Opština Irig je teritorija čijih 25 odsto površine leži na obroncima Nacionalnog parka Fruška Gora, zatim u kojoj se nalazi Banja Vrdnik sa lekovitom termalnom vodom, osam fruškogorskih manastira i nekoliko značajnih kulturno-istorijskih lokacija i spomenika. Više od 17 hiljada hektara površine je pogodno za poljoprivredu, i opština je u celoj bivšoj Jugoslaviji bila poznata po voćarstvu i vinogradarstvu, kao i proizvodnji vina. Međutim, nakon propasti devedesetih godina, sasvim lagani napredak osetan je tek u nekoliko poslednjih godina, jer su potencijali opštine Irig, kako poljoprivredni i privredni, tako i turistički, bili izloženi višedecenijskom lošem tretmanu, zapuštenosti i neulaganjima. Opština je tek poslednjih godina uspela da se pomeri sa liste najnerazvijenijih delova Vojvodine i trenutno spada u srednje razvijene. Prema prvim rezultatima popisa iz 2011. godine, Opština Irig ima 11.067 stanovnika, a ovaj broj pokazuje smanjenje žitelja za više od hiljadu u poslednjih 10 godina. Zbog čega  stanovništvo odlazi iz ove idilične, planinske opštine?

Izbori doneli kontinuitet ili partokratiju?

Nakon lokalnih izbora, održanih 6. maja, opština u svojim najvišim strukturama vlasti nije pretrpela veliku promenu. Vlast je konstituisana 12. juna, a skupštinsku većinu čine Demokratska stranka (DS), Liga socijaldemokrata Vojvodine (LSV), Liberalno- demokratska partija (LDP), Jedinstvena Srbija (JS), Partija ujedinjenih penzionera (PUPS) i Ujedinjeni regioni Srbije (URS). U opoziciji su svega dve stranke, i to Srpska napredna stranka (SNS) sa 4 i Socijalistička partija Srbije (SPS) sa 2 odbornika.

Situacija u parlamentu je od samog konstituisanja stabilna i nije bilo ozbiljnijih ugrožavanja vladajuće većine. Za predsednika Opštine Irig ponovo je izabran Vladimir Petrović (DS), njegov zamenik je stranački kolega Stevan Kazimirović, a predsednik Skupštine opštine treći put zaredom Vladislav Ilkić iz LSV-a. „Koalicija funkcioniše nesmetano. Naravno da je bilo pokušaja da se ‘upodobe’ lokalne vlasti, što je stav i vladajuće koalicije na republičkom nivou. Ti pokušaji nisu dali rezultata i ubeđen sam da će tako ostati i u narednom periodu“, rekao je za Autonomiju prvi čovek opštine Vladimir Petrović. On je dodao da je vladajuća većina spremna na saradnju sa svim strankama, jer je Irig mala opština i može napredovati jedino ako svi u njoj sarađuju i svoje kontakte koriste za njen boljitak, ali da za sada nisu naišli na razumevanje među opozicionim strankama.

S druge strane, predstavnik opozicionog SNS-a Dragan Dragičević tvrdi da stabilna većina nije realna slika. „Vlast je stabilna zato što se odbornici kupuju radnim mestima, zapošljava se rodbina i deca, preti se odbornicima… Toliko je izmišljeno radnih mesta u opštini da je nedavno za jednog stranačkog kadra izmišljena funkcija ‘kontrolor u javnom preduzeću Komunalac’. Ja ne znam šta je to što on kontroliše, ali je bitno da ima platu veću od 30 hiljada dinara”, optužuje Dragičević.

U opštinskoj upravi Irig stalno je zaposleno 39 osoba, a prema realizaciji budžeta za prvih devet meseci u godini, na administraciju je potrošeno više od 47 miliona dinara.

Opozicionar Dragičević kaže da se u opštini sve radi selektivno te da je partoratija ključni problem kod fer raspodele novca i radnih mesta. „Ovde se gleda kakva je stranačka struktura mesne zajednice i po tom ključu se raspoređuje novac iz budžeta. Ja vam to tvrdim, jer sam predstavnik Mesne zajednice Vrdnik, u kojoj je SNS već više od tri godine na vlasti. U budžetu opštine je ove godine planirano da se utroši pet miliona dinara na Mesnu zajednicu Vrdnik, a do sada je – a evo decembar je mesec – realizovano svega 140 hiljada“, opet optužuje Dragičević.

