Nakon intenzivnog kruga pregovora sa parlamentarnim grupama širom političkog spektra, konzervativna njemačka političarka Ursula von der Leyen osigurala je drugi mandat na mjestu predsjednice Evropske komisije. Pobijedila je tajnim glasanjem novoizabranog Evropskog parlamenta sa 401 glasom za, što je znatno iznad većine od 360 glasova, koliko je potrebno. I drugi predsjednici su služili dva mandata prije nje, ali ona je prva predsjednica koju je dvaput izabrao parlament, koji, od 2014, bira, a ne samo odobrava vrhovnog čelnika Evropske unije.

Centristička koalicija koja ju je kandidovala – Evropska narodna stranka desnog centra (EPP), Socijalisti i demokrate (S&D), stranka lijevog centra i centristički liberali iz Renewa – uspjela je uz pomoć Zelenih, koji su, zajedno sa Renewom, pretrpjeli značajne gubitke na izborima za Evropski parlament u junu.

Glavno pitanje oko kojeg su se vodile debate unutar koalicije bilo je da li se izolovati ili uključiti i stranke krajnje desnice, koje su ostvarile značajne uspjehe. Zajedno one imaju samo jednog zastupnika manje od EPP-a, trenutno najveće grupe u parlamentu. „Sanitarni kordon“ protiv krajnje desnice sada je ograničen samo na dvije od tri ultradesničarske grupe: Patriote za Evropu, gdje će francuski Nacionalni skup, mađarski Fidesz ili italijanska Liga sa svojim euroskeptičnim stavovoima i simpatijama za Putina zadati više glavobolje novoj komisiji, i Evropu suverenih nacija, grupu ultranacionalističkih stranaka predvođenih ekstremistima Alternativa za Njemačku. Obje ove grupe su glasale protiv Von der Leyen.

Bez jasnog mandata od S&D-a, Renewa i Zelenih, ali uz podršku EPP-a, Von der Leyen je zadržala otvoreni dijalog sa trećom ultradesničarskom grupacijom u parlamentu, Evropskim konzervativcima i reformistima (ECR), u nastojanju da dobije glasove Braće Italije, stranke italijanske premijerke Giorgije Meloni i najistaknutije političke formacije ECR-a. Na kraju je ECR rekao da će članovi glasati u skladu s vlastitim „nacionalnim interesima“. Melonijina stranka je glasala protiv njemačke tehnokratkinje ali je dobila jednog potpredsjednika parlamenta izabranog zajedno s još jednim ECR-ovim latvijskim zastupnikom u Evropskom parlamentu.

Von der Leyenin govor pred parlamentom u četvrtak pokazuje da je skretanje evropske tehnokratije udesno dublje od pukog dijeljenja moći.

Ponovno izabrana predsjednica Evropske komisije ima istančan i djelotvoran retorički stil koji, oslanjajući se na desničarske ključne riječi kao što su „kultura“ i „vrijednosti“, uzdiže Evropu na mjesto imaginarnog objekta koji treba cijeniti i za kojim treba čeznuti – što ona sažima u frazu „naš evropski stil života“. Evropa je „naša domovina“ sa simboličnom ulogom sličnom onoj „nacije“ u ultradesničarskom diskursu.

Prosperitet i ekonomija u fokusu EU-a

Von der Leyenina Evropa se suočava sa nekoliko prijetnji koje zahtijevaju odlučno i zaštitiničko djelovanje. Zeleni plan – njena možda najvažnija dvostranačka zaostavština – preoblikovana je na jezik ekonomskog prosperiteta i kompetitivnosti, čime umnogome podsjeća na onu vrstu ekonomskog nacionalizma koju je bivši predsjednik Donald Trump učinio odomaćenom u Sjedinjenim Američkim Državama.

Fokus je na stvaranju bogatstva i prosperiteta za evropske kompanije, poljoprivrednike i radnike bez značajne priče o savezima sa drugim svjetskim igračima – ponajmanje sa državama globalnog juga u kojima se nalazi većina sirovina potrebnih za zelenu tranziciju. Pod pritiskom EPP-a, ovo je konzervativni odgovor na veliki val zelenog skepticizma koji je pogodio izbore u junu. Napad na evropske zelene politike novi je „kulturni rat“ krajnje desnice.

Von der Leyen je tvrdila kako Evropi treba zaštita od sigurnosnih prijetnji izvana – ne samo od rata kroz legitiman i široko prihvaćen cilj zajedničkog evropskog sistema odbrane, nego i od migranata i izbjeglica. Podržavajući evropski antiimigracijski konsenzus na ulicama, obećala je da će proširiti oštro kritikovanu evropsku pograničnu agenciju Frontex. To će vjerovatno dovesti do još većeg broja umrlih, do više patnje i većeg kršenja ljudskih prava onima koji pokušavaju ući u Evropu dok bježe od ratova, prirodnih katastrofa i siromaštva.

Podsjećajući na Melonijin plan Mattei za Afriku, Von der Leyen je cinično najavila novog povjerenika za mediteransku regiju, čija će uloga biti nadziranje strateškog partnerstva sa neevropskim državama povezanim sa zaustavljanjem migracijskih tokova. Kao nacrt je poslužio zloglasni sporazum potpisan s Tunisom prošle godine – obilježen dvjema zajedničkim posjetama Tunisu Von der Leyen, Meloni i tadašnjeg nizozemskog premijera Marka Ruttea i obećanjem više od miljardu dolara pomoći Tunisu da se izvuče iz nezapamćene ekonomske krize u zamjenu za sprečavanje odlazaka sa tunižanskih obala u Evropu.

Zaštita demokratije, još jedna ključna tema narativa ove njemačke političarke, također je usko podvedena pod potrebu da se suprotstavi neprijateljskim vanjskim silama. Predložila je da se evropski demokratski štit bavi stranim manipulisanjem informacijama i uplitanjem. Ovi razlozi za zabrinutost su stvarni i njima se treba baviti, ali očuvanje i preporod demokratije bez sumnje obuhvataju mnogo više od toga.

Kao čelnica koja se bira konsenzusom – nužnost koju diktira struktura Evropske unije – Von der Leyen je s pravom istakla značaj socijalnih prava i socijalnog dijaloga. Predstavila je stambeni plan koji govori o teškoj situaciji više miliona evropskih radnika koji se bore pronaći pristojan, pristupačan smještaj, posebno u gradovima. Ipak, njen je govor ostavio dojam da joj je upućivanje na njene progresivne saveznike bila samo fusnota na temeljnu viziju.

U konačnici, Von der Leyen se zalaže za Evropu okrenutu prema unutra, koja prednost daje vlastitom bogatstvu i privilegijama nad globalnom saradnjom i socijalnom pravdom dok pojačava širenje straha, mržnje i nasilja protiv migranata i izbjeglica. Rezultati junskih izbora ukazuju na to da predsjednica Evropske komisije možda tumači osjećaje velikih dijelova evropskog stanovništva. Dok je progresivne snage angažuju na nejednakosti, socijalnim davanjima i okolini, protivljene njenim antiimigracijskim politikama ostaje utišano. Evropljani koji vjeruju da su čovječnost i solidarnost temeljni principi za budućnost Evrope oko kojih nema rasprave teško će se boriti protiv ove struje.

(Al Jazeera/foto: dpa)