.

Komandant 2. motorizovanog bataljona Vlatko Vuković je takođe svedočio u oba ova predmeta, a komandant Pozadinskog bataljona Pavle Gavrilović svedočio je u predmetu Šainović i drugi.

U svojim svedočenjima, oni su tvrdili da nemaju saznanja o masovnim ubistvima Albanaca u zoni odgovornosti 549. mtbr.

Pretresno veće u predmetu Šainović i drugi je njihova svedočenja ocenilo izrazima „neverodostojno“, „neuverljivo“ i „neubedljivo i nepouzdano“.

Najviše rangirani komandanti VJ iz vremena 1999. godine – Dragoljub Ojdanić, Nebojša Pavković i Vladimir Lazarević, kao i tadašnji potpredsednik Vlade SRJ zadužen za Kosovo Nikola Šainović, uz policijske generale Sretena Lukića i Vlastimira Đorđevića, osuđeni su pred MKSJ zbog masovnih ubistava civila i drugih kršenja međunarodnog humanitarnog prava u toku 1999. godine na Kosovu, između ostalog, u zoni odgovornosti 549. mtbr.

FHP je protiv Božidara Delića i još nekoliko pripadnika 549. mtbr 2013. godine podneo krivičnu prijavu Tužilaštvu za ratne zločine (TRZ) za ubistvo albanskih civila u selu Landovica u martu 1999. godine.

Do danas TRZ nije postupilo po ovoj krivičnoj prijavi.

“Zločini koje su srpske snage počinile na Kosovu 1999. godine ne pominju se u zvaničnom diskursu, niti u obrazovnim programima, a u medijima retko, i to samo u formi kratkih vesti u vezi sa suđenjima za ratne zločine i izveštajima FHP-a. Mesta na kojima su otkrivene masovne grobnice sa posmrtnim ostacima albanskih civila, između ostalog onih ubijenih u zoni odgovornosti 549. mtbr, do danas su neobeležena”, navodi se u narativu.

Dodaje se da od dolaska na vlast SNS-a (2012), a pogotovo od kako je Aleksandar Vučić postao predsednik Srbije (2017), službena politika sećanja doživljava populistički zaokret u kojem ratovi devedesetih dobijaju značajno mesto, nasuprot njihovom prethodnom prećutkivanju.

“Fokus politike sećanja SNS režima je na narativima o herojstvu srpske vojske i stradanju srpskog naroda, uz ignorisanje odgovornosti srpskih snaga za zločine počinjene tokom ratova devedesetih. Državne institucije, uz podršku medija pod kontrolom vlasti, ulažu značajne resurse u produkciju sadržaja koji promovišu herojski narativ, između ostalog i kada je reč o 549. mtbr i njenom učešću u ratu na Kosovu”, piše u narativu.

Dodaje se da je u junu ove godine, u leskovačkoj kasarni „Vojvoda Petar Bojović“, otkriveno spomen-obeležje pripadnicima vojske i policije koji su 1998. i 1999. godine poginuli u zoni odgovornosti 549. mtbr. Božidar Delić održao je govor na otkrivanju spomenika.

“Kroz glorifikaciju osuđenih i osumnjičenih za ratne zločine, falsifikovanje činjenica i prećutkivanje drugih žrtava, vlasti u Srbiji uspevaju da događaje iz prošlosti prikažu na osnovu tumačenja policijskih i vojnih ratnih komandanata koji su pred MKSJ osuđeni za zločine protiv čovečnosti”, navodi se u narativu.

(Autonomija)