Hoće li paket kaznenih mjera za Srbiju, koji je najavila izvjestiteljka Evropskog parlamenta za Kosovo i poslanica Zelenih Viola fon Kramon, biti odgovor EU na, kako je saopšteno, ,,teroristički napad od 24. septembra u Banjskoj“?

„Ne bih to nazvala sankcijama, jer ih mora odobriti Savjet, ali govorimo o političkim i finansijskim mjerama, koje će, naravno, nanijeti štetu Vladi Srbije“, rekla je Fon Kramon.

Vlada Srbije i predsjednik Aleksandar Vučić negiraju umiješanost Beograda u nedavni teroristički napad na sjeveru Kosova, ponavljajući da je Srbija povukla snage sa kosovske granice.

Je li opasnost prošla ili predsjednik Srbije samo iščekuje rezultat najvažnijih izbora u SAD, vjerujući da će kandidat čijoj se pobjedi nada, još šire nego administracija predsjednika Džoa Bajdena, zatvoriti oči pred njegovom agresivnom politikom destabilizacije Zapadnog Balkana?

Na ova i druga pitanja važna za bezbjednost regiona, u ekskluzivnom intervjuu za Pobjedu, odgovara predsjednik Vlade Republike Kosovo Albin Kurti.

POBJEDA: Iako je Rusija mjesecima gomilala trupe na granici sa Ukrajinom, pojedini zapadni zvaničnici tvrdili su da se predsjednik Vladimir Putin neće usuditi da tu granicu pređe. Znamo šta se dogodilo februara 2022. Plašite li se sličnog scenarija?

KURTI: U nedelju, 24. septembra, Republika Kosovo bila je izložena agresivnom napadu kriminalnih i terorističkih grupa iz Srbije ne samo na policiju Kosova, nego i na samu državu Kosovo, na naš red i bezbednost. Do sada je utvrđeno više činjenica. Prvo, dokazana je opasnost, namera, potencijal i spremnost kriminalnih i terorističkih grupa Srbije, protiv kojih se borimo više od dve i po godine. Drugo, s obzirom na to da su teroristi bili naoružani vojnim naoružanjem dovoljnim za grupu od čak stotinjak boraca, dokazali smo postojanje scenarija za krvoproliće na Kosovu. Vrednost zaplenjenog naoružanja je više od pet miliona eura.

POBJEDA: Milan Radoičić je preuzeo odgovornost za teroristički napad na sjeveru Kosova i tvrdi da Srbija sa tim napadom nema nikakve veze. Hoće li Zapad progutati i ovu igru predsjednika Vučića?

KURTI: Nepobitno je utvrđeno da je naoružanje i borbena obuka srpskih profesionalaca koji su napali selo Banjska u Zvečanu iz Srbije. Sve zaplenjeno oružje proizvedeno je u Srbiji, stiglo je iz Srbije i po vrsti i količini bilo dovoljno za celu jednu vojsku. Navedene činjenice nas vode do zaključka da ovde nije reč samo o kriminalnoj i terorističkoj bandi ili o građanima koji su se domogli oružja, nego o profesionalcima koji su prošli ozbiljnu obuku, sa vrstom oružja poreklom iz Srbije. Srbija im je, ponavljam, obezbedila vojnu opremu, izvela borbenu obuku, definisala političke ciljeve i dala punu logističku podršku. Najzad, znamo da je ova teroristička grupa izvodila obuku na Pasuljanskim livadama, jednoj od ključnih baza Vojske Srbije.

Odgovornost Srbije je nesporna, čak i za one koji to ne žele da vide i čuju.

Drugo, Milan Radoičić je dojučerašnji potpredsednik Srpske liste sa Kosovu, koju je stvorila, koju pomaže i podržava Vlada Srbije. I svi su pod direktnom kontrolom predsednika Srbije. Sam Vučic je 29. septembra ove godine najavio ostavku Radoičića na mesto potpredsjednika Srpske liste, i to nakon Radoičićevog priznanja da je vodio pripreme i učestvovao u terorističkom napadu na policiju Kosova.

