Kampanja i targetiranje nacionalnih manjina u Crnoj Gori krenula je kada je postalo izvjesno da stranke nedavno rasformiranog proruskog Demokratskog fronta (DF) predvođene Andrijom Mandićem i Milanom Kneževićem, neće biti u novoj Vladi mandatara Milojka Spajića.

Spajić je objavio da će formirati Vladu uz podršku manjinskih nacionalnih stranaka, Demokrata i Socijalističke narodne partije (SNP) ali bez stranaka bivšeg Demokratskog fronta jer su više puta odbili njegovu ponudu kao neprihvatljivu.

Činjenica da će manjine biti u toj Vladi, rezultirala je narativom da „za Srbe nema mjesta u Vladi“, ali ima za Bošnjake, Albanace i Hrvate „koji su podržavali bivšu vlast Mila Đukanovića“.

Profesor Miloš Bešić odbacuje tezu kojom se stavlja znak jednakosti između Srba i stranaka DF jer podaci govore da Srbi u Crnoj Gori glasaju za druge stranke:

„Ne može se reći da Srbi nisu u Vladi zato što stranke DF neće biti u Vladi.“

On navodi da je na izborima od 11. juna za stranke bivšeg Demokratskog fronta (sadašnji naziv „Za budućnost Crne Gore“) glasalo nešto više od 40.000 birača, odnosno petina od preko 200.00 građana, koji se u Crnoj Gori izjašnjavaju kao Srbi.

Ukazuje i na jake tenzije između manjinskih naconalnih stranaka i bivšeg DF-a, kao posljedicu pregovora o formiranju Vlade.

Pozivi na proteste zbog formiranja Vlade

Zbog odluke da se Vlada formira bez stranaka DF, uslijedili su politički i medijski napadi na Spajića i predstavnike manjinskih naroda.

Na društvenim mrežama formirana je grupa „Odbrana izborne volje“ sa više od 7.000 članova koja poziva na proteste pod sloganom „U boj ustani Srbine…“. U videu se smjenjuju fotografije lidera manjinskih naroda, Spajića i Đukanovića uz poziv na okupljanje protiv „izdajnika i svetinjo-kradica“.

Opoziciona Demokratska partija socijalista Mila Đukanovića ocijenila ga je sramnim upravo zbog targetiranja manjinskih naroda u Crnoj Gori.

Stranke Demokratskog fronta nisu bile ni u jednoj Vladi koje su formirane nakon avgusta 2020. kada je smijenjena vlast Đukanovićeve DPS. Tada su vlast osvojile snage proruskog Demokratskog fronta, Demokrata i Pokreta URA.

Prva Vlada Zdravka Krivokapića dogovorena je u manastiru Ostrog pod medijacijom pokojnog mitropolita Srpske pravoslavne crkve u Crnoj Gori Amfilohija.

U toj Vladi nije bilo mjesta za Mandićevu i Kneževićevu stranku, kao ni u sljedećoj Dritana Abazovića.

Povodom formiranja treće Vlade, jedan od lidera DF Andrija Mandić rekao je da Spajić sumnja u iskrenost predstavnika Srba, ali ne i u iskrenost „Mehmeta Zenke (lidera albanske stranke) i Bošnjačke stranke, koje su bile za Mila Đukanovića“.

Na ove optužbe, iz Spajićevog Pokreta Evropa sad su naveli da bivšem DF-u nije smetalo što je Bošnjačka stranka bila i u prethodne dvije Vlade, zaključujući da je ta stranka prihvatljiva DF-u ako dobiju funkcije, a u suprotnom je „satelit DPS-a“.

Iz DF- su odgovorili da su oni neophodni u Vladi kako bi sveli uticaj Bošnjačke stranke na „nivo realnog, koji mogu da koriste za autentično zastupanje svog naroda“.

„I to je to“, poručio je funkcioner bivšeg DF-a Slaven Radunović.

Profesor Rastoder: Aktuelizovana politika prošlosti

Ovo je politika koja podsjeća na prošla vremena, kaže profesor Šerbo Rastoder za Radio Slobodna Evropa (RSE) komentarišući kampanju protiv manjinskih stranaka:

„To je politika zastarjelih, nacionalnih podjela u atare gdje se manjine targetiraju kao neko čiji glas manje vrijedi ‘od našeg’. U osnovi je princip diskriminacije, koji može biti poguban.“

On smatra da se tako šalje poruka da su najvrijedniji glasovi onih glasača koji su DF-u dali 13 mandata, a da je periferno glasanje za druge koji sa tim legitimitetom imaju ambiciju da uđu u vlast.

