Novi podaci o helikopterskom letu delegacije Crkve Srbije 3. avgusta otkrivaju da su čelnik Uprave policije Zoran Brđanin i nekoliko odabranih policajaca, uz prethodni tajni dogovor sa službom bezbjednosti Srbije, a uz znanje premijera Dritana Abazovića i ministra unutrašnjih poslova Filipa Adžića, te direktnu asistenciju službenika granične policije i kontrole leta u Podgorici svjesno prekršili Zakon o vazdušnom saobraćaju, ugovor NATO Air Policing i Zakon o graničnoj kontroli. Prema informacijama Pobjede, o kompletnoj operaciji i famoznom letu pod oznakom ,,X“ nije obaviješteno Ministarstvo vanjskih poslova i Ministarstvo odbrane Crne Gore, Agencija za civilno vazduhoplovstvo, niti Agencija za nacionalnu bezbjednost.

Pobjeda je u dva navrata detaljno pisala o tajnoj akciji helikopterskog transporta Porfirija Perića i drugih sveštenika Crkve Srbije u Podgoricu, konstatujući da su u toj operaciji, ne samo ignorisani, već i prekršeni brojni članovi Zakona o vazdušnom saobraćaju i Zakona o graničnoj kontroli.

Novi podaci kojima raspolaže naša redakcija nedvosmisleno pokazuju da se radilo o organizovanom djelovanju dužnosnika crnogorske policije i dijela izvršne vlasti, očito u direktnoj saradnji sa srpskim bezbjednosnim službama, ali i uz učešće za sada neidentifikovane osobe ili osoba iz kontrole letjenja u Podgorici.

PLAN

Portal Standard je juče objavio provjerenu informaciju da je MUP Srbije plan leta helikoptera podnio Kontroli leta u Beogradu, nakon čega mu je odobreno polijetanje. Prema tom dokumentu, let je tretiran kao „let stranog civilnog vazduhoplova“, ali sa oznakom „X“, umjesto da nosi oznaku „M“, koja se koristi za državne letjelice.

Oznaka „X“, kako precizno uočava portal Standard, koristi se u slučajevima koji nijesu iz kategorija redovni avio-saobraćaj, vanredni avio-saobraćaj, letovi opšte avijacije i letovi vojnih/državnih vazduhoplova.

Prema informacijama Pobjede, Agencija za civilno vazduhoplovstvo Crne Gore morala je od MUP-a Srbije dobiti zahtjev/obavještenje o navedenom letu kako bi, u skladu sa članom 16 Zakona o vazdušnom saobraćaju, odobrila odnosno bila zvanično upoznata sa letom od strane operatera vazduhoplova (MUP Srbije), što se čini dostavljanjem popunjenog obrazca, po Uputstvu za popunjavanje plana leta, koje je izdala Kontrole letjenja Srbije i Crne Gore (SMATSA).

Da je poštovano uputstvo, helikopter MUP-a Srbije bi morao biti kategorisan oznakom „M“ , kao let državnog vazduhoplova, što je i bio.

Očito je da se ne radi o grešci: sve je to učinjeno s namjerom jer se tako, mimo zakona, izbjegla obaveza da se traži odobrenje crnogorskog Ministarstva vanjskih poslova uz prethodnu saglasnost Ministarstva odbrane Crne Gore za ulazak na teritoriju naše države.

No, ministar vanjskih poslova je Ranko Krivokapić, a ministar odbrane i koordinator službi bezbjednosti je Raško Konjević pa je tajni plan bio da dvojica istaknutih članova Vlade, ali oponenata Dritanu Abazoviću budu, po svaku cijenu zaobiđeni, da ne saznaju maršrutu leta.

Čak i po cijenu ogrješenja o crnogorske zakone!

SAD ME VIDIŠ, SAD NE VIDIŠ!

Ono što se dešavalo, 3. avgusta ujutru, nakon što je helikopter MUP-a Srbije prešao na crnogorsku teritoriju, pokazuje kako je podrivana bezbjednost crnogorskog vazdušnog prostora, ali i države Crne Gore.

Kada je helikopter u kojem je bila delegacija Crkve Srbije ušao na teritoriju Crne Gore, monitoring su preuzele terminalna i aerodromska kontrola letjenja Podgorica. Terminalna kontrola na aerodromu Podgorica pokriva oblast teritorije Crne Gore do visine 4.400 metara, aerodromska kontrola oblast od 8 milja (12,8 kilometara) oko svakog aerodroma.

Prema procedurama, kontrola leta je odmah po ulaska u crnogorski vazdušni prostor morala da ostvari radio-komunikaciju sa pilotima helikoptera. Nema podataka da je toga bilo.