POBJEDA: Radoičić je uhapšen, nedugo zatim i pušten. Priznao je da je organizovao teroristički napad, ali…

KURTI: To hapšenje i puštanje Radoičica podseća na dogovor Pabla Eskobara sa predsednikom Kolumbije: Eskobar bi, naime, prihvatio da ode u zatvor pod uslovom da bude smešten u sopstvenom, samostalno izgrađenom zatvoru, u kojem bi on kontrolisao komandire a ne obrnuto; e, tu bi navodno služio kaznu.

Odnos Vučić – Radoičić nije originalan; već smo to više puta gledali. Mali Putin u Beogradu mora da ima svog malog Prigožina na Kopaoniku. Ili, ako se vratimo malo dalje u prošlost, paralela se nameće: novi Sloba u Beogradu ima svog novog Arkana na Kosovu.

POBJEDA: Jedan od identifikovanih pripadnika terorističke grupe, koji je ubijen tokom napada na kosovsku policiju, je tjelohranitelj Aleksandra Vulina, šefa srpske obavještajne agencije.

KURTI: Reč je o Bojanu Mijailoviću, koji je radio kao pripadnik obezbeđenja šefa srpske BIA. Kao što znate, Aleksandar Vulin je poznat po svojoj otvorenoj saradnji sa ruskim predsednikom Vladimirom Putinom i po promociji „Srpskog sveta“, što je sinonim za „veliku Srbiju“.

U znak žalosti za poginulim teroristima, Vlada Srbije proglasila je 27. septembar 2023. nacionalnim danom žalosti. Usled „tragičnih događaja na Kosovu“, tako je glasilo objašnjenje.

Podsećam i da je ministar odbrane Srbije Miloš Vučević kazao da su naoružani napadači poslednji u dugom nizu boraca koji su poginuli „za slobodu Kosova i slobodu Srbije“. U izjavi za državnu televiziju RTS, ministar odbrane Srbije teroriste je nazvao novim žrtvama na listi heroja, novim mučenicima.

POBJEDA: Očekujete li da Milan Radoičić zaista bude izručen Kosovu?

KURTI: Svi teroristi koji su uspeli da pobegnu moraju biti predati vlastima Republike Kosovo. Organizacije „Civilna odbrana“ i „Severna brigada“ moraju biti proglašene terorističkim organizacijama i od strane naših prijateljskih, partnerskih i savezničkih zemalja. Vlada Republike Kosovo to je već učinila na sednici 29. juna ove godine.

POBJEDA: Što je tačno bio cilj napada na selo Banjska?

KURTI: Policija Kosova je, na temelju zaplenjene dokumentacije, utvrdila da je teroristički napad bio deo većeg plana, čiji je cilj bio pripajanje severa Kosova, i to koordinisanim napadom na 37 različitih položaja. Namera je bila uspostaviti koridor ka Srbiji, kako bi se omogućilo snabdevanje oružjem i trupama.

Nakon poraza oružanog napada paravojnih formacija predvođenih Milanom Radoičićem, marširanjem i gomilanjem srpske vojske na granici sa Kosovom Srbija nastavlja da preti teritorijalnom integritetu naše države, kao i međunarodnom vojnom prisustvu u Republici Kosovo.

POBJEDA: Više puta ste spomenuli ,,borbenu obuku srpskih profesionalaca“. O čemu je riječ?

KURTI: Već sam rekao da video snimci preuzeti sa tri drona koji pripadaju terorističkoj grupi pokazuju da su terorističke grupe izvodile obuku na Pasuljanskim livadama, jedna od ključnih baza Vojske Srbije, svega četiri dana pre napada na selo Banjska u Zvečanu. Raspolažemo podacima o postojanju više od 48 prednjih operacionalnih baza srpske vojske i žandarmerije preko graničnog prelaza sa Republikom Kosovo, nekoliko kilometara unutar teritorije Srbije. Tu se nalaze i protivvazdušni sistemi, kao i teška artiljerija. Pozvali smo institucije Srbije da zatvore i demilitariziju 28 prednjih vojnih baza, kao i 20 baza žandarmerije, koje predstavljaju stalnu pretnju bezbednosti naše države. Više puta smo skrenuli pažnju i izrazili zabrinutost zbog toga, naglašavajući sada već potvrđenu činjenicu da se ove baze koriste u svrhu podrške mogućeg agresivnog vojnog napada na Republiku Kosovo.

