Serijom tekstova pod zajedničkim nazivom Evropa u Vojvodini, Nezavisno društvo novinara Vojvodine predstavlja vam rezultate istraživanja iskustava i kapaciteta vojvođanskih lokalnih samouprava u privlačenju sredstava iz evropskih fondova. Cilj NDNV-a je da se ukaže na značaj evropskih projekata za građane Vojvodine, ali i da se naznače problemi koje naše lokalne samouprave imaju u izuzetno bitnom, ali i kompleksnom procesu kreiranja, pripreme, apliciranja i realizacije evropskih projekata.

U jugoistočnom delu Vojvodine prostire se opština Kovačica koju čini osam naselja – Kovačica, Padina, Debeljača, Crepaja, Uzdin, Samoš, Idvor i Putnikovo – i skoro 28 hiljada stanovnika. Na jugu se graniči sa opštinom Pančevo, na istoku sa Alibunarom, na severoistoku sa nalazi Sečanj, a na severu je teritorija grada Zrenjanina. Na zapadu je pak Opovo. Od Beograda je udaljena 50, a od Novog Sada 90 km.

Kovačica, banatska opština koja se diči epitetom meke (slovačke) naive i činjenicom da je multinacionalna, multikonfesionalna i multikulturna lokalna samouprava, često je bila u medijskoj žiži, ali nažalost često zbog negativnih konotacija.

Nažalost, nije se „proslavila“ ni u realizaciji evropskih projekata – kao da stanovnicima ove opštine nije potrebna pomoć prijatelja – kako finansijska, tako logistička ili motivaciona u smislu pokretanja razvoja opštih, komunalnih ili infrastrukturnih oblasti, a za dobrobit tamošnjih žitelja.

Jedan EU opštinski projekat

Kako su nas informisali u ovoj opštini, u periodu 2007-2013 Kovačica je realizovala samo jedan projekat finansiran od strane međunarodnih organizacija, ali ni taj projekat nije pristigao iz Evropske unije. Radi se o projektu Doprinos obrazovnoj inkluziji Roma u preduniverzitetskom obrazovanju na teritoriji opštine Kovačica u školskoj godini 2011-2012 „Svi idemo u školu“, u kojem su iskoristili potencijal koji se ogleda u višejezičnosti opštine. Iz fonda DILS – Delivery of Improved Local Services, iza kojeg stoji Svetska banka, Kova;ica je privukla 40.000 evra.  To je veoma skromno u odnosu na potencijal koju ova lokalna samouprava ima za razne evropske programe.

U Kovačici postoje četiri službena jezika, srpski, mađarski, rumunski i slovački. Upravo zbog ove, ali i drugih relevantnih činjenica o Kovačici koji predstavljaju prednost u odnosu na druge opštine za realizaciju evropskih pretpristupnih fondova, čudno je što opštinski čelnici ne prepoznaju ili nisu prepoznavali potencijalnu dobrobit koju bi dobili pretendujući da koriste EU novac.

Navedeni projekat koji je trajao 17 meseci je realizovan u programu Obrazovna inkluzija Roma Ministarstva prosvete RS i Romskog obrazovnog fonda (REF) iz Budimpešte a uz finansijsku podršku DILS – Pružanje unapređenih usluga na lokalnom nivou Svetske banke i Vlade Republike Srbije. Njegov cilj je bio izrada lokalnih akcionih planova na kreiranje uslova za optimalnu integraciju romske dece u vaspitno-obrazovni sistem, jednak kvalitet obrazovanja, borba protiv segregacije i diskriminacije, ali i uvođenje romskog jezika u obrazovni sistem.

Pored toga što je u ovoj akciji prikupljena i polovna odeća, obuća i igračke, sproveden je i informativno-obrazovni rad sa roditeljima romske dece, nabavljena su didaktička sredstva u vrednosti 4.000 evra, ali su organizovani i vannastavne aktivnosti i dopunski rad sa decom. U projekat su bila uključene, pored ostalih aktera lokalne samouprave, predškolska ustanova iz Kovačice i osnovne škole iz Kovačice, Crepaje, Debeljače i Uzdina.

Vidljivi rezultati i pomaci

Iako ova opština ima skromna, ili skoro nikakva iskustva sa evropskim projektima u praćenom periodu, ohrabruje činjenica da su rezultati ovog „inkluzivnog“ projekta vidljivi i danas, tri godine po negovom završetku. Naime, po našim saznanjima, u osnovnoj školi se i sada pohađa nastava romskog jezika, i to dva časa nedeljno u jednom nižem i jednom višem razredu.

U Odeljenju privrede i lokalnog ekonomskog razvoja Opštine Kovačica kao najveće probleme pri realizaciji projekta navode primenu domaćeg zakona za javne nabavke koja je prolongirala zadate rokove u okviru projekta i finansiranje dela sredstava koji se naknadno dobija iz Evropske unije.

– Najveći problem pri realizaciji evropskih projekata jeste prezauzetost projektnog tima koji je inače zaposlen u opštini, što znači da pored poslova oko projekta ima i svakodnevnih poslova, a ne postoji mogućnost finansijske stimulacije za dodatne aktivnosti – kaže Marija Benka Hrješik, rukovodilac Odeljenja privrede i lokalnog ekonomskog razvoja Opštine Kovačica.

Posle 2013. godine ipak ima pomaka u percepciji značaja evropskih fondova u Kovačici. Prošle godine ova lokalna samouprava učestvovala je u programu Exchange 4 sa dva projekta – Unapređenje društveno-ekonomskog razvoja kroz efikasno upravljanje imovinom i Pomoć u kući u opštinama Alibunar i Kovačica. Kovačica je nosilac prvog projekta, čija je vrednost blizu 146 hiljada evra, dok je u drugom projektu, vrednosi oko 200 hiljada evra – koaplikant.

Šta kažu opštinari, a šta građani

Predstavnici opštine Kovačica samtraju da bi prioriteti odnosno dobre prilike za realizaciju evropskih projekata u njihovom ataru bile – poboljšanje sistema sakupljanja i odlaganje otpada, kao i razvoj turističke ponude i promocija kulturnog nasleđa. Sa druge strane, manjak ljudskih resursa, ali i nedostatak finansijskih resursa za sufinansiranje projekata  vide kao najveće barijere za uspešno sprovođenje projekata.

Građani opet smatraju da bi na teritoriji opštine trebalo da se realizuju projekti koji bi rešili problem (ne)kvaliteta životne sredine, znači i kanalizacije, tretmana otpadnih voda, ali i unapređenje transporta, pre svega železničkog saobraćaja. Slabo su upućeni u mogućnosti koje nude evropski fondovi za poboljšanje njihove svakodnevice, što i nije čudo jer se ova opština  nije proslavila u privlačenju novca iz tih fondova.

Vladimira Dorčova Valtnerova (Foto: Anjička Halupova)

(Tekst je nastao kao deo projekta „Pregled, analiza i predstavljanje realizovanih projekata lokalnih samouprava na teritoriji AP Vojvodine finansiranih od strane EU u periodu 2007-2013“, koji sprovodi Nezavisno društvo novinara Vojvodine, a finansira Pokrajinski sekretarijat za međuregionalnu saradnju i lokalnu samoupravu. Sadržaj priloga je isključivo odgovornost realizatora projekta i ni na koji način ne odražava stavove i mišljenje Sekretarijata.)