Serijom tekstova pod zajedničkim nazivom Evropa u Vojvodini, Nezavisno društvo novinara Vojvodine predstavlja vam rezultate istraživanja iskustava i kapaciteta vojvođanskih lokalnih samouprava u privlačenju sredstava iz evropskih fondova. Cilj NDNV-a je da se ukaže na značaj evropskih projekata za građane Vojvodine, ali i da se naznače problemi koje naše lokalne samouprave imaju u izuzetno bitnom, ali i kompleksnom procesu kreiranja, pripreme, apliciranja i realizacije evropskih projekata.

Kao jedna od najmanje razvijenih opština u Vojvodini, Mali Iđoš je koliko-toliko imao sreće sa evropskim donacijama od 2007. godine do danas. Pogotovo ako se uzme u obzir činjenica koliko su pažnje posvetili našem istraživanju, prezentujući na taj način svoj stav o strateškom planiranju i projektnom razmišljanju. Ako su se slično ophodili i prema svojim evropskim projektima, zaista je sreća što su i ove koje smo sa mukom evidentirali uspeli da „dobiju“ i realizuju.
Odgovarajući na 26 pitanja upućena na adrese svih opština u Vojvodini u okviru projekta “Pregled, analiza i predstavljanje realizovanih projekata od strane EU”, u lokalnoj samoupravi Mali Iđoš odgovorili su delimično, koristeći jedva 20 reči. Na većinu pitanja predstavnici ove vojvođanske varoši nisu ni trošili reči, pa su pitanja kao što su: „Koje primere dobre prakse možete istaći kao polazište za buduće projekte?” i “Šta biste predložili kako bi se unapredili uslovi za realizaciju projekata koje finansira EU” – ostala bez odgovora. Na pitanje “Da li su prevaziđeni problemi tokom sprovođenja projekata i kako?” – odgovoreno je prostim “jeste”. Zanimljivo, jedina pitanja na koja su u opštini Mali Iđoš odgovorili koristeći više od jedne reči jesu ona koja se odnose na specifične probleme pri realizaciji EU projekata i preporuke za njihovo prevazilaženje. “Preveliku administraciju” smatraju iđoški čelnici problemom, a kao rešenje predlažu “manju administraciju”.
U ovoj lokalnoj samoupravi kažu da su u periodu od 2007. do 2013. godine od EU fondova dobili novac za dva projekta koja su naveli skraćenicama InnoInfo i Honey and Cherry.
Savladavanje granica i biznis-znanja
Pun naziv projekta „Innoinfo“, koji je, na različite načine, već uspešno primenjen u više zemlja Evropske unije glasi: „Inovacije u uklanjanju prepreka u protoku poslovnih informacija između Srbije i Mađarske“. Opština Mali Iđoš bila je u ovom projektu, realizovanom u periodu 2011-2012, partner Mađarsko-srpskoj trgovinskoj i privrednoj komori sa sedištem u Segedinu. Projekat je imao za cilj da dvanaest preduzetnika iz Malog Iđoša dobije šansu da usavrši svoja informatička i poslovna znanja. – U zgradi Regionalnog centra poslovnog centra čija je adaptacija i opremanje finansirano novcem iz EU donacije, preduzetnici će proći kroz obuku i steći EBCL (Evropska licenca poslovne kompetencije) sertifikat – najavljeno je u prezentaciji predstavnika opštine.
Gotovo tri godine kasnije, na internet prezentaciji Mađarsko- srpske trgovinske i privredne komore ne može se zaključiti kakav je uspeh imao ovaj projekat prekogranične saradnje sa Srbijom koji je EU podržala sa više od 124 hiljade evra. Stranica završne konferencije projekta je prazna, a na portalu innoinfo.eu pokrenutom januara 2012. godine, mogućnost registracije preduzeća iz Srbije, što je navedeno kao jedan od ciljeva projekta, ne postoji. S druge strane, ovu mogućnost poslovnog povezivanja koji ima za cilj da podstakne slobodno kretanje kapitala u državama susedima i otvaranje novih radnih mesta koriste osim Mađarske, i preduzetnici iz Slovačke i Rumunije koje su takođe u parnerstvu realizovale isti projekat. Na sajtu keep.eu koji prati realizaciju projekata finansiranih iz EU fondova među ostvarenim ciljevima projekta završenog pre gotovo dve godine stoji da su u toku projekta održane obuke, kao i da je snimljen dokumentarni film o projektu i promotivni video materijal u trajanju od minuta.
Med i višnje
U projektu „Honey and cherry“ (“Jačanje zajedničkog kulturnog nasleđa i kulinarske tradicije kao i osnaživanje proizvodnje voća i pčelarstva u pograničnom regionu”) u prekograničnoj saradnji sa opštinom Mali Iđoš udružile su se opštine iz Mađarske – Morigat i Sank. Tradicija uzgoja poznate „feketićke višnje“ i razvijeno pčelarstvo povezalo je maloiđoško naselje Feketić sa srodnim opštinama iz susedne države kao deo zajedničkog nasleđa. Tokom 2013. godine realizovan je projekat sa ciljem da poveže uzgajivače voća i pčela iz dve države u razmeni iskustva, unapredi i promoviše proizvodnjua, a koji je Evropska unija iz IPA fonda podržala sa preko 250 hiljada evra.