POBJEDA: Zapadni partneri su upozorili Srbiju da povuče trupe sa granice sa Kosovom. Kakva je trenutno situacija?

KURTI: Ponašanje i apetiti zvaničnog Beograda, više nego druge granične linije i planinski teren, granicu sa Srbijom, posebno na severnom delu, čini veoma opasnom i teškom. Nakon terorističkog napada 24. septembra, nastavljena su destabilizujuca dejstva Srbije duž granične linije sa Republikom Kosovo. Već 30. septembra, kretanja srpske vojske pokrenuta su sa tri različita pravca prema granici Republike Kosovo. Vojne jedinice vojske Srbije postavile su svoje vojne kapacitete, kao i one žandarmerije, na više od 48 pomenutih prednjih operacionalnih baza preko graničnog prelaza sa Republikom Kosovo. Ovaj pohod i razmeštanje srpskih vojnih trupa duž granice sa Kosovom bio je sledeći korak institucija Srbije u cilju ugrožavanja teritorijalnog integriteta naše zemlje i podržavanja moguće vojne agresije.

POBJEDA: Hoće li je biti, što očekujete?

KURTI: Rat protiv zločina i terora koji sponzoriše Srbija nastavlja se i nužno će završiti pobedom naše nezavisne države, njenih vrednosti i interesa, njenih građana, svih njenih zajednica, bez razlike. Pažljivi smo, oprezni, ali se ne plašimo.

Države koje imaju kompleks superiornosti, kada se smanjuju ili oslabe, postaju opasne. Srbija je i u tom smislu kao Rusija.

POBJEDA: U kojoj mjeri je Rusija upletena u terorizam na sjeveru Kosova?

KURTI: Destabilizacija regiona Zapadnog Balkana glavno je sredstvo Beograda, koje ide naruku i Kremlju. Beogradski režim je klijentelistički, najbliži onom u Moskvi. Srbija ne vjeruje u demokratske vrijednosti, ne želi demokratiju, koju vidi isključivo kao sredstvo za legitimizaciju iste stranke i iste vlasti; bez političkog pluralizma, vladavine prava, bez zaštite ljudskih prava.

POBJEDA: I predsjednik Vladimir Putin na isti način razumije demokratiju…

KURTI: Zvanična Srbija se nikada nije distancirala ni od nasleđa diktatora i ratnog zločinca Slobodana Miloševića, niti od Vladimira Putna. Ono što je Rusija, zahvaljujući svojim destruktivnim aktivnostima, uspela da, zajedno sa Srbijom, učini u Crnoj Gori, ohrabrilo je i Moskvu i Beograd da pokušavaju isto i u drugim državama Zapadnog Balkana. Mislim pre svega na Kosovo, Bosnu i Hercegovinu i na Severnu Makedoniju. Jer, ako su već uspeli da destabilizuju Crnu Goru, logično je da ih taj uspeh ohrabri i da se ambicije prošire i na region.

POBJEDA: Sa kojim tačno ciljem?

KURTI: Srbija želi status ,,male Rusije“ na Balkanu, gde bi entitet RS u Bosni i Hercegovini postao ,,mala Belorusija“. Devedesetih godina prošloga veka, Vučić je zagovarao ideju „velike Srbije“, koju sada, po uzoru na ,,ruski svet“, naziva – ,,srpskim svetom“. Srbija danas opet sanja veliku Srbiju; ima pretenzije na deo teritorije države BiH, Crnu Goru želi da pretvori u Ukrajinu, da nama otme sever Kosova. Insistira se na odnosu sa susedima sličnom odnosu Moskve prema Ukrajini i Belorusiji, što podrazumeva ili određenu kontrolu centralne vlasti ili kontrolu određenog dela teritorije susedne države. Zato susedstvo Srbije za nas predstavlja bezbednosni rizik.

