Novinari Centra za istraživačko novinarstvo Srbije (CINS) analizirali je 117 slučajeva femicida koji su od 2014. godine do kraja 2022. došli do suda i utvrdili da više od pola njih nije označeno kao teško ubistvo. Time je onima koji počine femicid omogućeno da dobiju manje kazne.

Pritom, pišu iz CINS-a, u nekim od slučajeva sudije su navodile bizarne olakšavajuće okolnosti, a deo odgovornosti prebacivale na ubijene žene.

„Ovaj sistem ženama šalje poruku da njihovi životi nisu vredni. S druge strane, nasilnicima šalje poruku da verovatno uz dobrog advokata mogu da prođu sa blažom kaznom“, izjavila je za CINS Kosana Beker iz udruženja „Femplatz“, koje se godinama bori za to da se femicid tretira kao teško ubistvo.

Prema njenim rečima, više kazne bi preventivno uticale na nasilnike.

Femicid u Srbiji ne postoji kao krivično delo, pa sudovi nemaju statistiku o tim slučajevima, navode iz CINS-a. Slučajevi se stoga vode kao teška ubistva, gde su kazne od 10 godina do doživotnog zatvora, odnosno, kao ubistvo ili nasilje u porodici čija je posledica smrt, gde je najviša kazna – 15 godina zatvora.

Novinarke CINS-a su tražile pravosnažne presude za ovakve slučajeve od svih viših sudova u Srbiji. U skoro 70% presuda koje je CINS analizirao izrečene su kazne do 15 godina zatvora ili psihijatrijsko lečenje.

Među dobijenim presudama bio je i slučaj muškarca u selu kod Bosilegrada koji je, nakon svađe, kuhinjskim nožem ubio majku. Meštaninu koji se tu zatekao je rekao da „ne zove policiju, nego da zove da doteraju sanduk“.

Na sudu je majku krivio za to što su mu žena i deca otišli iz kuće, dodajući da se toliko iznervirao da mu je „pao mrak na oči“.

Iako je sudija konstatovao da je reč o svirepom ubistvu, njemu nije suđeno za teško, već za „obično“ ubistvo, navode iz CINS-a. Osuđen je na 14 godina, a posle žalbe kazna mu je smanjena na deset godina zatvora.

U drugom slučaju, kada je u Kruševcu muž, posle uznemiravanja i pretnji smrću, ubio ženu udarajući je šipkom do smrti, olakšavajuća okolnost je bila to što je „porodičan čovek, otac dva punoletna deteta sa kojima živi u zajedničkom domaćinstvu“.

Kao olakšavajuće okolnosti u nekim od slučajeva navođeni su siromaštvo, druge bolesti poput dijabetesa, kao i priznanje krivičnog dela.

U trećini presuda koje je CINS analizirao pominje se nasilje u porodici. Neki od počinilaca su bili ranije osuđivani, negde su bili samo prijavljeni, a negde su o nasilju – nakon ubistva – svedočili drugi.

Vanja Macanović iz organizacije Autonomni ženski centar, koja godinama prikuplja podatke o femicidu, kaže i da je prema njihovim podacima deo ubijenih žena ranije prijavljivalo nasilje, ali one nisu dobile zaštitu na vreme:

„Da li su ovi slučajevi poslali poruku ženama ‘možete da prijavljujete koliko hoćete, vaši životi neće biti spašeni’? Zato što je bilo jasno da je ozbiljan propust institucija.“

(Glas Amerike, foto: Marija Erdelji)