Ali je bilo mnogo toga drugog, prilično zastrašujućeg. Prema informacijama u koje je Pobjeda imala uvid, helikopter MUP-a Srbije dva puta je, do slijetanja u kamp na Zlatici, nestajao sa radara! Prvi put, u 08.40 dok se nalazio iznad Kolašina – punih šest minuta – da bi se na radaru pojavio u 08.46, kada je bio u reonu Pelevog Brijega.

Vazduhoplovni eksperti napominju da je moguće da je slika helikoptera nestala jer je bio u takozvanoj ,,sjenci“ primarnog radara, ali bi u tom slučaju, ukoliko je uključen transponder koji šalje signal, bio ,,uhvaćen“ sekundarnim radarom.

Nije utvrđeno da li je pilot helikoptera isključio uređaj za odašiljanje signala, ali je sasvim izvjesno da je kontrola leta u Podgorici, kada se odraz helikoptera ponovo pojavio na radaru, morala da reaguje, jer se u tom času, prema pravilima službe, vazduhoplov tretira kao ,,neidentifikovana letilica“.

Tim prije što je nestankom odraza sa ekrana kod Kolašina, nestala i registraciona oznaka za identifikaciju helikoptera MUP-a Srbije, pa su kontrolori letjenja u Podgorici mogli samo da pretpostave da se radi o istom vazduhoplovu kada se ponovo pojavio na ekranu.

Prema ugovoru o zaštiti vazdušnog prostora, Crna Gora kao članica NATO, kada dolazi do gubljenja nekog vazduhoplova sa ekrana i nestanka podataka za njegovu identifikaciju, mora poštovati vrlo rigorozne NATO Air Policing protokole koji nalažu da se odmah alarmira Vazduhoplovni operativni centar Vojske Crne Gore ili MUP za angažovanje službe za traganje i spašavanje. Potom se aktivira operacija zaštite vazdušnog prostora, za što su zaduženi avioni NATO iz Grčke i Italije.

Ništa od toga nije urađeno. Ni kasnije, kada je signal helikoptera MUP-a Srbije ponovo nestao – u 08.49. Tada je helikopter bio iznad kampa na Zlatici, što navodi na zaključak da je delegacija Crkve Srbije upravo izlazila iz letilice, mada nije objašnjivo zbog čega tada nije bilo signala, sve do 08.56 časova kada se ponovo pojavljuje na radaru i slijeće na aerodrom u Golubovcima.

,,BEZGRANIČNA“ KONTROLA

Bilo je još drastičnih kršenja Zakona o vazdušnom saobraćaju tog 3. avgusta.

Pobjeda je pisala da helikopter MUP-a Srbije nije ni mogao da sleti u kamp SAJ-a na Zlatici, jer Zakon o vazdušnom saobraćaju precizno navodi da je to moguće samo – na aerodromima.

Strani vazduhoplov u međunarodnom saobraćaju, bez obzira na to je li civilni ili državni, mora da sleti na međunarodni aerodrom ili na drugi aerodrom koji nije međunarodni, ukoliko je obezbijeđena primjena propisa o prelasku državne granice.

Što znači da je srpski državni helikopter mogao da sleti na aerodrom u Podgorici ili u Tivtu, ili, uz odobrenje Agencije za civilno vazduhoplovstvo, na aerodrome koji nijesu međunarodni, u Nikšiću i Beranama. No, Agencija nije zvanično ni bila obaviještena o letu!

Nije to sve. Osim Zakona o vazdušnom saobraćaju, kršen je i Zakon o graničnoj kontroli i tu je evidentna odgovornost Uprave policije i direktora Zorana Brđanina koji je rukovodio akcijom. Osim njega, o akciji ,,transporta“ bili su obaviješteni, sasvim izvjesno, još dva čovjeka: v. d. pomoćnika direktora UP Miloš Rakonjac, koji je 5. septembra obezbjeđivao ,,desantno ustoličenje“ Joanikija Mićovića u Cetinjskom manastiru i Dragan Klikovac, rukovodilac stanice pogranične policije na aerodromu Podgorica.

Patrijarh srpski Porfirije i sveštenici Crkve Srbije nijesu prešli preko zvaničnog graničnog prelaza. O tajnovitosti akcije, ali i drastičnom kršenju zakona, ukazuje i podatak da je šef granične policije ,,Centar“ Vasko Aković o dolasku delegacije iz Srbije, obaviješten tek naknadno, kako je saopštila Uprava policije.

A evidenciju putnika obavila je službenica policije Slađana Đukić, bez direktnog pregleda, sa razdaljine od 15 kilometara?!

