Hiljade ljudi prisustvovalo je paradi ponosa u Budimpešti u znak protesta zbog napora vlade premijera Viktora Orbana da marginalizuje LGBTQ zajednicu donošenjem zakona usmjerenog na seksualne manjine koji je izazvao osudu Brisela i mogao bi uticati na uskraćivanje isplate evropske pomoći za oporavak nakon pandemije, pišu svjetski mediji.

Najveći prajd ikad

Prkosni, šareni i ponosni, hiljade Mađara marširalo je u subotu, 24. jula, kroz Budimpeštu kako bi podržali ugroženu LGBTQ zajednicu i protestovali zbog krajnje desničarske politike premijera Viktora Orbana, piše Njujork tajms (The New York Times).

Organizatori kažu da je ovogodišnja parada ponosa u Mađarskoj – najveća u dosadašnjoj 26-godišnjoj istoriji – bila protest protiv nedavno usvojenog zakona za koji kritičari kažu da izjednačava homoseksualnost s pedofilijom i da plasira stroga ograničenja seksualnog obrazovanja, uključujući zabranu prikazivanja LGBTQ načina života maloljetnicima.

Kontroverzni zakon zabranjuje materijale koji bi se mogli smatrati promocijom homoseksualnosti ili promjene roda maloljetnicima stupio je na snagu u Mađarskoj 7. jula. Zakon zabranjuje „prikazivanje ili promociju“ homoseksualnosti ili promjene pola u televizijskim emisijama, filmovima i programima seksualnog obrazovanja djeci u školama.

Mnogi učesnici budimpeštanske parade rekli su da je zakon alarmantan simptom rastućeg autoritarizma u toj zemlji centralne Evrope, naročito jer je Orban u posljednjih 10 godina na vlasti uveo zakone zasnovane na njegovom tumačenju hrišćanskih i tradicionalnih porodičnih vrijednosti, istovremeno promovišući pogled na društvo koje se razlikuje od progresivnog zapadnog liberalizma.

Analitičari smatraju da, iako je Orban konzervativac, čini se da zakon ima za cilj da skrene pažnju s teških zdravstvenih i ekonomskih uslova u svjetlu pandemije COVID-19 i nastojanja da se prekine jedinstvo koalicione opozicije koja se ujedinila da ga zbaci na predstojećim izborima.

Drugi kažu da je zakon, koji je nejasno napisan, pokušaj preusmjeravanja fokusa s nedavnih skandala u vezi s korupcijom, oko čega se Mađarska više puta sukobljavala s Evropskom unijom (EU) koja je zaprijetila da će uskratiti isplatu više od sedam milijardi eura pomoći za oporavak nakon pandemije.

Međunarodna podrška

Članovi Evropskog parlamenta pridružili su se paradi ponosa u Budimpešti gdje je hiljade ljudi prkosilo Orbanu plešući uz muziku i mašući zastavama duginih boja, napisao je Politiko (Politico).

Organizatori procjenjuju da je izlaznost bila oko 30.000 među kojima je bilo mnogo tinejdžera koji su kazali da prvi put dolaze na prajd u znak protesta zbog kontroverznog zakona koji je, dodaje briselski portal, izazvao uzbunu unutar mađarske LGBTQ zajednice i naveo Evropsku komisiju da formalno pokrene pravni postupak protiv Mađarske.

Europarlamentarci koji su prisustvovali subotnjem maršu insistirali su na tome da je u pitanju posvećenost EU fundamentalnim ljudskim pravima. „Evropska unija nije samo ekonomska unija“, kazala je njemačka zastupnica Teri Rajntke (Terry Reintke) naglasivši da se Unija zasniva na svim vrijednostima što uključuje „osnovna prava svih građana, ne samo bijelih heteroseksualnih muškaraca“.

Veća međunarodna podrška mađarskoj LGBTQ zajednici stigla je iz oko 30 zemalja – uključujući Sjedinjene Države, Izrael, Veliku Britaniju i 19 članica EU – čije su ambasade izdale zajedničko saopštenje podrške. Oni su izrazili zabrinutost zbog „nedavnih događaja koji ugrožavaju princip nediskriminacije na osnovu seksualne orijentacije ili rodnog identiteta“.

Orban je 21. jula, ističe Politiko, neočekivano pozvao na referendum o pitanjima vezanim za prava seksualnih manjina naglasivši u video poruci objavljenoj na Fejsbuk (Facebook) profilu da je glasanje naroda potrebno jer je „Brisel očigledno napao Mađarsku posljednjih nedjelja“ zbog ograničenja prikazivanja homoseksualnosti. „Kada je pritisak na našu zemlju toliko jak, samo zajednička volja naroda može da zaštiti Mađarsku“, rekao je.

Pet pitanja Orbanovog referenduma

Najavljujući referendum o zakonu koji ograničava učenje o homoseksualnosti i transrodnim pitanjima u školama, mađarski premijer nije dao datum glasanja, ali je rekao da će referendum sadržavati pet pitanja, prenosi Rojters (Reuters).

