Otkako su huligani 15. juna oštetili Partizansko spomen-groblje u Mostaru, pomoć u obnovi nude antifašisti iz svih susjednih zemlja, što bosanskohercegovački antifašisti tumače kao simboličnu prekretnicu u borbi protiv fašizma na Zapadnom Balkanu. Rušenje nacionalnog spomenika Bosne i Hercegovine potaklo je veći talas otpora nego se moglo očekivati.

„Čini se da su nam [huligani] napravili uslugu, jer je stvoren širok antifašistički blok u cijeloj regiji“, rekao je Al Jazeeri Sead Đulić, predsjednik Saveza antifašista i boraca Narodno-oslobodilačke borbe.

„Podrška nam znači mnogo, osjećamo da nismo sami“, dodaje.

Policija još nije pronašla izgrednika ili grupu koji su na Partizanskom spomen-groblju u Mostaru razbili više od 700 kamenih ploča sa ispisanim imenima partizana koji su dali život za odbranu tog grada u Drugom svjetskom ratu.

Nakon rata u zemlji devedesetih Partizansko spomen-groblje je često na meti vandala, ali je nedavno pričinjena šteta do sada najveća. Posljednji put, u januaru ove godine, na tom antifašističkom spomeniku osvanuli su uvredljivi grafiti, fašistički simboli i poruke.

Nacionalni spomenik Bosne i Hercegovine, izgrađen 1965. godine u čast poginulim partizanima Narodnooslobodilačkog pokreta iz Mostara u Drugom svjetskom ratu, djelo je čuvenog jugoslavenskog arhitekte Bogdana Bogdanovića.

„Fašisti su očigledno spremniji na akciju od nas. Zbog toga se i mi antifašisti moramo bolje organizovati“, rekao je Daško Milinović, novinar iz Novog Sada, koji je prvi ponudio pomoć u obnovi spomenika mostarskim partizanima.

„Partizani ne bi pobedili bez zajedništva i odlučnosti. Zbog toga bi i meni bilo draže kada bi spomenik obnovili građani, antifašisti, a ne samo institucije. Fašistima moramo poslati poruku da imaju širok front protiv sebe“.

Crnogorska novinarka Danica Nikolić kaže da joj je stalo da Mostarci, Bosanci i Hercegovci osjete da nisu sami u borbi protiv fašizma, pa je i ona ponudila pomoć u obnovi spomenika.

„One koji su rušili spomenik partizanima trebaju znati da njih uopšte danas ne bi bilo da se partizani nisu borili“, rekla je Nikolić.

„Nas [antifašista] je više, ali smo previše tihi. Dozvolili smo da su fašisti glasniji od nas. Moramo shvatiti gdje smo i u kakvoj situaciji se nalazimo“.

Porast fašizma u Evropi

Evropa se posljednjih godina suočava sa porastom fašizma, što je proces koji ne zaobilazi ni regiju Zapadnog Balkana, razorenu u ratovima devedesetih godina prošlog vijeka, sa vidnim posljedicama i podjelama i danas.

Desničare u Bosni i Hercegovini dodatno je ohrabrila pobjeda mađarskog premijera Viktora Orbana počekom aprila, kao i rast desnice u nekim drugim evropskim zemljama, poput Francuske.

Iz Saveza antifašista i boraca Narodno-oslobodilačke borbe u skrnavljenju Partizanskog groblja u Mostaru također vide političku poruku, jer u gradu i 27 godina nakon okončanja rata etnonacionalne političke partije i dalje pokušavaju postaviti etničku liniju između Bošnjaka i Hrvata.

U dijelu Mostara koji je snažna politička baza Hrvatske demokratske zajednice, jedne od tri političke partije u zemlji iz vladajuće koalicije, neke ulice i danas nose imena po nacističkim saradnicima u Drugom svjetskom ratu, poput ulice nazvana po ustaškom ideologu Mili Budaku, koja je na manje od kilometar udaljena od sjedišta te stranke.

Zbog ostvarivanja dnevnopolitičkih ciljeva u Bosni i Hercegovini izvršeni su brojni pokušaji falsifikovanja historije i relativiziranja događaja iz prošlosti, prema Helsinškom odboru za ljudska prava „a političko nasilje nad istorijom, nad istinom i skrnavljenje spomenika onih koji su se borili za slobodu […] može voditi u neizvjesnu budućnost“.

(Al Jazeera, ilustracija: N1)