Dobitnik nagrade za životno delo Beogradskog festivala dokumentarnog i kratkometražnog filma ove godine je Želimir Žilnik, jedan od najuglednijih i najnagrađivanijih domaćih autora, poznat u svetu po umetničkom i društvenom angažmanu. U čast Žilnika, na otvaranju 60. Kratkog metra biće prikazan njegov novi film “Pirika na filmu” (2013).

Novi Žilnikov film biografski je video-esej o Piroški Čapko, snimljen 44 godine nakon njenog učešća u njegova čuvena dva filma – dokumentarnom “Pioniri maleni, mi smo vojska prava” i igranom “Rani radovi”.

Žilnik (1942) je autor brojnih igranih i dokumentarnih filmova, jedan od začetnika žanra doku-drama, nagrađivan na domaćim i internacionalnim filmskim festivalima.

Od samog starta profesionalnog rada na filmu okrenut je savremenim temama, koje uključuju društvenu, političku i ekonomsku kritiku svakodnevice – “Žurnal o omladini na selu, zimi” (1967), “Pioniri maleni, mi smo vojska prava, svakog dana ničemo ko zelena trava” (1968), “Nezaposleni ljudi” (1968) i “Lipanjska gibanja” (1968), “Crni film”, “Ustanak u Jasku” i drugi.

Studentske demonstracije 1968. godine i veliki potres iste godine, posle okupacije Čehoslovačke, tema su i Žilnikovog prvog igranog filma “Rani radovi” (1969), nagrađenog Zlatnim medvedom na Berlinalu, kao i sa četiri nagrade u Puli te godine.

Nakon problema sa cenzurom u Jugoslaviji, te zaustavljanja rada na narednom igranom filmu “Sloboda ili strip” (1972), takođe u produkciji “Neoplanta filma”, Žilnik sredinu 70-ih godina provodi u Nemačkoj, radeći nezavisne filmove – sedam dokumentaraca i igrani film “Raj” (1976).

Ti filmovi su među prvima tretirali temu gastarbajtera u Nemačkoj, te se i danas pokazuju na retrospektivama i simpozijumima.

Po povratku u zemlju, od kraja 70-ih, režira seriju dobro primljenih TV filmova i doku-drama, za TV Beograd i TV Novi Sad – “Bolest i ozdravljenje Bude Brakusa” (1980), “Vera i Eržika” (1981), “Dragoljub i Bogdan” (1982), “Prvo tromesečje Pavla Hromiša” (1983), “Stanimir silazi u grad” (1984), “Beograde dobro jutro” (1986), seriju “Vruće plate” (1987), “Bruklin Gusinje” (1988), “Stara mašina” (1989), “Crno i belo” (1990) i dr. Ti naslovi takođe su nagrađivani na televizijskim festivalima u zemlji i inostranstvu.

U saradnji televizije i filmskih radnih zajednica, nastalo je i nekoliko igranih filmova sredinom 80-ih: “Druga generacija” (1983), “Lijepe žene prolaze kroz grad” (1985) i “Tako se kalio čelik” (1988), koje u fokusu imaju nagoveštaj političkih i socijalnih promena, kao i nadolazećih tenzija u zemlji.

Tokom 90-ih Žilnik u nezavisnim filmskim i medijskim produkcijama realizuje niz igranih i dokumentarnih filmova na temu kataklizme na Balkanu – “Tito po drugi put među Srbima” (1994), “Marble Ass” (1995), “Do jaja” (1997), “Kud plovi ovaj brod” (1998) i dr. Ti filmovi su dobili najznačajnije nagrade na domaćim festivalima (u Herceg Novom, na Paliću, u Novom Sadu i Sopotu). Prikazani su i na brojnim međunarodnim festivalima, a na Berlinalu 2005. godine “Marble Ass” je dobio nagradu Teddy Bear za najbolji LGBT film .

Slom sistema vrednosti u post-tranzicijskim zemljama centralne i istočne Evrope, problemi izbeglištva i migracija u novonastalim okolnostima proširene Evrope – okvir su tematskog ciklusa započetog filmovima “Tvrđava Evropa” (2000. nagrada Victor za najbolji film godine, Ljubljana), “Kenedi se vraća kući” (2003. nagrada Zlatna mimoza, Herceg Novi), “Gde je Kenedi bio dve godine?” (2005), “Evropa preko plota” (2005. nagrada za najbolji regionalni film Beograd 2006. i ZagrebDox 2007), “Dunavska sapunska opera” (2006), “Kenedi se ženi” (2007), “Stara škola kapitalizma” (2009) i “Jedna žena – jedan vek” (2011).

Ti filmovi prikazani su na više od 250 međunarodnih festivala i filmskih manifestacija.

Žilnik je 2010. dobio nagradu Fonda “Todor Manojlović” za moderni umetnički senzibilitet, kao i nagradu Fonda “Mića Popović”.

Uz kontinuirani rad na filmskoj produkciji, Žilnik se od 1997. godine bavi i pedagoškim radom – mentor je i izvršni producent niza međunarodnih filmskih radionica za studente iz regiona jugoistočne Evrope – “Podeljeni bog” tokom 2007/2008, “Petrovaradinsko pleme” 2005, “Crossing Borders” 2003-2012…

Od 2006. godine, angažovan je kao gostujući predavač na nekoliko inostranih filmskih škola (Holandija, Velika Britanija, SAD, Mađarska, Slovenija).

Beogradski festival dokumentarnog i kratkometražnog filma predstaviće u 60. izdanju – od 2. do 6. aprila – više od sto filmova u takmičarskim i pratećim programima.

Pod sloganom “Reset”, 60. Kratki metar nudi više od 80 filmova u trci za nagrade, uz selekcije sa festivala u Tokiju i Londonu, ostvarenja iz regiona, filmove o kontrastima današnje Rusije i problemima moderne Ukrajine, zanimljive rokumentarce i tradicionalni program “Vrelo”.

Festivalski sajt je www.kratkimetar.rs, a program se nalazi i u Kalendaru Portala za kulturu jugoistočne Evrope SEEcult.org.

(SEEcult)