O optužbama da je grijeh manjina što su bile uz vlast Mila Đukanovića profesor Rastoder naglašava da je savremena evropska politika pokazuje da manjine treba da budu u vlasti:

„Prepisivati manjinama neki grijeh prošlosti je apsolutno bizarno.“

O „ugroženim Srbima“ i „privilegovanim manjinama“

Počelo je od predsjednika Srbije Aleksandara Vučića, koji je u bliskim političkim vezama sa Mandićem i Kneževićem.

On je prvi, i to mjesec i po prije nego je Spajić objavio da Mandićeva i Kneževićeva partija neće biti dio njegovog kabineta, izrazio nezadovoljstvo što „Srbi, kojih ima 30 posto, neće biti u Vladi“.

„Radostan sam zbog uspjeha bošnjačkih stranaka. Sa šest mandata imaće pet ministarstava, a Srbi koji su predstavljeni sa 15 mandata, imaće šipak, kao i obično jer su Srbi remetilački faktor. Imaće i Hrvati sa 0,9 odsto stanovništva i jednim poslanikom. Imaće i Albanci“, rekao je Vučić.

Osim Vučića, sa adresa zvaničnog Beograda, neulazak ovih partija u Vladu ocjenjen je kao ugrožavanje prava Srba u Crnoj Gori, bez obzira što partije koje će činiti Vladu – Pokret Evropa sad i Demokrate i SNP okupljaju Srbe u Crnoj Gori.

Na osnovu istraživanja profesor Miloš Bešić kaže da će „samo kroz Pokret Evropa sad i Demokrate, koji će biti kičma Spajićeve Vlade, u nju biti uključen veći broj Srba nego što će se njihov broj smanjiti isključivanjem DF-a“.

On odbacuje tezu da će, ukoliko DF ne uđe u Vladu to biti izigravanje izborne volje građana:

„Tačno je da DF glasaju uglavnom Srbi, ali nije tačno da Srbi glasaju samo DF, već glasaju i druge stranke.“

Spajić je tokom pregovora koaliciji bivšeg DF-a nudio mjesta: potpredsjednika Vlade, ministra prosvjete, turizma, sporta i mladih i dva potpredsjednika Skupštine, što su oni odbili.

Iz DF-a su Spajića više puta optužili da je pod „uticajem stranih ambasada“ koje ne vide tu koaliciju kao partnera zbog njihovih stavova prema Rusiji, NATO i Kosovu.

Šta je sa procrnogorskim strankama?

Dok se raspravlja o učešću srpskih i manjinskih stranaka u budućoj Vladi, činjenica je da u njoj neće biti procrnogorskih političkih partija, iako je koalicija oko DPS-a osvojila 21 mandat u novom sazivu Skupštine.

Profesor Šerbo Rastoder kaže da je za njega problematičan stav da Demokratska partija socijalista ne može da bude dio vlasti jer je tokom vladavine „napravila velike štete narodu“ i kao takva treba da trpi posljedice.

„Ako DF sa 13 mandata predstavlja nekoga, onda je valjda logično da DPS sa 20 i nešto poslanika predstavlja takođe neke birače.“

Sa druge strane Bešić kaže da više ne postoji klasična kategorizacija partija na prosrpske ili procrnogorske. On smatra da je ta podjela iz vremena vlasti DPS-a, ali da se biračko tijelo promijenilo.

„Na primjer Pokret Evropa sad nije ni suverenistička, ni srpska ni građanska, ali je i sve to u isto vrijeme. Dakle catch-all partija. Imamo potpuno novu generaciju građanskih Srba, mlađih glasača orjentisanih ka Crnoj Gori“, kaže Bešić.

Kada je riječ o predstavljanju nacionalnih grupacija u vlasti, ocjenjuje da problem može biti jedino onome ko smatra da u Vladi nisu „pravi Crnogorci“.

„To je isti argument kada se kaže da su ‘pravi Srbi’ oni koji glasaju za DF. Ti argumenti ne stoje.“

Mandatar Milojko Spajić ima rok do početka novembra da Skupštini predloži konačan sastav kabineta i program nove Vlade.

(Radio Slobodna Evropa, foto: Antena M)