PAD SRPSKIH JASTREBOVA

Sve dostupne informacije o ,,letu X“ pokazuju da su svi detalji operacije dogovoreni i planirani – u užem krugu. Nažalost, uz očigledne zloupotrebe zakona i protokola o kontroli vazdušnog prostora i zaštiti teritorije i građana od brojnih oblika zloupotrebe. Bezbjednosni eksperti, koje je Pobjeda konsultovala, ističu da slučajevi grubog kršenja propisa, ,,mogu motivisati terorističke grupe da ispolje dejstvo prema jednoj NATO članici“.

-Kako je prije neki dan prošao helikopter srpskog MUP-a, u bliskoj budućnosti može proći i neki drugi, teroristički, i nanijeti nesagledive posljedice. Ono što je pošlo za rukom ,,srpskim jastrebovima“ može i nekim drugima – kaže sagovornik Pobjede sa višegodišnjim iskustvom u sektoru bezbjednosti.

No, prema saopštenju Uprave policije moglo bi se zaključiti da se ,,operacija dostavljanja“ smatra uspješno izvedenom, iako su očita izigravanja zakona i pravila, čime je direktno bila ugrožena bezbjednost Crne Gore, u vazduhu ali i na kopnu.

Nema dileme i da su o detaljima akcije bili upoznati i premijer Dritan Abazović i ministar unutrašnjih poslova Filip Adžić. Uostalom, Abazović je dan nakon što je stavio potpis na ,,temeljni ugovor“ zajedno sa patrijarhom srpskim, slavodobitno obznanio da potpredsjednik Vlade Raško Konjević, koordinator službi bezbjednosti – ,,nije ni znao kada dolazi patrijarh Perić i kada se potpisuje ugovor“.

Što je, suštinski, potvrda da je ,,helikopterska akcija“ osmišljena u užem krugu, uz svjesno ignorisanje bezbjednosnih protokola, procedura i zakona.

I očito je da su Abazović, Brđanin i ostali učesnici sebi prigrabili prava koja ne posjeduju i moraju da odgovore: ako su ovako mogli da izvedu akciju transporta Porfirija i sveštenika Crkve Srbije, ko može da garantuje da na sličan način ne bi obavili neku drugu ilegalnu operaciju.

I zaista: ako se tako lako krše zakoni o bezbjednosti saobraćaja, ukoliko se informacije ne dijele sa ljudima iz vrha bezbjednosnog sektora, ako se ignorišu NATO protokoli – kakva je zaštita Crne Gore od mogućih terorističkih prijetnji?

Činjenica da MUP Srbije nije, shodno zakonu, obavijestio Agenciju za civilno vazduhoplovstvo Crne Gore, niti dostavio plan leta – a da su sve informacije imali samo pojedini ljudi iz policije i Abazovićevog kabineta – ukazuje da je sve urađeno uz direktan nadzor obavještajnih struktura Beograda, a uz svjesnu suspenziju crnogorskih zakona.

Vrhovno državno tužilaštvo do sada nije reagovalo na krivičnu prijavu koju je podnio i dopunio prije dva dana sudski vještak Predrag Boljević.

No, informacije o falsifikovanju dokumentacije za let, svjesno isključivanje lokacije i elektronske identifikacije helikoptera, nezakonito slijetanje u kamp SAJ-a na Zlatici, kao i skandalozno ignorisanje ugovora sa NATO (Air Policinig) takve su prirode da će reakcije v. d. vrhovne državne tužiteljke Maje Jovanović, ali i glavnog specijalnog tužioca Vladimira Novovića biti u fokusu javnosti.

Afera ,,specijalni let X“ takvih je razmjera da će biti teško nastaviti sa ćutanjem.

Testiranje za ,,operaciju Lovćen“?

Helikopteri MUP-a Srbije su, prije 3. avgusta, još najmanje dva puta letjeli ove godine vazdušnim prostorom Crne Gore.

Prvi put 10. maja, kada je u Pljevlja sletio patrijarh srpski Porfirije da posjeti Hram Svetog Georgija na Gukama. Nakon spuštanja srpskog helikoptera na obližnji proplanak, brzo je pristigla, u pratnji Uprave policije, poveća kolona crnih luksuznih automobila, što sa crnogorskim, ali i srpskim registarskim oznakama.

Taj su događaj ispratili crnogorski mediji i postoje snimci impozantne kolone automobila na dan kada je srpski patrijarh odlikovao u hramu jednog od lidera Demokratskog fronta Andriju Mandića.

