Skandalozna, politički motivisana, odluka Ustavnog suda Srbije da grubom zloupotrebom sopstvenih ovlašćenja de facto ukine autonomiju Vojvodine, izazvala je šok među građanima severne pokrajine i upozoravajuće ukazala na reakcionarne tendencije koje latentno egzistiraju unutar državnih struktura. Odluka da se na oltaru rigidnog tumačenja odredbi aktuelnog Ustava žrtvuju realni interesi građana, iznova je postavila dilemu da li građani postoje zbog države i Ustava ili bi situacija možda ipak trebalo da bude obrnuta.

Samovoljno dodeljujući sebi ulogu Saveta čuvara antievropske ideologije, kao srbijanske verzije iranskog Saveta čuvara revolucije, samoproklamovane beogradske “mule” u togama proglasile su neustavnim čak 22 člana Zakona o utvrđivanju nadležnosti AP Vojvodine. Suštinski svodeći autonomiju Vojvodine ispod nivoa nadležnosti lokalne samouprave, severnoj pokrajini je osporeno pravo na osnivanje predstavništava u regionima Evrope i centru Evropske unije, Novi Sad se ne može službeno nazivati glavnim gradom pokrajine, a za niz nadležnosti koje se tiču isključivo građana Vojvodine Ustavni sud je odlučio da će bolje biti zadovoljene iz otuđenih birokratskih centrala u Beogradu.

Vojvodini su između ostalog osporene nadležnosti iz oblasti službene upotrebe jezika i pisama nacionalnih manjina, sprovođenja mera agrarne politike i ruralnog razvoja, zaštite životne sredine, donošenja strategije tehnološkog razvoja i osnivanja fondova za sufinansiranje pogona visokih tehnologija, rešavanja stambenih pitanja mladih naučnika, unapređenja politike u oblasti ravnopravnosti polova, predlaganje mreže sudova, poslova iz kulture, kao i pravo da poslove prosvete i javnog informisanja poveri savetima nacionalnih manjina.

Građanima Vojvodine je istovremeno osporeno pravo da preko svojih pokrajinskih organa od Beograda budu pitani za mišljenje prilikom donošenja zakona koji uređuju pitanja od pokrajinskog značaja, ukoliko se budu osnivale nove jedinice lokalne samouprave, ukidale ili spajale postojeće, kao ni prilikom donošenja odluka u oblasti ravnopravnosti polova na teritoriji pokrajine. Vojvodina neće više imati ni mogućnost da predlaže mrežu sudova, kao što neće biti u mogućnosti da poslove iz kulture, prosvete i javnog informisanja poveri savetima nacionalnih manjina.

Rigidnim tumačenjem aktuelnog Ustava Srbije, čija je legitimnost pod velikim znakom pitanja, Ustavni sud je preuzeo na sebe ono što političari iz prethodne, a verovatno ni iz buduće vlasti, nikada ne bi smeli da urade – da donese političku odluku o ukidanju ionako restriktivno definisane autonomije Vojvodine. Iz samog sadržaja odluke i njenog obrazloženja, potpuno je jasno da ona nije bila zasnovana na tumačenju i zaštiti Ustava, što je osnovna funkcija Ustavnog suda, već isključivo na političkim motivima čiji je cilj bilo svođenje autonomije Vojvodine na nadležnosti manje od onih koje imaju jedinice lokalne samouprave. Kako inače drugačije objasniti pokušaj osporavanja prava Vojvodini na otvaranje predstavništva u Briselu ili donošenje dodatnih mera zaštite za socijlano ugrožene kategorije stanovništva (trudnice i penzionere) kada te iste nadležnosti nisu osporene nekim lokalnim gradskim samoupravama u Srbiji?

Vođen pogrešnim motivima i prekoračivši svoje nadležnosti, Ustavni sud je iskoristio postojeći institucionalni vakuum u Srbiji, kako bi sebi prigrabio moć ne samo ekstenzivnog tumačenja Ustava, već i donošenja najvažnijih političkih odluka u državi. Primenjujući izvrnutu logiku tumačenja Ustava, Sud je pragmatično načelo kojim je Vojvodini bilo dozvoljeno sve ono što Ustavom nije bilo zabranjeno, preinačio u restriktivno načelo koje podrazumeva da je zabranjeno sve ono što Ustavom eksplicitno nije nabrojano kao dozvoljeno. Paradoksalno je to što je upravo autonomiju Vojvodine Ustav oskudno definisao na načelnom i okvirnom nivou, dok je zakonskoj materiji stavljeno u zadatak da bliže odredi njenu sadržinu što je sada, političkom odlukom Ustavnog suda osporeno. S obzirom da je reč o nedozvoljenom proširenju nadležnosti grupe ljudi koja za takve odluke nije dobila poverenje građana na izborima, sprovođenje skandalozne odluke Ustavnog suda bilo bi jednako pristajanju na neku vrstu institucionalnog državnog udara.

Pored očigledne štete koja će biti naneta građanima Vojvodine, odluka Ustavnog suda istovremeno predstavlja jasan pokazatelj na koji način će taj, navodno nezavisni, organ donositi teške odluke glede budućih odnosa sa Kosovom, koje će izvesno daleko prevazilaziti preuske ustavne okvire. Pri tom, suvišno je i pominjati da će, ukoliko se postojeća praksa nastavi, rigidna tumačenja Ustavnog suda postati glavna prepreka na evropskom putu Srbije, što će za posledicu imati direktno ugrožavanje budućnosti svih njenih građana. Kako bi se izbegla neprihvatljiva situacija da građani Srbije postanu taoci odluka pučistički nastrojenog Ustavnog suda, neodložno se mora pokrenuti proces ustavnih reformi koji će rezultirati kako novim definisanjem autonomije Vojvodine i odnosa sa Kosovom, tako i preciziranjem uloge samog Ustavnog suda čiji rad očigledno mora biti dopunjen odgovarajućim mehanizmima za utvrđivanje odgovornosti njegovih članova.

(e-novine)