Nepotpuna autonomija Vojvodine polako ide ka svome ukidanju. Onog časa kada Beograd formalno prizna nezavisnost AP Kosovo i Metohija, autonomna Vojvodina postaće nemoguća. Težište državne organizacije i svih društvenih aktivnosti pomerilo se na sever Srbije: sam grad Beograd nesravnjivo je, ne samo ekonomski i politički, nego i u pogledu kulturnih aktivnosti i potencijala, jači od Vojvodine sa svim njenim kulturnim osobenostima i raznovrsnostima. U demografskom pogledu, kada se stanovništvo Vojvodine i Beograda posmatra prema obrazovnoj i profesionalnoj strukturi, nadmoć glavnog grada nad devastiranom još uvek poluautonomnom provincijom još je izraženija.

Predviđanja su neizvesna, ali može se pretpostaviti da će poluautonomija Vojvodine trajati još jedan izborni ciklus. Nosiće je naprednjaci, sa svojim saveznicima, Čankovom privatnom strankom, Pastorovim Savezom vojvođanskih Mađara, možda i sa socijalistima. Male stranke vodiće politiku dampinga, čekajući da se SNS raspadne pre ili posle prvih redovnih izbora. U međuvremenu, trutovima iz neprebrojive pokrajinske administracije, upravnih odbora i različitih paradržavnih tela, pridružiće se četvorocifren broj naprednjačkih kadrova i njihovih klijenata.

Nerealno je očekivati da će sistem zaštite nacionalnih manjina, koji još uvek odlično funkcioniše u Vojvodini, posle ukidanja njene autonomije biti proširen na celu (u skoroj budućnosti smanjenu) državnu teritoriju; stečena prava, koja omogućavaju Slovacima, Rumunima, Bunjevcima, da imaju svoje informativne programe, nastavu na svom jeziku, službenu upotrebu jezika i pisma, čak i kad ih je samo par procenata u stanovništvu, sučeliće se sa državnim standardom koji za ostvarivanje nekih prava propisuje cenzus od petnaest posto udela nacionalne manjine u stanovništvu opštine. Vlasi neće dobiti ono što imaju tradicionalne vojvođanske manjine, a Bugari kojima je već ukinut jedini list na maternjem jeziku i koji u opštini u kojoj čine tri četvrtie stanovništva (Bosilegrad), nemaju kompletno obrazovanje na svom jeziku, neće dobiti primenu manjinskih prava.

Demografija Vojvodine još uvek je smetnja ukidanju njene autonomije. Dve trećine njenog stanovništva su etnički Srbi. Jedna petina pripada nacionalnim manjinama. Jedna šestina se izjašnjava regionalno, jugoslovenski, ili nemušto, u svom suprotstavljanju podelama po etničkim kriterijumima.

Postoji recept i za ovo. Kao što su uvođenje veronauke, svetosavizacija prosvete i šovinizacija društva, izraženi i u ustavnom određenju države, zamenili neostvarene teritorijalne dobitke u Hrvatskoj i Bosni i prekrili teritorijalni gubitak Kosova i Metohije, tako se i ukidanje autonomije Vojvodine priprema prerađivanjem prošlosti. Započelo je pod dve Koštuničine vlade, formiranjem zajedničkih srpsko-mađarskih komisija za preradu prošlosti. Ovih nedelja proces se završava. Vlast nema ekonomskih ni socijalnih rezultata; stoga simbolički, kulturni supstituti prividno zamenjuju realne društvene nedaće. Kao i u slučaju Krajine, Bosne, Kosova, siromaštva, otkaza, beznađa.

Na delu je srpsko-mađarsko pomirenje. Klanja se, ovih dana, komunističkim žrtvama, mađarskim civilima pobijenim 1944. U bezbroj mesta u Vojvodini. Učestvuju u tome, kao u Subotici, predstavnici SNS. Učestvuje i mađarski konzul, koji na način takozvane aritmetike zločina pominje trideset hiljada ubijenih mađarskih civila na kraju svetskog rata. Beogradskoj vlasti ovo odgovara. Ona, sa svoje strane, rehabilituje vođu četničkih koljača i pomišlja da rehabilituje masovnog ubicu hiljada Roma i Jevreja, Milana Nedića. Pri tom se konkurenti ne puštaju u vlastiti zabran: Ištvan Pastor protestuje protiv otvaranja kancelarija ksenofobnog Jobika u Senti i Subotici. Ali njegovi državni sekretari sede u vladi čiji je predsednik ratni huškač iz vremena jugoslovenskih ratova.

Manjinskim političarima ne može se zameriti što sarađuju sa šovinističom vlašću etničke većine; kad ne bi sarađivali sa državnim vlastima, trpeli bi njihovi birači. Zemaljska mađarska stranka sarađivala je sa Stojadinovićem; političke organizacije nemačke manjine u Kraljevini Jugoslaviji takođe. To nije spaslo mađarske niti nemačke civile na kraju svetskog rata od partizanskih zločina.