Predsednik skupštine – šovinista?

Na konstitutivnoj sednici održanoj nakon izbora 6. maja, Vladislav Ilkić iz LSV izabran je da i u trećem mandatu predsedava Skupštinom opštine Irig. Osnovni sud u Sremskoj Mitrovici je 7. aprila 2011. godine doneo presudu da je ovaj funkcioner kriv jer je u incidentu koji se desio u maju 2008. godine javno vređao na nacionalnoj osnovi jednog građanina Vrdnika.
U presudi za uvredu se navodi da je Ilkić te večeri više puta Ivanu Karačiću vikao uvrede kao što su „Jebem ti majku ustašku“ i „Đubre ustaško“, kao i da ga je više puta šutnuo. Incident se desio ispred restorana „Mimoza“ u Vrdniku, kada je, po iskazu tuženog, Karačić krenuo svojim autom na njega i pokušao da ga udari.
Aktuelni predsednik Skupštine opštine Irig, prema odredbama iz zakona, platio je sudski određenu kaznu od 40 hiljada dinara, kao i troškove suđenja.

Nezaposlenost veliki problem mladih u Irigu

Da li se ostvaruje ono što je obećano moći će bolje da se sagleda tek sledeće godine, tvrdi prvi čovek iriške opštine Vladimir Petrović. „Mislim da je dobro što je ostvaren kontinuitet vlasti, jer je to kontinuitet jedne politike koja za cilj ima da zadrži mlade ljude u opštini Irig. Okruženi smo velikim centrima kao što su Novi Sad, Ruma i Sremska Mitrovica, prema kojima oni gravitiraju u poslednjih deset godina“, kaže Petrović.

Aktivista nevladine organizacije „Irig moj grad“ Srđan Budimčić navodi da mladi i dalje u najvećem broju slučajeva odlaze. „Oni koji daju sve od sebe da uspeju, često nailaze na otpor, jer nemaju ‘vezu’, to jest nisu politički podobni. U malim sredinama je uvek bilo tako da moraš nekoga da poznaješ i da te neko mora preporučiti. Ako to nemaš onda nećeš ni napredovati“, veli Budimčić.

On je rekao da su ljudi u Irigu „izgubili volju za životom“ i za mnoge stvari su prestali da mare. „Mislim da bi neformalno obrazovanje mnogo pomoglo, kao i ojačavanje nevladinog sektora. Evo, na primer, moja nevladina organizacija se trenutno bavi edukacijom engleskog jezika. Razmišljali smo praktično da je ovo turistička opština i da će se razvijati u tom pravcu, pa će strani jezik koristiti ljudima u komunikaciji sa strancima“, kazao je Budimčić.

Predsednik opštine je u jednoj od svojih prvih izjava posle reizbora obećao građanima da će do kraja godine, putem investicija i ulaganja u infrastrukturu, biti zaposleno više od 200 ljudi i tako broj nezaposlenih smanjiti na 1.300. „Nažalost, ne možemo da se pohvalimo da je broj nezposlenih došao na planirani broj od 1.300 do kraja ove godine. Jeste zaposleno više od 200 ljudi kako je najavljeno, ali stalno imamo priliv na evidenciju nezaposlenih lica“, kazao je Petrović. Prema poslednjim podacima Nacionalne službe za zapošljavanje, stopa nezaposlenosti na teritoriji opštine Irig iznosi 38,5 odsto.

Investicije dolaze, ali da li opstaju?

Strateški pravci razvoja opštine su poljoprivreda i turizam. U proteklih nekoliko godina značajna ulaganja ostvarena su u oblasti poljoprivrede, pogotovo u podizanje novih zasada voćnjaka. Podignuto je oko 300 hektara novih zasada, a za period od narednih pet godina planirano je i ugovoreno zasađivanje površine od 1.000 hektara. Delom se ovo radi na parcelama koje su u državnom vlasništvu, a delom investitori sami kupuju zemljište i sade voće, pre svega jabuke. Tu je i novih 100 hektara zasada vinograda, a izgrađen je i jedan od najmodernijih staklenika u ovom delu Evrope.

