Sloboda je najviša vrednost, od nje nema veće, a nju su nam podarili naši preci, hrabri partizani, mnogi dajući za nju i život. Naša je obaveza da je sačuvamo i prenesemo na dolazeće generacije, jer samo tako smrt boraca i žrtava neće biti konačna pošto će san o slobodi živeti u njihovim delima. Ovo je, između ostalog, istaknuto danas, prilikom svečanog polaganja venaca na spomenik Sloboda na Fruškoj gori, tokom posete članova istarskih društava “Josip Broz Tito”.

Pored odavanja počasti polaganjem venca, stotinak gostiju iz Hrvatske prisustvovalo je i  istorijskom času o sremskim partizanima i Narodnooslobodilačkoj borbi u ovim krajevima.

Predsednik Udruženja vazduhoplovaca Vojvodine Stanko Šušnjar istakao je da su se Sremci odazvali na poziv Komunstičke partije Jugoslavije i njenog generalnog sekretara Josipa Broza Tita formirajući prve partizanske odrede, odlučni da zaštite svoj narod i oslobode ga od fašističkog okupatora.

Tako je 9. septembra 1941 godine formiran prvi partizanski odred pod nazivom Fruškogorski partizanski odred, a tridesetak dana kasnije i drugi – Podunavski partizanski odred.

“Bio je to početak vojnog organizovanja koji je u Sremu zdušno podržan i prihvaćen u narodu, ili bolje reći – od samog početka rata pa do oslobođenja od okupatora narod i partizani u Sremu bili su jedno. Istorija je zabeležila da u Sremu nije bilo niti je moglo biti drugog antifašističkog pokreta osim partizanskog. Stoga se s pravom i ponosom može reći da je Narodnooslobodilački pokret u Sremu bio narodni”, istakao je Šušnjar.

Sremci dali 11 brigada

Ocenio je i da drugačije nije ni moglo biti, jer narodni pokret ne bi mogao biti onaj koji nije antifašistički i koji se ne bori za socijalnu pravdu, jednakost građana i ravnopravnost naroda koji vekovima žive na ovim prostorima.

Šušnjar je podsetio i da je u Sremu ukupno formirano 11 brigada, od kojih osam u Sremu, a tri su Sremci formirali u Bosni, što je sve doprinelo tome da Srem bude težišni prostor NOB-a u Vojvodini.

“Narod Srema dao je 26.000 boraca, od kojih je 10.000 položilo živote u borbi protiv fašističke nemani. Ukupno je stradalo 32.000 cvilnog stanovništva, većinom seoskog. Iznedrio je Srem 29 narodnih heroja – ni manje teritorije ni većeg junaštva”, poručio je Šušnjar.

Antifašizam – stvar kućnog odgoja

Radenka Božić iz Rovinja, koja je prvi put u Sremu i Vojvodini, ima samo reči hvale za današnju posetu. Poručuje da je jako važno održavati sećanje na vreme NOB-a.

“Bila sam na sličnim putovanjima u Kumrovcu, u Jasenovcu, u Bosni i to je sve predivno iskustvo. Svima bih preporučila da obavezno obiđu sva ova mjesta”, navodi ona.

Jedna od najmlađih među tradicionalno brojnim sedim glavama bila je devojka koja se predstavila kao Ivana iz Poreča. Kaže da je došla jer je zanimaju teme vezane za Jugoslaviju i NOB, pošto je odgajana u duhu bratstva i jedinstva.

„Ja na ovo gledam više istorjski, kao na nešto što je bilo i što se treba poštivati“, navodi ona. „Mlade ove teme ne interesuju“, dodaje, „najvjerojatnije zbog politike jer se svi istorijski događaji uvijek posmatraju iz određenog političkog ugla“.

“Važan je odgoj. Svaki odgoj bilo koje vrste, bilo političke bilo lični, ide iz kuće”, dodaje Ismeta Mraović, takođe iz Poreča.

Kaže i kako smo i u Hrvatskoj i u Srbiji svedoci svakodnevnog uništavanja svega što ima veze sa Narodnooslobodilačkom borbom (NOB), da to nije dobro, ali da nema predaje.

“To ide sve od kuće, meni su moji pričali, ja sam pričala svojoj djeci i tako ide to naslijeđe. Titov put je jedini ispravan put. Tito i istina”, dodaje dok ulazi u autobus kako bi sa kolegama nastavila posetu Sremskim Karlovcima.

Istra i Vojvodina dele antifašističko nasleđe

Josip Hrvatin iz Labina, predsednik Zajednice društava „Josip Broz Tito“ Istarske županije, kaže da u ovom delu Hrvatske postoji čak 11 društava „Josip Broz Tito“, organizovanih u zajednicu.

“Sarađujemo sa antifašistima iz Italije, dođu nam iz Slovenije, iz Međimurja, uglavnom ovih zapadnih dijelova Hrvatske, koji su antifašistički”, dodaje. 

Ocenjujući kako ga Fruška gora podseća na istarske brežuljke, Horvatin ističe da Vojvodina i Istra imaju mnogo zajedničkog, s posebnim osvrtom na multikulturalnost i veru u antifašizam.

“Antifašizam u Istri je poznat još od dvadesetih godina i samih početaka fašizma u Italiji. Jedna od najpoznatijih tekovina je Labinska republika, štrajk rudara koji je nakon 37 dana ugušen od strane italijanske vojske i fašista koji su u to vrijeme tek stasali“, ukazuje naš sagovornik. Uprkos tome, podseća, tokom NOB-a u partizanima u Istri bilo je i Italijana, a najpoznatija jedinca je bataljon “Pino Budicin”.

I tokom poslednih ratnih godina Istra je ostala po strani, dodaje.

“Iako su se Istrijani morali odazvati na tu mobilizaciju, tamo gdje su bili nije bilo nekih sukoba. Čak su sa strane govorili: znamo da ste iz Istre, nemojte vi pucati, nećemo ni mi. Jer, taj rat je izazvan iz nekih viših interesa, a ne iz interesa nas iz naroda”, ukazuje Hrvatin.

Kada je u pitanju saradnja, kaže da će raditi na njenom pojačavanju, a ove godine je, dodaje, po prvi put delagacija iz Srbije bila na manifestaciji „Titovi dani u Fažani“, koja se u maju odvija u malom mestu Fažana, preko puta Briona.

Fruška gora – područje od posebnog značaja za NOB

Inače, na Fruškoj gori postoji preko 70 spomen-obeležja u prostoru, dok u ravničarskom Sremu nema grada ili sela koje nema spomen-obeležje iz NOB-a, koja svedoče o borbama i stradanju. Najmonumentalniji spomenik je Sloboda na Iriškom vencu, autora Sretena Stojanovića, postavljen 1951. godine. Na obelisku je figura žene, središnji deo čine skulpture partizanskih boraca, a na frizovima sa strane prikazani su događaji iz NOB-a.

Istorija je zabeležila da su partizani izašli kao pobednci iz dve ofanzive koje su Nemci i ustaše, daleko brojniji i naoružaniji, sproveli na Fruškoj gori. Fruška gora je zbog svoje prirodne lepote proglašena prvim nacionalnim parkom u Jugoslaviji, a zbog događaja u toku ustanka područjem od posebnog značaja za Narodnooslobodilačku borbu naroda i narodnosti Vojvodine.

Dalibor Stupar (Autonomija)