Ovo što slijedi nije moja odbrana Zlatka Pakovića i glumačke ekipe koja je odigrala predstavu-liturgiju “Srebrenica: Kad mi Ubijeni Ustanemo”. Ja sam, prije svega, slabašan da bih branio ovog hrabrog režisera i hrabre glumce. Njih mnogo uspješnije od mene brane ostvarenja na sceni, i van nje.

Moj dosadašnji javni angažman oko analiziranja ratnih zločina i genocida bio je uglavnom omeđen akademskim okvirom profesionalnog istoričara, u kojem funkcionišem već više decenija. Za razliku od mene, Paković već duži niz godina uporno otvara korice bosanske krigle mrtvih. On to čini u lice onima koji su tokom 1990-tih godina svojim političkim odlukama i direktivama omogućili rafalno ispisivanje stranica takve knjige. On to čini u lice onima koji su “osvetnički” radili na isporučivanju posljednjih “800 paketa” u Srebrenici, kako ih je okarakterisao osuđeni ratni zločinac, general Krstić.

One koji još uvijek drže oči širom zatvorene prema nedavnoj prošlosti, Paković uči azbuci i abacedi moralnosti i samopoštovanja. Pakovića najbolje brani njegov napor da naše poglede usmjeri unutra: ka ličnim ponorima duše u kojima se šćućurila naša moralnost, a od straha pred
cunamijem primitivizma i mržnje zažmurila naša ljudskost.

Ovo što slijedi je moja poruka Zlatku Pakoviću i glumačkoj ekipi, da su se
zahvaljujući i njihovom naporu – poput mrtvih koji ustaju u njegovoj pozorišnoj liturgiji – uspravile širom otvorenih očiju, i moralnost i ljudskost.

Ono što eminentni nacionalni zločinci, kao i njihovi obožavaoci, branitelji,
sljedbenici, i kukavice na funkcionerskim platama u Srbiji i šire, neće nikada oprostiti Zlatku Pakoviću jeste to što ih je podsjetio na noćnu moru koju žive.

Od Srđana Aleksića, Rama i Nermina Osmanovića, preko Ismeta Babačića i Tome Buzova, Dragana Jakovljevića, Dražena Milovanovića, pa do braće Bitići – ubijena nevinost je ustala s prvim metkom ispaljenim u njen potiljak. Od tada, ona zločince ne napušta, već permanentno naseljava njihove snove i njihovu stvarnost. Ona sa njima ispija prvu jutarnju kafu i meku šljivu, prati ih u korak do Bajlonove Pijace, a na kalemegdanskim šetalištima ih podsjeća na doskorašnju sopstvenu krvožednost. Dok miluju mekane kose svoje unučadi, ubijena nevinost ih vraća u Pionirsku ulicu i u dvorište Hatidže Mehmedović, u kojem njihovo samodovoljno i patetično djedovsko nacional-maštanje namah potone pod “srebrnim laticama užasa”.

Glasove te ubijene nevinosti koji im lede krv u žilama nikako ne mogu da ućutkaju. Zato se trude iz petnih žila da ućutkaju ljude koji ih, poput Zlatka Pakovića, podsjećaju na to kolike su ništarije. Kao i svi primitivci u ofanzivi, i ovi post-moderni četnici i intelektualna nedonoščad Dragoša Kalajića, koji po novinama i društvenim mrežama ispaljuju verbalne rafale prema reditelju i glumcima, zaboravili su da se istina ne može ućutkati. Njihova kolektivna nada da će ponavljanjem svojih laži da nadviču dokumentovanu i dokazanu istinu se bespovratno razbila u paramparčad o poslovične
“daske koje život znače”.

Činjenica da je ta pozornica istine smještena u prostorije Helsinškog odbora za ljudska prava nam govori sve što treba da znamo o Srbiji danas. Govori nam o bijedi institucija kulture, kukavičluku intelektualaca (uz časne i malobrojne izuzetke), i o podgojenim tetoviranim junošama koji doživljavaju ideološko-vjerski orgazam kad god bace pogled na fotografiju osuđenog ratnog zločinca Ratka Mladića. Govori nam o primitivizmu političke elite, i o značajnom segmentu populacije koja je pelcovana “plavom travom zaborava” u produkciji Pinka i egoističnog brucoša koji pod stare dane ostvaruje dječačke snove. Govori nam i o tome da je danas u Srbiji mnogo više onih koji “sviraju u diple” od onih koji “predaju etiku”.

Upravo zato smatram da je važno prepoznati snagu i značaj predavanja o etici, moralu, ličnoj i umjetničkoj hrabrosti, i istini koja život znači – koje su svima nama održali Zlatko Paković i članovi glumačkog ansambla.

Srđa Pavlović (Autonomija, foto: Divna Prusac)

(Autor je profesor istorije na Alberta univerzitetu u Kanadi)