Odlukom o kriterijumima i merilima za utvrđivanje cene zakupnine i naknade za uređivanje građevinskog zemljišta predviđene su pogodnosti za potencijalne investitore. U odgovorima na upitnik, sastavljen za potrebe ovog teksta, navedeno je da je zahvaljujući ovoj praksi u Irigu otvoreno nekoliko velikih firmi kao što su fabrika stočne hrane „Lira MIX premix“, pogon za izradu paleta „To-ma“, fabrika gajbi „Boki-Vučenović“, hotel sa pet zvezdica „Promont Akva“ u naselju Banja Vrdnik, plantaže „Rudnap“, kao i nekoliko manjih restorana i ugostiteljskih objekata, koji su bitni zbog razvoja turizma, dok su neke od najpoznatijih firmi u celoj bivšoj Jugoslaviji, kao što je Podrum pića Irig, zatvorene i napuštene.

“Imamo plan da sa jedne strane revitalizujemo nekadašnju proizvodnju, a sa druge da privlačimo nove investitore. Nivo realizovanih investicija u protekle tri godine je bio oko 60 miliona evra, a otprilike toliko je dogovoreno i za naredni period i u odnosu na broj stanovnika, opština Irig ima jedan od najviših nivoa ulaganja u Srbiji”, kazao je predsednik opštine Petrović.

Međutim, kada je reč o investicijama opozicionar Dragan Dragičević kazao je da se opštinski čelnici previše hvale i da rezultati nisu tako sjajni. “Kada predsednik opštine priča o investicijama, to je nešto zaista impozantno, to su milioni, nove firme, javna preduzeća, voćarstvo i tako dalje. Ali zapravo mi imamo jednog preduzetnika koji drži sve, a pri tom je zaista sumnjiv. Govorim o Vučenoviću, koji je došao u opštinu i postao najveći privrednik. On je zakupio restorane, fudbalski klub, planinarski dom, podrum pića i sve je postalo njegovo. To su očigledno neki lični odnosi, to jest dobri odnosi sa predsednikom opštine”, ozbiljno optužuje Dragičević.

Predsednik opštine Petrović demantuje ove tvrdnje. „Opština Irig ima isti tretman prema svim investitorima. Gospodin Vučenović je uložio značajna sredstva u kupovinu novih mašina i obnovu postojećih, kao i u adaptaciju objekta. Radi se o nivou ulaganja od oko milion evra. Tačno je da je fabrika sada zatvorena, ali ona je zapošljavala oko 140 ljudi. Opština Irig nije pomogla finansijski gospodinu Vučenoviću, niti on bez naknade koristi naše objekte. To su mediji provukli“, kazao je Petrović.

Ko je Božo Vučenović?

Božo Vučenović je jedan od investiora koji je u opštini Irig otvorio fabriku gajbi i svojevremeno zapošljavao više od 140 ljudi. Priča o biznismenu Vučenoviću odjeknula je u medijima kada je jedan od radnika fabrike novinarima ispričao šokantnu priču o tome kako je postao žrtva zlostavljanja poslodavca i u javnosti izneo detalje o maltretiranju. Mediji su preneli da je on, i 140 radnika gajbare, radilo bez zdravstvenog i penzionog osiguranja, a poslednjih meseci i bez plate. Prema svedočenju radnika, koje se desilo u novembru 2012. godine, vlasnik i njegovi rođaci maltretirali su ih fizički i novčanim kaznama. Prema navodima medija, pravosuđe u Bosni i Hercegovini i Azerbejdžanu traži ovog biznismena zbog sličnog ponašanja, maltretiranja radnika i novčanih prevara.
Vučenović je dovođen u vezu sa lokalnim vlastima nakon havarije i pada krova na njegovoj fabrici gajbi, kada je predsednik opštine Petrović izjavio da će pomoći sanaciju objekta, jer je to veoma važna investicija za Irig (Dnevnik, 15. februar 2012.). Takođe, spekuliše se da je kontroverzni biznismen iz Bosne dobio neke od ugostiteljskih lokala na korišćenje bez plaćanja zakupa lokalnim vlastima.

