Politička paraliza Crne Gore nakon pada dvije vlade u poslednje dvije godine i potpune neizvjesnosti pregovora o novoj, otvara pitanje posredovanja i pomoći međunarodne zajednice u njenom rješavanju.
Međunarodni partneri mogu da pomognu Crnoj Gori da riješi političku i institucionalnu krizu, ali ne mogu donositi odluke umjesto njih, ocijenio je za Radio Slobodna Evropa (RSE) predsjedavajući delegacije Evropskog parlamenta za saradnju sa Crnom Gorom, Vladimir Bilčik.
S druge strane, politički analitičar Zlatko Vujović smatra da se s aktuelnom krizom ponovo otvorio prostor za uticaj zapadnih partnera na političke prilike, ohrabrivanjem prozapadnih snaga na saradnju.
U Crnoj Gori su, od kada je smijenjena trodecenijska vlast Demokratske partije socijalista 2020. godine, pale dvije vlade a oko treće još nema zvaničnih pregovora. Poslednjoj manjinskoj premijera Dritana Abzaovića nepovjerenje je izglasano 20. avgusta.
Upitno je da li se može napraviti nova parlamentarna većina jer dvije najjače političke grupacije, Demokratski front (DF) i Demokratska partija socijalista (DPS), nemaju koalicionih kapaciteta.
Naime, dio partija neće saradnju sa proruskim i prosrpskim DF koji je, kako je više puna eksplicitno poručeno, neprihvatljiv partner za zapad, dok dio partija odbija koaliranje sa DPS-om zbog, kako su obrazložili, njihovog trodecenijskog koruptivnog načina vladanja.
Bez jedne od njih se ne može napraviti parlamentarna većina koja bi izabrala novu Vladu.
Zvanično evropske institucije “loptu prebacuju” u crnogorsko dvorište
Da je zbog političke krize “dosta vremena izgubljeno”, ocjenjuje potparolka Evropske komisije Ana Pisonero, koja za RSE navodi da su naredni koraci, ipak, na crnogorskim institucijama.
“Nije na EU da odlučuje ili utiče na ovaj proces. Crnoj Gori je potrebna stabilna, funkcionalna i sposobna vlada da sprovede reforme na putu ka EU2, kazala je Pisonero
A poslanik Evropskog parlamenta Bilčik za RSE kaže da je Crna Gora, nekadašnji predvodnik integracija, trenutno stopirana na evropskom putu, ali da izlaz i odluke mora donositi sama.
“Međunarodna zajednica je tu, razgovaramo sa partnerima u Crnoj Gori, spremni smo da pomognemo ali odluke ne možemo preduzimati umjesto njenih institucija i građana”, kaže Bilčik.
Ukazuje i da su evropske diplomate na terenu u Crnoj Gori i da mogu pomoći.
U prethodne dvije godine u Crnoj Gori isprobane su sve političke kombinacije za formiranje vladajuće većine a time i vlade. Ipak, vlade su padale a formiranje nove parlamentarne većine je upitna i zbog loših odnosa među partijama.
I Bilčik misli da je situacija u Crnoj Gori komplikovana i da su mnoge političke kombinacije isprobane: “Stranke koje su bile jake i kredibilne su oslabile i opala im je moć”.
Poručuje da je probleme sa kojima se suočava, Crna Gora sama napravila, i da mora da nađe rješenje “jer je to nešto sa čim će da živi”.
“Političari moraju manje da misle o sebi a više o interesima građana i zemlje”, zaključuje Bilčik.
Da li je internacionalizacija političkih pitanja rizična ili poželjna?
Analitičari različito gledaju na stepen učešća međunarodne zajednice u crnogorskoj krizi.
Bilo kakvo međunarodno posredovanje trenutnih političkih pitanja u Crnoj Gori nepotrebno je i politički rizično, ocjenjuje predavač međunarodnih odnosa na Univerzitetu Džons Hopkins Siniša Vuković, dodajući da bi to dovelo u pitanje suverenitet državnih institucija.
On za Radio Slobodna Evropa poručuje da trenutni procesi, koliko god bili turbulentni i haotični, ne upućuju da se bilo koje političko pitanje internacionalizuje.
“Tako nešto bi trenutne političke dileme izdiglo iz unutrašnjih procesa, i legitimisalo, aktivno i ekspilicitno učešće trećih strana, koje bi to mogle iskoristiti da dovedu u pitanje suvereitet državnih institucija i sposobnost Crne Gore da upravlja unutrašnjim pitanjima autonomno i nezavisno”, rekao je Vuković.
S druge strane, politički analitičar Zlatko Vujović kaže za RSE da se sada ponovo otvorio prostor za uticaj međunarodnih partnera na političke prilike kroz podsticanje na saradnju prozapadnih snaga.
Međutim, ističe da je pitanje koliko će to biti djelotvorno i učinkovito.
“Zapadni partneri su doprinijeli da se formira proevropska većina što je rezultiralo formiranjem manjinske Vlade (Dritana Abazovića), ali je uticaj Srbije i Rusije bio toliko snažan da je i taj model ubrzo srušen”, rekao je Vujović.
Naime, kako konstatuje u prethodnom periodu mnogo snažniji uticaj na političke prilike u Crnoj Gori vršile su Srbija i Rusija, preko svojih eksponenata– SPC, pojedinih medija i političkih struktura i stalno proizvodile krizne situacije.