U procesu neminovnog ukidanja poluautonomije Vojvodine u srednjoročnom razdoblju Beograd se oslanja na preradu prošlosti koja odgovara Viktoru Orbanu. Izbeglička kriza nakratko je poremetila odnose sa Budimpeštom: ne samo što su ministri Vlade Srbije demonstrativno ignorisali poslednji prijem mađarske ambasade, nego se na njemu nije pojavila čak ni gđa Dragica. Ali ovo je kratkotrajna bračna svađa, moguća samo u stabilnim vezama: Budimpešta je, sve sa svojom ogradom na čijem se vrhu nalaze žileti, kapija Beograda na putu u Evropu. Mala Antanta je privremeno opet zaspala. Izolovana u Beogradu, Rumunija je morala da zamrzne pitanje Vlaha, do daljeg. A pošto u vreme NOB nije bilo četnika u Vojvodini, rehabilitacija Draže može, što se vojvođanskih manjina tiče, i dalje nesmetano da se odvija.

Nema više u Srbiji Kosova, ali je Đeneral rehabilitovan. I uz njega, posredno, Mikloš Horti. Politika se, kada se ne zasniva na sili ili na pretnji silom, zasniva na reciprocitetu. Na gubitku su treći, i četvrti. Vojvođanski Hrvati, kojih je ne tako davno bilo sto četrdeset hiljada, u ovoj transakciji prolaze podjednako loše kao i etnički Vlasi. Savez sa Budimpeštom omogućuje Vladi Srbije da vodi odrešitiju politiku ne samo u odnosu na Bukurešt, nego i na Zagreb. Može se opstruisati nabavka hrvatskih udžbenika (kao i albanskih, dokle god se formalno ne prizna Kosovo). Vođa hrvatske etničke partije u Srbiji postaje prekogranični kandidat HDZ na predstojećim izborima u Hrvatskoj. Sednice Hrvatskog nacionalnog vijeća drže se u Zrenjaninu i u (od Hrvata devedesetih godina skoro ispražnjenoj) Rumi, umesto u Subotici, daleko od očiju birača. Danas će se Hrvatsko nacionalno vijeće izjašnjavati o Mariu Vrselji, nekadašnjem članu nacističkog Nacionalnog stroja, koji je povjerenik („ministar“) za mladež u državnom organu hrvatske nacionalne manjine u Vojvodini. Do sada nisu bili spremni da ga se odreknu. Baš kao što i mađarski krojači istorije, u saradnji sa Nikolićima, Vučićima i drugim nepokajanim radikalima, izbegavaju da pominju nacistu Salašija, ili deportaciju Roma i Jevreja. Uzor imaju u beogradskoj vladi, čiji su sudovi pod kontrolom izvršne vlasti rehabilitovali vođu koljača iz Foče i Pljevalja.

Buduća naprednjačka vlada Vojvodine biće, verovatno, njen poslednji (polu)autonomni izvršni organ. Kada se briselski privatni susreti predsednika vlade sa građanima republike Srbije gđom Jahjagom i g.g. Tačijem i Mustafom pretvore u međudržavne pregovore, autonomija Vojvodine postaće nemoguća. Pre toga treba dovršiti Kulturkampf. Manjine pomažu, i moraju da pomažu: i u Martonošu je pokrenuta inicijativa da se ukloni ime Maršala Tita iz glavne ulice. Bez rehabilitacije četničkih koljača nema ukidanja građanskog antifašističkog osnova autonomije Vojvodine. Njena autonomija je utemeljena u odluci skupštine predstavnika naroda Vojvodine iz 1945, da Vojvodina uđe u sastav Srbije, a ne Hrvatske. Pobijeni Jevreji, Romi, Srbi, biće privremeno zaboravljeni. A kada je reč o pobijenim mađarskim civilima, ponavljaće se istina da su ih ubili Titovi partizani. Neće se, ni po koju cenu, dopustiti da u javni prostor prodre istina da su za njihovu smrt najkrivlji Hitler, Horti i Salaši.

U međuvremenu će se vođa vojvođanskih Mađara g. Pastor prisetiti da se 23. marta 2013. na skupu mađarskih vođa iz Vojvodine, Rumunije i Slovačke u Martelju založio za mađarsku teritorijalnu autonomiju u Vojvodini. Tišleraj za kovčeg vojvođanske autonomije je gotov. Treba još samo pustiti da se u naredne četiri godine privremeno namire sinekurama umiruće pokrajinske autonomije naprednjački, čankovački i mađarski aspiranti. Kada stranke koje čine Vladu Srbije izgube prve redovne izbore, i kada se Srpska napredna stranka raspadne, doći će do nove podele karata.

(Peščanik)