Srbija će 2052. godine imati 5,2 miliona stanovnika, što je smanjenje za oko 1,5 miliona u odnosu na 2022. godinu, pokazuje projekcija stanovništva za period 2022-2052. godine koju je danas objavio Republički zavod za statistiku (RZS), ukazujući i na nastavak procesa starenja stanovništva, ali i na povećanje dužine životnog veka.

Smanjenje veličine populacije odvijaće se pod dominantnim uticajem negativnog prirodnog priraštaja (u proseku 86 odsto), pri čemu je do kraja projekcionog perioda predviđen umeren porast stope ukupnog fertiliteta do vrednosti 1,7 deteta po ženi i produženje životnog veka za skoro šest godina, pokazuje analiza RZS.

U periodu 2022-2052, kako je navedeno, broj rođenih i umrlih biće manji u poređenju sa prethodnih 30 godina. Stopa rađanja će biti stabilna – oko 8,7 odsto, dok će stopa smrtnosti varirati oko 15,7 odsto.

Proces starenja stanovništva će biti nastavljen, pri čemu će prosečna starost porasti za 2,6 godina – sa 43,8 na 46,4 godine.

Do 2052. godine broj dece uzrasta do 14 godina biće dvostruko manji od broja osoba starih 65 i više godina. Smanjenje broja stanovnika starosti 15‒64 godine dovešće do toga da će odnos izdržavanih prema radno sposobnim licima biti 3:4, što će predstavljati povećanje opterećenja kontingenta radne snage za više od 25 odsto u odnosu na 2022. godinu.

Zastupljenost populacije starih 65 i više godina u ukupnom stanovništvu porašće sa 21,9 odsto (2022) na 28,5 odsto (2052), a najstarijih – iz starosne grupe 80 i više godina- sa 4,5 odsto na 7,3. Na osnovu tih tendencija, kako je konstatovano, Srbija će sve više postajati zemlja starog stanovništva.

Rezultati analize pokazuju da više od tri četvrtine opština/gradova pripadaju emigracionom tipu, koji se odlikuje demografskim izumiranjem usled negativne vrednosti stope rasta broja stanovnika, kao i prirodnog priraštaja i neto migracija. Takav demografski trend zadržaće se i u narednih 30 godina.

U naredne tri decenije uslediće produbljivanje demografske heterogenosti stanovništva u Srbiji: gotovo 50 odsto populacije biće koncentrisano u pet gradova koji su značajniji urbani centri: Beograd, Novi Sad, Novi Pazar, Kragujevac i Niš, dok će druga polovina stanovništva biti neravnomerno
distribuirana u preostalih 140 teritorijalnih jedinica.

S druge strane, intenziviraće se proces populacionog usitnjavanja, koji karakteriše značajan porast broja opština sa manje od 5.000 stanovnika, kojih gotovo da nije bilo u prethodnom periodu, kao i opština veličine populacije od 5.000 do 10.000.

Najveći gubitak stanovništva do 2052. godine desiće se u borskoj i zaječarskoj oblasti, približno za 50 odsto, dok je najmanji gubitak projektovan za beogradsku i južnobačku oblast – manje od 10 odsto.

Prema navodima RZS, analiza demografskih trendova u Srbiji tokom jednog veka, od 1953. do 2052. godine, zasnovana na rezultatima popisa i projekcija stanovništva, ukazuje na prelomnu tačku u 1991. godini. Sve do tada, broj stanovnika Srbije rastao je i to pretežno zahvaljujući pozitivnom prirodnom priraštaju.

Međutim, usled nepovoljnih ekonomskih i društvenih promena koje su se dogodile krajem 20. veka (ratni sukobi na prostoru bivše SFRJ, ekonomske sankcije, priliv izbeglica i interno raseljenih lica), broj stanovnika počinje da opada tokom 90-ih, a potom se opadajući trend nastavlja sve do 2022. godine, što potvrđuje i poslednji popis stanovništva.

Prema očekivanom scenariju projekcija, Srbija će u 2032. godini imati broj stanovnika sličan onom iz 1953. godine – oko 6,2 miliona. Prema istom scenariju, do kraja posmatranog stogodišnjeg perioda, broj stanovnika bi iznosio 5,2 miliona. Ni najpovoljnija, visoka varijanta projekcija bez migracija ne pokazuje značajnije poboljšanje, predviđajući da će 2053. godine u Srbiji biti oko 5,5 miliona stanovnika, dok je u slučaju najnepovoljnijeg, konstantantnog scenarija, broj stanovnika na kraju projekcionog perioda ispod 5 miliona (4,7 miliona).

Procenjeno je da će stopa ukupnog fertiliteta, koja se odnosi na broj živorođene dece po jednoj ženi, imati umereni rast.

Stopa ukupnog fertiliteta pretrpela je tranziciju: od relativno visoke vrednosti 1992. godine od približno 1,8 deteta po ženi, pala je na nivo od 1,4 u 2011. godini, a zatim rasla do nivoa od 1,6 deteta po ženi u 2022. godini. Do 2052. godine predviđa se umereni rast – do vrednosti od 1,7 deteta po ženi na kraju projekcionog intervala.

Učešća rađanja, prema starosti majki, ukazuju na trend odlaganja rađanja, i to najviše ka starosnoj grupi 30‒34 godine, u čitavom projekcionom periodu. Sve indicije ukazuju da je nepovratni momenat kada su se mlade žene, starosti od 20 do 24 godine, najčešće odlučivale na rađanje, što je u proseku u 1992. godini činilo najzastupljeniju starosnu grupu prema ostvarenom fertilitetu.

U narednih 30 godina porast očekivanog trajanja života pripadnika oba pola bio bi približno šest godina, kao i razlika između polova, koja bi ostala na nivou od pet godina

Tako bi u 2052. godini dužina životnog veka žena bila približno 84 godine, a muškaraca 79 godina.

Prilikom izrade projekcija stanovništva Srbije u periodu 2022‒2052. godine primenjen je kohortno-komponentni metod, poznat i kao analitički metod. To podrazumeva da su projekcije zasnovane na pretpostavkama o kretanju fertiliteta, mortaliteta i migracija u posmatranom periodu.

Bazna populacija, tj. broj i starosno-polna struktura stanovništva opština/gradova, procenjena je u početnoj godini projekcionog intervala, na bazi podataka popisa stanovništva, domaćinstava i stanova 2022. godine.

(N1, foto: Pixabay)