Serijom tekstova pod zajedničkim nazivom Evropa u Vojvodini, Nezavisno društvo novinara Vojvodine predstavlja vam rezultate istraživanja iskustava i kapaciteta vojvođanskih lokalnih samouprava u privlačenju sredstava iz evropskih fondova. Cilj NDNV-a je da se ukaže na značaj evropskih projekata za građane Vojvodine, ali i da se naznače problemi koje naše lokalne samouprave imaju u izuzetno bitnom, ali i kompleksnom procesu kreiranja, pripreme, apliciranja i realizacije evropskih projekata.

Opština Beočin možda nije lider u broju projekata koje je u periodu od 2007. do 2013. sprovela uz pomoć donacija i konkursa koje je Srbiji nudila Evropska unija, ali je svakako primer dobre prakse u posvećenosti i načinu sprovođenja projekata. Tokom ovog finansijskog ciklusa, Beočin je uspešno sproveo četiri projekta koji su pokrili više značajnih oblasti, i to ekonomiju i privredu, turizam, socijalnu politiku i ekologiju.

Ukupan iznos sredstava koje su Beočinci uspeli da privuku u svoju opštinu iz sredstava EU iznosi više od pola miliona evra, a posebna pažnja tokom implementacije projekata bila je usmerena na komunikaciju sa građanima i transparentnost svih procesa koji se odvijaju tokom rada. Već pri prvom pregledu internet prezentacije opštine, postaje jasno da se javnost vrlo detaljno može obavestiti o svim aktivnostima koje su projektni timovi sprovodili u okviru projekata. Osim toga, u većini slučajeva projektni timovi su se detaljno bavili osmišljavanjem i sprovođenjem kampanja, kroz koje su građani mogli da čuju, obaveste se i na kraju i iskoriste benefite koje su projekti doneli.

Samo u okviru jednog projekta opština je sprovela intenzivnu lokalnu kampanju, pod nazivom „Ubaci a ne baci“, u kojoj su aktivno učestvovale dve beočinske osnovne škole za više od 1.300 đaka, održane su 94 radionice i osam tribina. Organizovana su dva likovna konkursa i otvaranje izložbe najuspešnijih radova u beočinskom Kulturnom centru, a sprovođenje projekta je pratilo desetomesečno emitovanje TV spota i radio-džinglova na lokalnim medijima, emitovanje 15 polučasovnih radio i TV emisija i dvomesečna bilbord kampanja u Beočinu i Novom Sadu. Kampanja je bila posvećena zaštiti životne sredine kroz efikasnije upravljanje čvrstim otpadom.

Uzroci neznanja

Međutim, istraživanje, koje je za potrebe Delegacije EU u Srbiji realizovao TNS Medium Galup od 26. marta do 1. aprila 2015. godine, pokazalo je da je svega 24 odsto građana čulo za programe pomoći EU, kao i da građani veruju da je EU tek četvrti najveći donator u Srbiji. Ovaj podatak govori o tome da javnost ipak nije na pravi način obaveštena o projektima i novcu koji Srbija koristi iz EU fondova, jer je ona svakako najveći donator Srbije, koji je od 2000. do 2015. godine kroz različite fondove dodelila skoro tri milijarde evra bespovratne pomoći iz pretpristupnih fondova. Uzroci neznanja su višestruki: sa jedne strane, nosioci projekta ne iskazuju dovoljnu posvećenost promociji svojih aktivnosti, a počesto ne poseduju ni osnovne veštine za odnos sa javnošću, a sa druge, u pitanju je nedovoljna senzibilisanost medija, pogotovo onih velikih, za ove teme.

Napori Beočina da svojim sugrađanima pruži pravovremene i kvalitetne informacije o tome kako koriste fondove, svakako se mogu smatrati jednim od retkih dobrih primera, čemu i vi možete svedočiti ako posetite oficijelnu veb-stranicu lokalne samouprave. Međutim, komunikacija sa građanima i predstavljanje rezultata i dalje će morati da ostane u fokusu budućih aktivnosti. Pre svega zato što smo u anketi, koju smo sproveli među meštanima Beočina, dobili malo drugačije rezultate. Većina odgovora glasila je da imaju malo saznanja o projektima finansiranim iz fondova EU ili da nemaju stav o temi koju istražujemo. Postavlja se pitanje zašto se to dešava i da li ulogu u percepciji rezultata među građanima igra i njihova zainteresovanost za ove teme? Iz opštinske uprave naveli su da su zadovoljni efektima koje su njihove kampanje postigle kroz nastupe na lokalnim medijima, zvaničnoj internet prezentaciji opštine, te kroz promotivni materijal, edukaciju, tribine i radionice. – Javnost je upoznata sa svim aktivnostima koje smo realizovali, na više načina – kazali su nam u opštini.

