O ratu u Bosni i Hercegovini, uključujući i opsadu Sarajeva, u susjednoj Srbiji se još ne govori dovoljno, ili se događaji iz ratne prošlosti interpretiraju na pogrešan način.

Dvodnevna konferencija o opsadi Sarajeva Omladinskog centra CK13 u Novom Sadu, kako je to opisao jedan od njenih članova Đorđe Majstorović, pomaže da postanu vidljive i one stvari koje su u Srbiji još uvijek nevidljive. Centar već godinama okuplja antiratne aktiviste i borce za ljudska prava.

Događaj “30 godina od početka opsade Sarajeva” u Novom Sadu otvoren je u utorak izložbom fotografija “Skojevka Minka” Imrane Kapetanović i promocijom knjige “Tajna džema od malina” Karima Zaimovića. Zbirka priča sarajevskog novinara, objavljena je posthumno 1997. godine. Autor je priče pisao posebno za emisije “Josif i njegova braća” na radiju ZID, koje je pripremao i vodio za vrijeme rata u Bosni i Hercegovini. Posljednju priču nikada nije završio jer je prekinuta granatom u toku opsade Sarajeva. Ta priča  je također uvrštena u zbirku.

Aleksandar Popov iz Igmanske inicijative, koji je preko planine Igman u aprilu 1995. godine ušao u opkoljeno Sarajevo prisjetio se ratnih dešavanja, a iskustva je podijelila i Adriana Zaharijević, koautorica knjige “Neprekidno traganje za smislom – Žene i izgradnja mira u Bosni i Hercegovini i Srbiji”. Na konferenciji su govorili još Željko Stanetić, aktivista Vojvođanskog građanskog centra i novinar Dejan Kožul, koji već dugo izvještava o političkim procesima u regiji Zapadnog Balkana.

Naš cilj je da priča [o opsadi Sarajeva] bude dostupna i novim generacijama, koje ne znaju mnogo šta se dešavalo [tokom rata u BiH], ili znaju vrlo površno, ili znaju pogrešno na osnovu mainstream narativa koji u Srbiji, u medijima, forsira vlast, ova ali i neke ranije, rekao je Majstorović.

Dvije i po decenije nakon okončanja rata u Bosni i Hercegovini vlasti Srbije odbijaju priznati ulogu u ratu koji je odnio oko 100.000 ljudskih života na svim stranama, uključujući i genocid u Srebrenici na istoku Bosne i Hercegovine. Milioni ljudi su raseljeni iz njihovih domova, a najveći dio infrastrukture je uništen. Negiranje zločina i sprječavanje procesuiranja odgovornih za zločine otežava pomirenje na Zapadnom Balkanu.

„Nedavno smo imali godišnjicu bombardovanja Jugoslavije. To je nešto što se obilježava vrlo grandiozno od strane vlasti [u Srbiji], ali se izostavlja kontekst, kao da se ništa prije nije dešavalo“, rekao je Majstorović, aludirajući na NATO bombardovanje Jugoslavije 1999. godine zbog ratnih zločina koje je vojska pod kontrolom Slobodana Miloševića napravila na Kosovu. „Izuzetno je bitno ponuditi i kontekst zašto se nešto dešavalo“, rekao je Majstorović.

Najduža opada u historiji modernog rartovanja

Petog aprila 1992. godine počela je najduža vojna opsada jednog glavnog grada u modernoj historiji. Borbe su utihnule 14. decembra 1995. kada je u Parizu potpisan Dejtonski mirovni sporazum, a opsada Sarajeva je okončana 29. februara 1996. godine.

Procijenjeno je da je za to vrijeme ispaljeno na grad od 480.000 do 500.000 projektila. Najviše granata na grad – 3.777 – zabilježeno je 22. jula 1993. Ranjeno je više od 50.000 građana svih dobi. Poginulo je više od 11.500 građana.

U srijedu će u Omladinskom centru CK13 biti prikazan i dokumentarni film Tarika Hodžića “Scream for Me Sarajevo”, u čijem centru zbivanja je dolazak u opkoljeno Sarajevo heavy metal ikone Brusa Dikinsona, lidera kultnog benda Iron Maiden.

„U našem centru se okupljaju ljudi iste ideološke linije“, kaže Majstorović, dodajući da kada bi se promijenio državni narativ o ratovima devedesetih, odaziv ljudi na slične događaje bio bi mnogo veći.

Film „Quo vadis, Aida“, koji govori o genocidu u Srebrenici, „ne bi se trebao prikazivati u jednom alternativnom centru gdje može da stane 40 do 50 ljudi, nego bi se prikazivao regularno, u bioskopima“, kaže Majstorović.

(Al Jazeera, foto: Jelena Diković)