Podsećam i da Srbija ima ukupno 158 poslaničkih grupa prijateljstva sa različitim zemljama sveta. Grupa prijateljstva sa Rusijom broji 99 poslanika Skupštine Srbije, ili 40 procenata. Gazprom poseduje većinu najveće naftne kompanije NIS i, u Banatskom dvoru, najvećeg skladišta gasa u jugoistočnoj Evropi. Ruski Gazprom poseduje oko 56 procenata kapitala srpskog državnog preduzeća NIS. Srbija je proširila ruski „humanitarni“ centar u Nišu, a ruski državni medij ,,Sputnjik“ ima svoju regionalnu bazu u Beogradu. O čemu pričamo?!

POBJEDA: Često predsjednika Vučića upoređujete sa Slobodanom Miloševićem.

KURTI: Zato što Aleksandar Vučić i Slobodan Milošević imaju isti odnos prema demokratiji, prema centralizaciji moći, iste autoritarne tendencije, istu nacionalističku, šovinističku retoriku. Vučić je, na primer, 5. decembra 2019. godine negirao masakr koji su počinile srpske snage u Račku 15. januara 1999. godine, nazivajući taj zločin ,,fabrikovanim događajem“.

Pored istih ciljeva, Vučića i Miloševića vezuje isti karakter država i društava koje su napravili i kojima vladaju. Namera obojice je homogenizacija Srba za projekat hegemonije Srbije u regionu. Milošević, baš kao i Vučić, nije mogao da zamisli, a kamoli da izgradi Srbiju bez agresivne, hegemonističke politike prema susedima. I tada i danas zvanični Beograd veruje da jedino homogenizacija nacije garantuje teritorijalnu hegemoniju države. Nasuprot smo mi, narodi koji smo bili tlačeni i eksploatisani od strane Srbije više od jednog veka. Srbija je izvršila genocid nekoliko puta, jer je želela našu zemlju, ali bez nas.

POBJEDA: Ima li Zapad mehanizme i volju da to spriječi, da osujeti direktnu i indirektnu agresiju predsjednika Vučića na susjedne države?

KURTI: Jasno je da je terorističkim napadom na Banjsku u Zvečanu bio ugrožen naš teritorijalni integritet, državni suverenitet i nacionalna bezbednost. Takođe, teroristički napad ogolio je poteškoće, kao i potrebu za većom međunarodnom saradnjom u održavanju, zaštiti i kontroli granice sa Srbijom. Time i potrebu za otvorenim kažnjavanjem – i to jasnim i odgovarajućim jezikom – kao i izričitim zahtevom međunarodne zajednice prema Srbiji. Ponoviću da dokazi prikupljeni tokom sprovedenih istraga pokazuju direktnu umešanost državnih institucija Srbije u ovaj akt agresije na Republiku Kosovo. Za to Srbija mora biti međunarodno sankcionisana i kažnjena. Ako i ovaj akt prođe nekažnjeno, Srbija će ponoviti zločin.

Naravno, zahvaljujemo svim državama koje su najoštrije osudile teroristički i zločinački napad u Banjskoj, u Zvečanu, kao čin agresije Srbije. Zahvaljujemo i na podršci koju su nam pružili.

POBJEDA: Podršku Vam pružaju i države EU koje nijesu priznale Kosovo? Koriste li SAD u dovoljnoj mjeri raspoloživa diplomatska sredstva kako bi ubijedile preostale države članice EU da priznaju Kosovo?

KURTI: Zahvalni smo SAD-u zbog toga što ostaju posvećene podršci Republici Kosovo i zemljama Zapadnog Balkana na putu ka evropskim integracijama, unapređenju upravljanja, vladavine prava, reformama, borbi protiv korupcije, ojačavanju evropske perspektive regiona, kao i jačanju dugotrajnog cilja cele Evrope – mira i slobode.

Republiku Kosovo priznaju 22 od 27 zemalja članica EU i 26 od 30 zemalja članica NATO-a. Americi nije lako sa nekim državama, koje su, nažalost, napravile određene pogrešne paralele sa našom zemljom u pogledu vlastitih unutrašnjih problema.

