Inicijativa “Otvoreni Balkan” se nalazi visoko u agendi modela manjinske vlade čije je formiranje u toku. U javnosti se vode brojne polemike o tome da li bi Crna Gora trebalo da se priključi ovoj inicijativi. Analitičari upozoravaju da se radi o političkom projektu od kojeg Crna Gora, kao malo tržište, ne bi ništa dobila, jer je već članica brojnih regionalnih organizacija tog tipa. Međutim i od evropskih i američkih zvaničnika dolaze poruke da ova ekonomska integracija može donijeti dobro regionu i da bi država Crna Gora trebalo da joj se pridruži.

Podsjetimo, Gabrijel Eskobar, izaslanik Sjedinjenih Američkih Država za Zapadni Balkan, kazao je 24. novembra prošle godine da regionalne inicijative moraju biti jednako otvorene za sve države.

– Ukoliko u inicijativi ,,Otvoreni Balkan“ nije svih šest zapadnobalkanskih država – ona neće uspjeti – kazao je Eskobar. Komesar za proširenje EU Oliver Varhelji ocijenio je 21. decembra prošle godine da je svaka regionalna saradnja, na osnovama vrijednosti EU, dobrodošla i korisna i za Balkan, i za EU. On je pozvao Crnu Goru, BiH i Kosovo da se priključe „Otvorenom Balkanu“.

Ekonomsko integraciono nazadovanje

Nekadašnja ministarka evropskih integracija Crne Gore Gordana Đurović kaže da se ,,Otvoreni Balkan“ u agendi manjinske vlade našao pod pritiskom mađunarodne zajednice da bi se odblokirao problem integracija ali da je on problematičan za malu državu poput Crne Gore.

– Zašto sad međunarodna zajednica vrši otvoreni pritisak na nas da mi to prihvatimo? EU i SAD počinju da bivaju malo nervozne, jer se ništa u regionu ne dešava i u ukupnoj političkoj destabilizaciji i sad idemo u ekonomsko integraciono nazadovanje. I onda oni kažu bolje išta nego ništa. I zato je pritisak na ,,Otvoreni Balkan“ – rekla je Đurović.

Što to EU vidi u ovoj incijativi za Pobjedu je objasnila portparolka Evropske komisije Ana Pisonero.

Ona poručuje da regionalna integracija, zasnovana na pravilima EU i istinski inkluzivna, može donijeti opipljive koristi za Zapadni Balkan i Evropsku uniju.

– Zbog toga je EU veoma stalo do regionalne saradnje – kazala je Pobjedi portparolka Evropske komisije Ana Pisonero .

Iz Evropske komisije pozdravljaju to što su učesnici inicijative za ,,Otvoreni Balkan“ posvećeni promovisanju veće regionalne integracije.

Pisonero, ipak, kaže da ostaje jasno da će zapadnobalkanska šestorka najveću koristi imati od onoga što bude urađeno na inkluzivan način.

– Lideri Balkana treba da ostvare napredak u primjeni zajedničkog regionalnog tržišta, uspostavljenog na samitu u Sofiji 2020. godine, uz konstruktivan angažman svih strana – pojašnjava Pisonero.

Ovo je, kaže, važno kako bi se ostvarile pune prednosti regionalne integracije i kako bi se na najbolji mogući način iskoristile investicije iz ekonomskog i investicionog plana i bolje povezao cijeli region sa jedinstvenim tržištem EU.

– Nedostatak napretka u implementaciji zajedničkog regionalnog tržišta zadržao je značajne dobitke, posebno za preduzeća, investitore i potrošače – dodaje Pisonero.

Podrška postojećim inicijativama

EU će, ističe ona, nastaviti da podržava Savjet za regionalnu saradnju, CEFTA, transportnu i energetsku zajednicu u donošenju koristi cijelom ZB i šire kroz poboljšanu regionalnu saradnju.