Mađari će biti upitani podržavaju li održavanje radionica seksualne orijentacije u školama bez pristanka roditelja i vjeruju li da bi se među djecom trebali promovisati postupci promjene pola, rekao je Orban.

Također će biti upitani treba li djeci prikazivati sadržaj koji bi mogao uticati na seksualnu orijentaciju bez ikakvih ograničenja.

Dok je Orban otkrivao svoje planove, gradonačelnik Budimpešte Gergeli Karaksoni (Gergely Karacsony), koji je u utrci s ostalim opozicionim kandidatima da postanu Orbanovi protivkandidati na izborima sljedeće godine, najavio je plan da će do aprila pokušati održati referendum o ključnim vladinim politikama.

To uključuje planove za izgradnju kineskog univerziteta u Budimpešti i dodjelu 35-godišnje koncesije za upravljanje oko 2.000 kilometara autoputeva i javnih puteva, ističe Rojters dodajući da Orban, koji je na vlasti od 2010., dio svog izbornog uspjeha duguje čvrstoj odluci protiv imigracije, ali kako je ta tema prestala dominirati, na sto je stavio pitanja pola i seksualnosti.

Skretanje pažnje s unutrašnjih tema

Mnogi pripadnici LGBTQ zajednice u Mađarskoj smatraju da su julski zakon kojim je „promovisanje“ polnih i rodnih razlika djeci u obrazovnim sredinama, filmovima ili reklamama, preko noći postalo krivično djelo kao i Orbanova najava referenduma s politički nabijenim pitanjima o LGBTQ obrazovanju – namijenjeni odvraćanju pažnje od unutrašnjih problema, prenosi Juronjuz (Euronews).

U vrijeme kada je zakon – službeno nazvan kao Zakon o zaštiti djece – trebao biti izglasan, Orbanova stranka Fidesz se suočavala sa skandalom oko poklanjanja državnog zemljišta planiranom kineskom univerzitetu u Budimpešti. Također, novonajavljeni referendum je saopšten dva dana nakon što je Mađarska optužena da je koristila špijunski softver Pegaz za nadgledanje disidenata i novinara.

Zagovaračka grupa ‘ILGA Europe’ koja promoviše interese LGBTQ zajednice širom kontinenta pozdravila je najavu EU o pokretanju prekršajnih postupaka protiv Mađarske nazvavši je „jasnom porukom svim državama članicama da ih članstvo obavezuje na poštivanje temeljnih načela Evropske unije“.

Direktorica javnog zagovaranja ILGA grupe, Katrin Hugendubel, rekla je za Juronjuz da ovo nije samo pitanje pravila EU, već i međunarodnog prava, naročito jer je predstavljeno kao zakon o zaštiti djece.

„Nepristrsano i nestigmatizirano obrazovanje te informacije o seksualnoj orijentaciji i identitetu aspekt su razvoja i dio programa dječijih prava. Djeci je važno da imaju sliku o sebi u društvu ako spoznaju da su LBGTQ“, poručila je Hugendubel.

Ograničavanje teško stečenih sloboda

Samo u posljednjih sedam godina, Mađarska je primila neto 25 milijardi eura evropskog novca, ukazuje Blumberg (Bloomberg) uz ocjenu da sve to vrijeme, njen premijer Viktor Orban otvoreno prkosi vrijednostima EU – još drskije pod okriljem pandemije.

Orban je učvrstio svoju kontrolu nad medijima, pravosuđem i obrazovanjem, što je u evropskim prijestonicama izazvalo osudu ali malo akcije, ističe Blumberg dodajući da je prošle sedmice Mađarska identifikovana kao jedina evropska zemlja koja je koristila Pegaz špijunski softver da bi nadgledala kritičare vlade.

Kada je 1998. godine osvojio prvi mandat na vlasti, Orban je insistirao da se integriše sa svojim zapadnim susjedima. Mađarska se pridružila EU šest godina kasnije, zajedno sa još sedam bivših komunističkih država. Vremenom je, ocjenjuje Blumberg, Orban ograničio teško stečene slobode koje su došle s padom željezne zavjese.

Kriza nastala uslijed pandemije izazvane korona virusom omogućila je Orbanu da djeluje s još većom nekažnjivošću, jer je dekretom proglasio vanredno stanje. Zakon o zabrani legalnog priznavanja pola za transrodne osobe donesen je u vrijeme prvih mjera zatvaranja.

Ipak, odluke mađarske vlade u vezi s pitanjima homoseksualnih prava dovele su do obračuna između Brisela i države članice EU koji se rijetko viđa. Brisel prijeti potezom zbog zakona o LGBTQ koji bi mogao uključivati rezanje milijardi eura sredstava post-pandemijske pomoći Budimpešti. Istovremeno, ukazuje Blumberg, EU je u Mađarskoj popularnija nego ikada prije a gubitak članstva i slobode putovanja i rada unutar njenih granica za mnoge bi Mađare bili nezamislivi.

(RSE, foto: Beta-AP)