POBJEDA: Predsjednik Srbije Aleksandar Vučić, baš kao i premijer Albanije Edi Rama, traže da KFOR preuzme kontrolu nad sjeverom Kosova. Njemački ambasador na Kosovu kazao je da za tim nema potrebe, s obzirom na to da, kako je rekao, ,,imamo suverenu zemlju, čije institucije za sprovođenje zakona postupaju veoma profesionalno“. Je li ovo novi dogovoreni ,,dupli pas“ dvojice starih savezniaka – Vučića i Rame?

KURTI: Kosovska policija je prvi responder, drugi je EULEX, treći KFOR. KFOR ima istu misiju na celom Kosovu, što znači da na teritoriji naše države ne mogu postojati dva KFOR-a. Potrebne su nam zajedničke patrole naše policije i KFOR-a; one bi kontrolisale granicu između Kosova i Srbije.

POBJEDA: Imate li koordinaciju sa KFOR-om?

KURTI: Naravno. Uz koordinaciju sa međunarodnim partnerima, odlučni smo, više nego ikada i po svaku cenu, da odbranimo teritorijalni integritet, suverenitet, ustavni poredak, javni red i živote svih građana naše zemlje. Institucije Republike Kosovo takođe su posvećene bliskoj saradnji i koordinaciji akcija između Vlade Republike Kosova i partnerskih, savezničkih i prijateljskih zemalja za osiguranje mira i sigurnosti u zemlji i regionu.

Sa druge strane, suočena sa terorističkim napadom, policija Kosova pokazala je izuzetnu profesionalnost, kao i spremnost i puni kapacitet za odbranu naše države. U skladu sa svojim ustavnim i zakonskim ovlašćenjima i u saradnji sa našim međunarodnim partnerima i saveznicima, ostajemo angažovani i posvećeni garantovanju bezbednosti svim građanima u opštinama na severu zemlje.

POBJEDA: Znate da Vas i vlast i opozicija u Srbiji optužuju da terorišete kosovske Srbe, posebno one sa sjevera Kosova.

KURTI: Tokom poslednje dve i po godine, uništili smo šesnaest laboratorija droge, od čega njih devet na severu. Hoću da kažem da su teroristi koji su nas napali takođe i eksponenti organizovanog kriminala.

Kada je reč o ,,teroru“, voleo bih da razgovaramo ne na nivou utisaka i kvalifikacija, nego na nivou činjenica.

POBJEDA: Kojih činjenica? Poznato je, na primjer, da odbijate da organizujete Zajednicu opština sa većinskim srpskim stanovništvom.

KURTI: Više puta sam o tome govorio i pokušavao da objasnim o čemu je reč. Dakle, kada govorimo o Zajednici opština sa većinskim srpskim stanovništvom, ne govorimo o pravu Srba u Republici Kosovo, nego o teritorijalizaciji tog prava. Namera, metod i logika slični su despotskim namerama i logici predsednika Vladimira Putina. Ali, vratimo se činjenicama!

U Republici Kosovo Srbi čine četiri procenta ukupne populacije. Ipak, vlast su u 27 procenata kosovskih opština, odnosno u deset od 38. Istovremeno, imaju 17 procenata odbornika u svim skupštinama opština u Republici Kosovo; više od devet procenata mesta u državnom parlamentu Kosova, odnosno 10 od 120 poslanika. Takođe, imaju i zakonski mehanizam da blokiraju zakone za koji veruju da mogu ugroziti njihove vitalne interese. Srpski je službeni jezik na celoj teritoriji Republike Kosovo, na svim nivoima administracije. Srbi imaju jednog ministra u Vladi Republike Kosovo – Nenada Rašića, ministra za zajednice i povratak – i tri zamenika ministra.

Počevši od februara 2023. Vlada Republike Kosovo obnovila je proces nostrifikacije diploma sa Univerzitetom u severnoj Mitrovici. Do kraja godine taj će se postupak obavljati elektronski, a planiramo da obezbedimo da isto važi i za diplome srednjih škola.

POBJEDA: Što je konkretno Vaša Vlada učinila za Srbe sa Kosova?