Na zvaničnoj prezentaciji opštine Mali Iđoš u vesti o završnoj konferenciji projekta stoji da je „u okviru Mađarska-Srbija-IPA programa prekogranične saradnje, 30. decembra 2013. godine u Domu kulture i u Zavičajnom muzeju održana završna manifestacija programa ostvarenog u Feketiću“, kao i da je „posle prezentacije rezultata programa izvršeno je svečano otvaranje Etno muzeja u Feketiću i putujuće izložbe pod nazivom Med i čovek“. Na sajtu lokalne samouprave nisu objavljeni rezultati ovog projekta, ali je uspeh, između ostalog, potvrđen krajem maja ove godine u Novom Kneževcu, gde su održani tradicionalni Dani evroregije Dunav-Kriš-Moriš-Tisa (DKMT) i gde se projekat „Med i višnja“ našao među 4 najbolja primera prekogranične saradnje. Kako je tom prilikom istakao Titu Božin, predsednik skupštine Dunav-Kriš-Moriš-Tisa, Srbija u narednom periodu može da računa na 150 miliona evra iz EU fondova kada je upitanju saradnja sa evropskim susedima iz Mađarske i Rumunije.
ARO-MI recept za EU fondove
Uspeh u prekograničnoj saradnji i donacijama iz fondova EU, ali i pojedinačnih evropskih zemalja – u opštini Mali Iđoš ostvaren je zahvaljujući osnivanju nevladine organizacije ARO-MI (Asocijacija za razvoj opštine Mali Iđoš). Ova organizacija je ustanovljena još 2005. godine ciljem da poveže 27 lokalnih organizacija sa lokalnom samoupravom i poboljša protok informacija i izradu projekata usmerenih na dobijanje donacija iz evropskih fondova. Nije jasno kakvi su odnosi između lokalne samouprave i ove NVO, koja delimično obavlja i poslove kojima se u drugim samoupravama bavi KLER (Kancelarija za lokalni ekonomski razvoj) i čije je osnivanje opština na neki način i inicirala.
ARO-MI je već tokom 2006. godine realizovao četiri samostalna projekta u oblasti edukacija, nabavke opreme i tolerancije podržane od domaćih i stranih izvora, a 2007. godine i prvi prekogranični projekat u partnerstvu sa Univerzitetom u Segedinu koji je podržan sredstvima iz IPA fonda – „Razvoj lokalne zajednice uz mogućnost alternativnih prihoda“.
Tokom 2008. godine ARO-MI je autor projekta „Razvoj seoskog turizma u opštini Mali Iđoš, u dolini Telečke“, realizovanog 2009. godine u okviru prekogranične saradnje sa Mađarskom. Na sajtu maloiđoške turističke organizacije koju je osnovala lokalna skupština navodi se da je, u okviru ovog projekta, Mali Iđoš dobio opremu za kancelarije Turističke organizacije, ali i dokument u vidu trogodišnje Strategije razvoja seoskog turizma. U ovoj opštini je, zahvaljujući ovom projektu, unapređena postojeća ponuda seoskog turizma. Široka lepeza privatnih vinarija, ugostiteljskih domaćinstava, poljoprivrednih gazdinstava i salaša postala je organizovana i vidljiva na internetu, a udruženja građana nastavila su samostalno saradnju sa susedima.
Tako je 2014. godine Forum žena Mali Iđoš kao partner Asocijacije seoskih domaćinstava Dunav-Tisa realizovao projekat unapređenja turističke ponude koji je iz IPA fonda prekogranične saradnje EU pomogla sa preko 65 hiljada evra.
Asocijacija za razvoj opštine Mali Iđoš je takođe bila nosilac dvociklusnog projekta LIM i LIM 2- „Internacionalne umetničke radionice-internacionalni dijalog“, koji je iz IPA fonda podržan sa ukupno više od 185 hiljada evra. U saradnji sa mađarskom umetničkom fondacijom „Rainbow“,tokom dve godine organizovan je niz umetničkih radionica namenjenih mladima od 13 do 18 godina iz Srbije i Mađarske sa ciljem prevazilaženja jezičke barijere kroz kreativno izražavanje.
Na kraju prve decenije postojanja, ova organizacija može se pohvaliti nizom uspešnih projekata podržanih od strane domaćih državnih institucija, ali i inostranih fondacija. Sumirajući rezultate, „pripremu građana za raspoložive izvore tokom perioda priključenja EU“, kao jedan od ciljeva koje su sebi zadali 2005. godine, mogu smatrati dobro obavljenim poslom.
Ranka Ivanoska
(Tekst je nastao kao deo projekta „Pregled, analiza i predstavljanje realizovanih projekata lokalnih samouprava na teritoriji AP Vojvodine finansiranih od strane EU u periodu 2007-2013“, koji sprovodi Nezavisno društvo novinara Vojvodine, a finansira Pokrajinski sekretarijat za međuregionalnu saradnju i lokalnu samoupravu. Sadržaj priloga je isključivo odgovornost realizatora projekta i ni na koji način ne odražava stavove i mišljenje Sekretarijata.)