Pre 175 godina, tokom Majske skupštine u Sremskim Karlovcima, 15. maja 1848. godine, proglašena je Srpska Vojvodina, kao autonomna srpska jedinica na prostoru tadašnje Austrougarske. Skupština predstavnika 175 crkvenih opština iz eparhija sa prostora Vojvodine, kao i austrijskih Srba uopšte, zajedno s delegatima iz tadašnje Kneževine Srbije (Knjažestvo Srbija), koja je dva dana ranije izabrala mitropolita Josifa Rajačića za patrijarha, a pukovnika, potonjeg generala Stevana Šupljikca za vojvodu – proglasila je Srpsku Vojvodinu.

Skupština je istakla pravo Srba u Austriji, odnosno na prostoru južne Ugarske, na autonomni politički i kulturni razvoj.

Tada proglašena Vojvodina obuhvatala je Srem, Vojnu vojnu granicu u Sremu, Baranju i Bačku s bečejskim i šajkaškim okruzima (takođe deo Granice) i Banat, sa Vojnom granicom na prostoru Banata, uključujući i Velikokikindski distrikt.

Godine 1848. politički buntovi, revolucije, zahvatili su niz zemalja Evrope, od Pariza i Brisela preko nemačkih zemalja, Italije, pa i zemlje kojima je vladala dinastija Habzburg, a unutar njih i onovremenu Ugarsku. Bilo je to vreme političkih, socijalnih namira, ali i vreme buđenja nacionalnih pokreta, među Nemcima, Italijanima, Slovenima unutar Austrougarskog carstva.

Revolucionarno nacionalni pokret u Ugarskoj, proklamovano liberalan, sadržao je takođe i oštru nacionalnu isključivost, usmerenu pre svega protiv bečkog dvora, ali i protiv manjinskih naroda Ugarske. Bila je to paradoksalna situacija imajući u vidu da su sami Mađari, i pored brojne aristokratije, ogromnom većinom do tada bili feudalni kmetovi, i nije ih bilo više od 40 odsto u Ugarskoj. Ostatak su činili Nemci, Rumuni, Slovaci, Srbi i drugi.

Međutim, Srbi su na prostoru Habzburških zemalja posedovali privilegije koje im je odredio car Leopold još od 1690. godine.

Iako je položaj Srba u Habzburškim zemljama prošao kroz razne faze, sećanje i svest o darovanim povlasticama sve vreme je trajalo.

Imajući u vidu pritisak revolucionarnih ugarskih vlasti, i njihov sukob, potom i rat, protiv Beča, prvaci Srba su te 1848. odabrali da zatraže podršku od carskih vlasti.

Lajoš Košut odlučio se tada da vojskom spreči rad legalnog Srpskog crkveno-narodnog sabora. Usledilo je okupljanje Srba na Majskoj skupštini, od 13. do 15. maja 1848. u Sremskim Karlovcima i proglašenje Srpske Vojvodine.

Vlada u Beču, ne želeći da podstiče nezadovoljstvo Ugarske, odbacila je u prvo vreme odluke Majske skupštine, proglasivši ih nezakonitim. Pošto su sledila ratna dejstva, stav Beča je docnije promenjen, tako da je bečki dvor priznao odluke Majske skupštine i potvrdio vojvodsko zvanje Stevanu Šupljikcu.

Oformljena je Srpska narodna vojska, sastavljena najviše od graničara, šajkaša, a potom i dobrovoljaca iz Srbije koje je predvodio Stevan Knićanin. Srbi su ratovali s promenljivim rezulatatima, u prvo vreme uspešnije. Bio je to period velikih stradanja i brojnih žrtava među Srbima na prostoru današnje Vojvodine.

Vojnim formacijama preimenovanim u Austro-srpski korpus komandovali su austrijski oficiri, među njima i Stevan Šupljikac, posle njegove smrti general Kuzman Todorović, a zatim Ferdinand fon Majerhofer, potonji podmaršal.

Pošto su ruske trupe pod generalom Paskijevičem tokom leta i rane jeseni 1849, konačno potukle mađarske revolucionarne snage, redovno stanje u Ugarskoj je postupno uspostavljeno.

Carskim patentom 18. novembra 1849. obrazovana je nova austrijska krunska zemlja – Vojvodstvo Srbija i Tamiški Banat, koja je obuhvata ceo Banat, Bačku i Srem, osim delova koji su bili u sastavu Vojne granice (što je u slučaju Srema podrazumevalo veći deo) sa središtem u Temišvaru. Od tada, sve vreme postojanja monarhije Habzburga, austrijski car nosio je i titulu velikog vojvode Vojvodstva Srbije. Na čelu Vojvodine u prvo vreme nalazio se Ferdinand fon Majerhofer, a potom Johan Koronini.

Iako je Vojvodstvo Srbija i Tamiški Banat, kao posebna krunska zemlja, ukinuto decembra 1860, čime se izašlo u susret zahtevima ugarskih predstavnika, težnja za autonomnom Vojvodinom zauvek je ostala živa među vojvođanskim Srbima sve vreme postojanja monarhije Habzburga.

(Radio 021, foto: Wikipedia)