KURTI: Pored ovoga što sam naveo, reći ću Vam i da je budžetom Vlade Republike Kosovo za 2023. godinu predviđeno 12,35 miliona eura za 149 kapitalnih projekata za opštine sa većinskim srpskim stanovništvom. Takođe, kosovsko Ministarstvo kulture, omladine i sporta sprovelo je restauraciju tri pravoslavna hrama – Manastir Tamnica, Crkva Svete Marije u Kamenici i Manastir Draganac u Novom Brdu. U cilju primene upotrebe srpskog jezika, u sklopu Kabineta predsednika Vlade, formirana je Kancelarija koja se bavi pitanjima harmonizacije zakona i ostalih akata, kao i obezbeđenjem prevođenja zasedanja sednica Skupštine Republike Kosovo. A to je tek deo ukupnih aktivnosti Vlade Republike Kosovo, čiji sam premijer.

Mnogo zaplijenjenog oružja proizvedeno je u državnim srpskim fabrikama „Sloboda“ u Čačku i „Zastava arms“ u Kragujevcu

POBJEDA: Što je sve zaplijenila policija Kosova?

KURTI: Oklopna i druga vozila, uniforme i logističku opremu, vojno oružje teškog kalibra, granate, raketne bacače, mašine, topove, dronove, puške AK47, protivpešadijske nagazne mine, municiju različitog kalibra, radio-komunikacije, TNT eksplozive, revolvere i prigušivače mitraljeza, telefone i SIM kartice… Takođe, zaplenili smo nalepnice NATO/KFOR-a mirovnih trupa, raznu vojnu opremu i oruđa, vojne uniforme, pancire, električne detonatore.

POBJEDA: Formalni vođa terorista Milan Radoičić tvrdi da je opremu nabavio u Tuzli, u Bosni i Hercegovini.

KURTI: Mnogo zaplenjenog oružja i druge opreme, korišćene u terorističkim napadima, proizveli su srpski državni proizvođači vojnog oružja. Oružje i ostala oprema koja je korišćena i koja je bila u posedu terorističke grupe proizvedeni su u državnim fabrikama vojnog naoružanja „Sloboda“ u Čačku i „Zastava arms“ u Kragujevcu. Zaplenjeno i izloženo oružje pokazuje da je reč bila o planu za krvoproliće na Kosovu, koje je podrazumevalo još mnogo ubistava. Na sreću, zahvaljujući profesionalizmu naše policije, taj krvavi scenario je sprečen. Ipak, pripadnici ove kriminalne i terorističke grupe ubili su našeg policajca na dužnosti, policijskog narednika Afrima Bunjaka u zasedi. Deo terorista je ubijen ili ranjen tokom konfrontacije, dok je deo pobegao.

U celu akciju uključene su bile osobe optužene za kriminalne aktivnosti i sankcionisane od strane SAD i Ujedinjenog Kraljevstva. Ta su lica pod istragom naših pravosudnih institucija, a možete ih često videti, rame uz rame, u Beogradu i Raškoj za stolom sa predsednikom Srbije Aleksandrom Vučićem. Verujem da je i ovo važan dokaz direktne umešanosti države Srbije u napad od 24. septembra.

Kosovo uvijek računa na pomoć međunarodne zajednice

POBJEDA: S obzirom na kritike koje Vam vlade pojedinih zapadnih zemalja, posebno SAD, upućuju zbog nekooperativnosti u briselskim pregovorima sa Srbijom, na čiju pomoć računate?

KURTI: Vlada Republike Kosova održava redovne kontakte sa SAD-om i ostalim zemljama članicama EU, posebno u vezi sa najnovijom ozbiljnom pretnjom iz Srbije. Videli ste da je reakcija SAD-a na agresiju Srbije bila direktna i neposredna. Nedavno sam savetnika za nacionalnu bezbednost predsednika SAD Džejka Salivana zamolio da pojača podršku Kosovu protiv ratnih planova Srbije.

Kosovo uvek računa na pomoć međunarodne zajednice, ali smo isto tako oprezni i odgovorni. Zato smo udvostručili godišnji budžet za odbranu Kosova i za 80 procenata povećali broj vojnika. Neophodna nam je dobro opremljena vojska, koja će uspješno odbraniti Kosovo. Naš cilj je članstvo u NATO – to je naša dobrobit i naš doprinos bezbednosti regiona.

Tamara Nikčević (Pobjeda, Foto: Kabinet predsednika)