Drugo ,,viđenje“ helikoptera MUP-a Srbije, i to prije 3. avgusta, nije javno detektovano, a prema informacijama Pobjede nije ga registrovala Agencija za civilno vazduhoplovstvo.

Kako naš list saznaje, helikopter sa oznakama države Srbije nalazio se na Ivanovim Koritima 28. jula, a u javnosti nije poznato ko je i zbog čega doletio njime, niti se bilo ko iz policije ili bezbjednosnih službi oglašavao tim povodom.

Nakon skandaloznih dešavanja od 3. avgusta i načina na koji crnogorska država obezbjeđuje vlastiti vazdušni prostor, mnogi na Cetinju su ubijeđeni da se rade probe za operaciju prenošenja ,,nove i starije“ Njegoševe kapele na vrh Njegoševog mauzoloje na Lovćenu.

Tu priču o ,,obnovi Njegoševe kapele“ aktuelizovao je lično mitropolit Crkve Srbije Joanikije Mićović kada je na pedesetu godišnjicu rušenja kapele Aleksandra Karađorđevića najavio da će, nakon potpisivanja ,,temeljnog ugovora“ sljedeća akcija biti – kapela na Lovćenu.

Pod pritiskom javnosti čelnici Crkve Srbije sada mijenjaju prvobitni plan o rušenju Meštrovićevog mauzoleja i sada se plasira teza o ,,postavljanju kapele na Lovćen“, nešto slično kao 2005. godine kada je, u organizaciji Crkve Srbije i tajnih službi iz Beograda, organizovano helikoptersko dostavljanje crkve na vrhu Rumije.

Nekadašnja ministarka prosvjete, kulture nauke i sporta Vesna Bratić zanosila se idejom da se, ,,pošto živimo u vremenu tehnoloških dostignuća“, mauzolej sa vrha Lovćena ,,spusti malo niže“. Ta prilično somnabulna ideja nije nikada ozbiljno razmatrana, pa je logično da će se Crkva Srbije odlučiti za, sada već tradicionalnu, upotrebu helikoptera države Srbije, ukoliko naprave neku adekvatnu repliku ,,Njegoševe kapele“.

Helikopter koji se obreo na Ivanovim Koritima je tipa ,,gazela“ i nije baš adekvatan za prenos težih tereta. Zato je, sasvim moguće, to bila neka vrsta ,,nadgledanja terena“.

Hrvati prizemljili i ,,Kroacija erlajnz“ kada transponder nije slao signal

Prošlogodišnja epizoda iz Hrvatske pokazuje koliko su rigorozne procedure praćenja signala i identifikacije signala aviona. Na redovnoj liniji aviona hrvatske nacionalne kompanije, septembra 2021. godine, Kontrola letenja Hrvatske u jednom času je, zbog kvara na radio-opremi, izgubila signal i identifikaciju vazduhoplova.

Odmah je aktivirana standardna procedura: alarmirano je Vazduhoplovstvo Hrvatske i dva hrvatska lovca su uzletjela i u svega nekoliko minuta prizemljili avion, iako je bila riječ o redovnoj liniji, sa preciznom maršrutom i satnicom.

Iako laicima djeluje kao spektakularna vazdušna operacija, u pitanju je procedura koja se uvijek koristi kada nestane signal na vazduhoplovu i tada se, zbog mogućnosti od terorizma ili pada aviona, aktivira protokol lociranja i kontrole vazduhoplova.

Izigravanje zakona

Prema Zakonu o vazdušnom saobraćaju (ZVS), helikopter MUP-a Srbije morao je da sleti na jedan od aerodroma u Crnoj Gori i niko, osim Agencije za civilno vazduhoplovstvo, nije imao pravo da odobri slijetanje na druge površine u Crnoj Gori.

Članom 20 ZVS-a jasno je definisano u kojim situacijama je dozvoljeno van-aerodromsko slijetanje i polijetanje. Stav 5 ovog član kaže da se to odobrava „kod letova za posebne namjene“. Ostale tačke ovoga člana su nedvosmisleno jasne – vazduhoplov može sletjeti na van-aerodromske površine u slučaju nužde, hitne pomoći, obuke i trenaže, traganja i spašavanja – što znači da bi neko iz Agencije za civilno vazduhoplovstvo morao obrazložiti, ako se odlučio na primjenu ovog člana – zašto je ovo bio let za posebne namjene.

Odgovor na to pitanje morao bi da pruži direktor Uprave policije Zoran Brđanin, koji je rukovodio operacijom obezbjeđenja delegacije Crkve Srbije i organizacijom njihovog dolaska u Vilu ,,Gorica“.

(Draško Đuranović, Pobjeda / Foto: CdM)