“Njihov cilj je bio da se zaustavi ubrzani prijem Crne Gore u EU, makar prije Srbije, i to su uspjeli”, poručio je on.
Međunarodni zvaničnici ipak utiču na političku dinamiku?
A da je tema rješavanja crnogorske krize i formiranje nove vlade u fokusu međunarodnih zvaničnika pokazuje i posjeta predstavnika EU za dijalog Beograda i Prištine i druga regionalna pitanja Zapadnog Balkana Miroslava Lajčaka koji se sastao sa liderima Bošnjačke stranke.
“Konstatovano je da Bošnjačka stranka, kao partija koja u potpunosti podržava evroatlantske integracije, treba da bude stožer svake buduće proevropske Vlade”, navodi se u saopštenju nakon sastanka 28. avgusta.
Lajčak je i 30. avgusta sa Bleda poručio da se EU nada da će Crna Gora “pronaći kompas koji je izgubila prije dvije godine”.
Na Forumu u Bledu je izaslanik SAD za Zapadni Balkan Gabrijel Eskobar, razgovarao sa šefom diplomatije Rankom Krivokapićem, istakavši da SAD u potpunosti podržavaju vrijednosti i viziju Crne Gore kao moderne evropske države.
Na odvojenom sastanku sa specijalnim izaslanikom zajednički je apostrofiran značaj prisustva SAD u regionu i doprinos u rješavanju zaostalih problema, ali i novih prijetnji koje se nadvijaju nad Balkanom.
Demokratski front: U Crnoj Gori već na djelu protektorat
Iako dio prozapadnih orjentisanih partija ocjenjuje da je pomoć međunarodnih partnera dobrodošla u rješavanju krize, u proruskom Demokratskom frontu smatraju da je u Crnoj Gori na djelu protektorat.
“Sudeći po atmosferi koja se pravi nakon pada Vlade Dritana Abazovića, Crna Gora je i zvanično protektorat u kome se za sve pitaju Vladimir Bilčik, Miroslav Lajčak, a pridodaje se i Tonino Picula”, rekao je funkcioner DF-a Jovan Vučurović 22. avgusta agenciji Mina.
Aludirajući na uplitanje međunarodne zajednice na političke odluke u Crnoj Gori, lider DF-a Andrija Mandić je 30. avgusta naveo da je volja naroda s parlamentarnih izbora 2020. predata “međunarodnim adresama i nedobronamjernim ljudima”.
“Neko je odlučio da je važniji sekretar iz neke ambasade ili preporuka nekog izvanjca nego što je bila narodna volja 2020”, poručio je Mandić.
Na izborima 2020. godine većinu je osvojio Demokratski front, Demokrate i Građanski pokret URA ali, predstavnici DF-a nisu imali predstavnike ni u jednoj od dvije vlade koje su nakon toga formirane. Iz SAD-a i EU više puta je ponovljeno da su njihovi kadrovi neprihvatljivi.
DF je pozvao 2. septembra lidere partija pobjednica tih izbora da se dogovore o vladi koja bi pripremila nove izbore a na čijem čelu bi bio njihov lider Andrija Mandić.
Kako izaći iz političke krize?
Međutim, analitičar Siniša Vuković kaže da bi bilo kakvo recikliranje većine iz 2020. godine, koju su činile DF, Demokrate i URA, a u kojoj bi DF imao vodeću ulogu, automatski značilo da takva Vlada nema podršku zapada.
“Stvaranje neke privremene ili tehničke Vlade je takođe moguća opcija, ali i dalje je nejasno ko bi on navodno nestranačkih ličnosti imao dovoljan legitimitet da vodi državu u ovom trenutku i donosi odluke vezane za pripreme narednih izbora”, rekao je Vuković.
Ni Zlatko Vujović ne vidi mogućnost dogovora oko neke nove većine u Crnoj Gori.
“Kako prolazi vrijeme sve je manja vjerovatnoća da će ova politička elita naći način da riješi političku krizu i nađe rješenje za ovu situaciju. U demokratijama kada oni koji su izabrani u parlamentu ne mogu da obezbijede rješenje onda je najbolje na izborima, od građana tražiti da izaberu one koji će voditi zemlju u narednom periodu”, ocijenio je Vujović.
I Ustavni sud prepreka za održavanje izbora
Organizovanje izbora je nemoguće bez Ustavnog suda. Od ukupno sedam, Crna Gora trenutno ima četiri, od kojih jedan u septembru odlazi u penziju. Krajem jula propao je poslednji pokušaj za izbor četvoro novih sudija Ustavnog suda.
Bilčik apeluje da se taj problem što prije riješi.
“Bez njega ne može biti kredibilnih izbora. Skupština je ključna institucija u kojoj se mora naći ta neophodna većina kako bi profunkcionisale institucije, nakon pada Vlade Dritana Abazovića. Ako se nastavi politička kriza i institucije ne prorade, ukoliko Ustavni sud ne bude odblokiran moraće se postaviti pitanje da li Crna Gora ima evropskih kapaciteta”, poručio je Bilčik.
Crna Gora sa EU pregovara deset godina. U tom peridu otvorila je sva poglavlja a privremeno zatvorila tri.
U posljednje dvije godine na putu ka EU nije bilo nikakvog napretka.
STUPS: Diplomatija