– Ekonomski i investicioni plan EU od 30 milijardi investicija je sastavni dio podrške Zapadnom Balkanu na putu ka EU i od koristi i za region i za EU. Uspješna regionalna ekonomska integracija će pomoći tržište EU i pomoći u postizanju krajnjeg cilja, pristupanja EU – zaključila je Pisonero.

Na drugoj strani, hrvatski analitičar Davor Đenero za Pobjedu kaže da mu je teško razumjeti da Evropska unija forsira koncept „Otvorenog Balkana“ jer ovu incijativu dovodi u direktnu vezu sa širenjem hegomonije Srbije na region.

– Naime, na prostoru Evrope, prije početka ekonomske integracije, najprije posredstvom Evropske unije za ugalj i čelik, a nakon toga Evropske ekonomske zajednice, stvarno je stvoren prostor slobodne trgovine, a nakon toga i carinska unija, međutim, tome je prethodio proces standardizacije političkih sistema zemalja koje su pristupile integraciji, posredstvom Parlamentarne skupštine Savjeta Evrope. Pretpostavka ekonomske integracije bila je stvaranje sistema sloboda građana, sistema nepromjenjivih državnih granica i jasno definisana volja da se unutar EU, umjesto podjele teritorija na političkoj agendi, nalaze koncepti diobe političke moći unutar granica država uključenih u proces.

Osim toga, koncept evropske integracije zasnivao se na mirovnom načelu, pa je zato najprije došlo do „unije za ugalj i čelik“, integracije teške industrije i stvaranja uslova u kojima je postalo nemoguće unilateralno naoružavanje jedne od država u prostoru integracije. Ništa od ovih preduslova proces „Otvorenog Balkana“ ne zadovoljava, niti Srbija priznaje teritorijalni integritet i nedodirljivost granica zemalja u procesu, odnosno onih na koje se, kao na BiH, Kosovo i Crnu Goru, pritiska da pristupe procesu, niti je ostvaren nadzor nad naoružavanjem u ovom prostoru. Upravo suprotno, Srbija se uz pomoć Rusije mahnito naoružava i ne krije da smatra važnim to što su njeni vojni potencijali veći od skupnih potencijala svih drugih država koje bi trebalo da budu dio procesa balkanske integracije – upozorava Đenero.

Regionalnu inicijativu ,,Otvoreni Balkan“ su 2019. godine pod nazivom ,,mini-Šengen“ pokrenuli predsjednik Srbije Aleksandar Vučić, premijer Albanije Edi Rama i tadašnji premijer Sjeverne Makedonije Zoran Zaev, u cilju unapređenja slobode kretanja roba, usluga i ljudi između ove tri zemlje.

„Otvoreni Balkan“ kao Evroazijska ekonomska unija

On objašnjava da za razliku od evropske integracije, koja se zasnivala na konceptu ravnomjernog i održivog razvoja, koncept „Otvorenog Balkana“ je uspostavljanje hegemonije ekonomije Srbije na prostoru integracije, upravo kao što je slučaj s Evroazijskom ekonomskom unijom, koja je pod hegemonijom Rusije.

– Podsticati države koje su inače pod pritiskom hegemonističkog koncepta ,,srpskog sveta“, koji je službena ideologija režima u Beogradu, znači ugrožavati suverenitet država u procesu i njihovu održivost. Činjenica da EU podstiče BiH, Kosovo i Crnu Goru da se priključe nakaradnoj hegemonističkoj koncepciji „Otvorenog Balkana“, govori o površnosti administracije EU, o želji da se s Unije „skine“ pritisak ovih zemalja na buduće članstvo, jer im se nudi „duda varalica“, a time se učvršćuje autoritarni, protivdemokratski režim u Beogradu i destabilizuje rub Evropske unije. Oni koji zagovaraju širenje „Otvorenog Balkana“ unutar EU rade u korist vlastite štete, jer jačaju Putinovog klijenta na Balkanu i otvaraju prostor razornom ruskom uticaju – kaže Đenero.

(Pobjeda, ilustracija: Pixabay)