Infrastruktura loša – loši uslovi za investicije

Jedan od najvećih problema opštine je saobraćajna infrastruktura – sanacija uličnih saobraćajnica i državnog puta drugog reda, koji je kategorizacijom državnih puteva prešao u nadležnost opštine. U sklopu JP „Komunalac“ Irig osnovana je jedinica za održavanje lokalnih i nekategorisanih puteva na teritoriji cele opštine. Međutim, najveći problem su sela koja su udaljena od većih naselja opštine. Mala i Velika Remeta, Neradin, Šatrinci, Dobrodol skrajnuti su sa infrastrukturne mreže, jer su putevi u veoma lošem stanju. Opština je u novembru 2012. počela sa infrastrukturnim radovima u najugroženijem selu opštine Maloj Remeti, a u istom naselju urađeni su i novi bunar i vodovodna mreža, koja do sada nije postojala i zbog koje su stanovnici sela imali nesagledive životne teškoće, pogotovo u letnjim mesecima. Nivo ulaganja u Malu Remetu tokom ove godine iznosiće oko 10 miliona dinara od čega 80 odsto iz budžeta opštine. Dvanaest naselja u opštini nisu u celini priključena ni na kanalizaciju, a u Upravi kažu da je u toku izrada projektno- tehničke dokumentacije i da je kanalizaciona mreža sa prečistačem otpadnih voda u svim naseljima u planu.

Na pitanje zašto je infrastruktura u opštini na tako lošem nivou i koliko to utiče na broj investicija za koje je infrastruktura najvažnija, prvi čovek opštine Vladimir Petrović je kazao da je najveći problem koji je ostao, nakon ulaganja u poslednjih par meseci, infrastruktura u mestu Jazak. „Ulice su u katastrofalnom stanju i nisu sanirane decenijama.Taj trend traje decenijama unazad i to je nešto što se ne može čarobnim štapićem sprečiti i zaustaviti za nekoliko godina“, dodao je Petrović.

Ekologija i kultura – kombinacija za razvoj turizma

Banja Vrdnik sa svojom termalnom lekovitom vodom i specijalnom bolnicom za rehabilitaciju „Termal“, čiji osnivač je AP Vojvodina, okosnica je turističke ponude opštine. U ponudu Turističke organizacije opštine Irig, čiji je direktor Gordan Bajić, inače vlasnik dva ugostiteljska objekta u Vrdniku, spadaju manastiri, jezera, istorijski spomenici i nekoliko manifestacija koje se održavaju na godišnjem nivou („Pudarski dani” u Irigu, „Dani bostana” i „Dani vina” u Rivici, neradinska „Patlidžanijada”, „Vidovdanski sabor” u Vrdniku itd).

Predsednik opštine kaže da je ulaganje u inrastrukturu i ekologiju preduslov za brži razvoj turizma u opštini. „Aplicirali smo nekoliko puta za sredstva iz Fonda za zaštitu životne sredine Ministarstva za zaštitu zivotne sredine i nadležnog Pokrajinskog sekretarijata, i to za sanaciju divljih deponija. Formirali smo Fond za zaštitu životne sredine i oko njega se vrte sve aktivnosti. Takođe, uveli smo i ekološku taksu koja puni budžet tog fonda. Ova sredstva nisu dovoljna za sve ono što se planira tokom godine, ali pomaci postoje“, rekao je Petrović.

NVO aktivista Stevan Lukovnjak iz ugla građana ne vidi u praktičnom životu ove pomake o kojima predsednik govori. „Čelnici u lokalnoj samoupravi često pominju velike mogućnosti opštine na polju turizma. Ovo je smešno, jer svedok sam propadanja kompletne infrastrukture u koju se godinama ne ulaže. Kad smo kod turizma, pitanje je ko želi da šeta mračnim ulicama punim pasa lutalica i da udiše smrad koji se širi iz kontejnera i deponija smeća. Škole su oronule, fabrike u kojima je nekad radio veliki broj ljudi su prazne i polako ali sigurno propadaju. Nezaposlenih je sve više, dece je sve manje, svi znamo gde to vodi, a čelnici sa svih nivoa vlasti pričaju da će biti bolje, ali se izgleda bore samo za svoje dobro“, dočarao nam je stanje Lukovnjak.

Kombinacija ekologije, prirode i duge kulturne tradicije bi mogla biti formula za uspešni turizam. U fruškogorskim manastirima se čuvala tradicija i kultura i oni su kroz vekove bili obrazovni centri na ovim prostorima. Irig ima najstariju „Srpsku čitaonicu“, koja ove godine slavi 170 godina. Lokalna samouprava kao prioritet u razvoju kulture podrazumeva održavanje kulturnih manifestacija posvećenih pesniku Borislavu Mihajloviću Mihizu, Dositeju Obradoviću, predstavljanje kulturno-istorijskog nasleđa iriške opštine i pokretanje širih aktivnosti na polju njegove obnove i zaštite. Međutim, pored „Srpske čitaonice“, nekoliko manifestacija etno tipa i pozorišnog Festivala dramskih amatera Srema (FEDAS), ono što od kulturnih dešavanja ostaje mladima je zatvoren bioskop, koji ne radi godinama, i kafanska zabava. „Nadam se da će doći vreme i za ekologiju i kulturu, za sada to ovde ne postoji”, dodao je aktivista Lukovnjak.

Mala Remeta polako umire

Opština Irig finansira jednokratne socijalne pomoći, daje naknadu za decu i porodicu – za prvorođeno dete, regresira smeštaj, ishranu i prevoz učenika, finansira rad narodne kuhinje i neke od aktivnosti Crvenog krsta, a učestvuje i u projektu pomoći deci sa invaliditetom, navodi se u odgovorima na upitnik koji je upućen Upravi. Takođe, opština je osnovala i Asocijaciju za razvoj, koja se bavi pisanjem predloga projekata, a jedan od najznačajnijih projekata je socijalni program „Pomoć u kući – niste sami“. Na inicijativu odbornika Danijela Mihajlovića i irisskog „Preokreta“, prikupljen je novac za izgradnju rampe za osobe sa invaliditetom u Domu zdravlja u Vrdniku. Za socijalnu zaštitu je u prvih devet meseci utrošeno oko osam miliona dinara od planiranih 10,2 miliuona. U budžetu opštine nalazi se i stavka socijalne pomoći ugroženom stanovništvu, u okviru koje je na Komesarijat za izbegla i prognana lica utrošeno oko 200.000 dinara od planiranih tri miliona.
Stevan Lukovnjak je, međutim, potpuno nezadovoljan odnosom prema osobama sa invaliditetom i kaže da su one višestruko diskriminisane. „Sa pozicije predsednika udruženja paraplegičara Srema, dajem sve od sebe kako bi naš život bio iole dostojanstveniji. Kada je u pitanju odnos celokupne društvene zajednice, pa tako i Opštine Irig prema osobama sa invaliditetom stanje je više nego loše. Diskriminacija prema osobama sa invaliditetom dešava se na svakom polju”, rekao je Lukovnjak.
Irig je jedina opština u Srbiji koja je pre tri godine dobila novu srednju školu nazvanu Borislav Mihajlović Mihiz. Osnovna škola „Dositej Obradović” i učenici srednje za sada su u istoj zgradi. „Bilo bi dobro da srednja škola ima svoju zgradu, i to je nešto na čemu ćemo raditi, a za šta trenutno nemamo sredstava”, rekao je Vladimir Petrović.
U isto vreme zabačena mala sela u Opštini Irig su primer kako sela nestaju: osnovna škola u Maloj Remeti ne radi već tri godine i školska zgrada stoji prazna, jer nema dece za niže razrede. U selu ima svega tri učenika koji pohađaju školu u susednim mestima Jazak i Vrdnik, a sledeći prvak će u školu krenuti tek za četiri godine. U ovom selu se poslednja beba rodila pre dve i po godine, dok godišnje umre oko desetak stanovnika.

Na sajtu opštine građani mogu da pronađu određene informacije, ali Informator o radu ne postoji. Mediji su zamrli, događaje u opštini prate „Sremske” i „M-Novine” iz Rume i Sremske Mitorvice. Na pitanje kako se informišu o radu lokalne samoprave, građani su u našoj maloj anketi rekli da postoji interna televizija koja program emituje na kablovskoj televiziji, ali da nemaju svi priključak na ovu mrežu.

Maja Leđenac (Autonomija)

Želite više informacija?

(Tekst je napisan u okviru projekta „Mediji i lokalne samouprave“, koji Nezavisno društvo novinara Vojvodine realizuje uz podršku Rockefeller Brothers fondacije. Više informacija o gradovima i opštinama Vojvodine možete naći na našem sajtu www.najgradonacelnik.org. Cilj nam je da građani na jednom mestu dobiju informacije i analize rada vojvođanskih lokalnih samouprava.)