Ekologija je i u fokusu glavnih strategija EU

Opština Beočin je jedna od 29 opština kojima su odobrena sredstva u okviru prvog poziva Exchange 3 programa. Tokom 2010. odobren joj je projekat „Unapređenje zaštite životne sredine kroz efikasnije upravljanje čvrstim otpadom“ u vrednosti 145.425 evra, koji je sproveden za 15 meseci. Partneri su bili grad Valjevo i nevladina organizacija Centar za ravnomerni regionalni razvoj.

Osim intenzivne edukacije i medijske kampanje koje je u okviru projekta bila namenjena širem građanstvu, ali i zaposlenima u opštini, cilj projekta je bio da se stvore uslovi za efikasnije upravljanje čvrstim otpadom.

Prema direktivama Evropske komisije, komunalni otpad se smatra za obnovljivi, ne-fosilni izvor energije. Cilj je da se iz tog, ali drugih obnovljivih izvora energije do 2020. godine u EU proizvodi čak 20 odsto energije, a plan je i da se do iste godine najmanje 50 odsto otpadnog materijala prikupljenog iz domaćinstava ili drugih izvora, reciklira ili pripremi za preradu. Nesistematično upravljanje otpadom je jedan od najvećih problema politike životne sredine u Srbiji, koji se jasno ogleda na lokalnom nivou i problemima lokalnih samouprava kada se radi o deponijama i smanjenju odlaganja otpada na njima kroz reciklažu. Ipak, integracija Srbije u EU doneće vlastima obavezu usaglašavanja našeg pravnog poretka u ovoj oblasti sa takozvanim „Aki komuniter“ (Acquis communautaire), odnosno pravnim sistemom EU i hitne akcije na terenu kako bi se stanje približilo stadardima Unije.

Projekat koji je opština Beočin sprovela u oblasti ekologije doprinosi aktivnostima na tom usklađivanju. Pre svega, kroz njega su izrađene dve analize – analiza zatečenog stanja na lokalnoj deponiji i u oblasti upravljanja otpadom na teritoriji opštine, kao i analiza tržišta za otkup sekundarnih sirovina. Da analize nisu ostale samo na papiru, govori i činjenica da je Javnom komunalnom preduzeću Beočin napravljeno reciklažno dvorište, te da je za te namene nabavljena nova balir pres mašina. To preduzeće se sada bavi i razvrstavanjem i baliranjem sekundarnih sirovina. Iz donacije EU nabavljeno je i 46 kontejnera za razdvajanje tri vrste otpada – papir, staklo, pet ambalaža.

– Projekat je proglašen za najbolji u sklopu Exchange 3 programa, među svim projekatima koji su se bavili zaštitom životne sredine – naveli su iz opštine. Da je ova opština pogodila jednu od tema koja je u fokusu EU u narednih 15 godina, govore i podaci Evropske komisije, prema kojima je Evropa globalni lider u reciklaži papira i gde se čak više od 70 odsto utrošenog papira šalje na reciklažu. Dakle, u Evropi se svake sekunde reciklira dve tone papira, u 2012. godini ostvaren je svetski rekord kada je stopa recikliranja papira dosegla 71.7 odsto, a zahvaljujući ovome površine šuma dnevno se povećavaju za veličinu 4.221 fudbalskih terena. Ciljevi Evropske unije su da se reciklaža i priprema za ponovno korišćenje ambalažnog otpada do 2030. godine poveća na 80 odsto, u okviru čega su navedeni specifični ciljevi za postepeno povećavanje reciklaže prema maerijalima koji se koriste: dostići do 90 odsto reciklaže papira do 2025. godine, a 60 odsto za plastiku, te 80 odsto za drvo i 90 odsto za obojene metale, aluminijum i staklo. Koliko je bitno govoriti o reciklaži, pokazuje i šansa da se kroz ovu industriju ostvaraju mogućnosti za otvaranje novih radnih mesta i ekonomski oporavak. Zanimljivo je da evropske firme koje se bave reciklažom otpada zajedno zapošljavaju oko 320.000 ljudi.

Problemi

Iako je projektni tim ove opštine veoma efikasan u sprovođenju projekata, to se, kao i u većini drugih lokalnih sredina ne dešava glatko. I ova opština se suočavala sa sličnim problemima koje u Srbiji imaju zaposleni u lokalnim samupravama – manjak ljudi obučenih za pisanje i implementaciju projekata i manjak stručnjaka koje moraju da “uvoze” iz većih sredina.

Glavni problemi koje je Opština Beočin navela kao prepreku za sprovođenje većeg broja projekata je nedovoljna obučenost i nivo znanja o pripremi i realizaciji projekata koji finansiraju međunarodni donatori, pre svega u javnim preduzećima i ustanovama. Osobe koje rade u lokalnoj administraciji često nisu ni dovoljno motivisane. Zaposleni u Opštinskoj upravi u najvećem broju slučajeva čine i projektni tim, a manjak motivacije za posvećivanje implementaciji projekata najčešće se ogleda u nemogućnosti dodatne zarade, iako su pored svih redovnih poslova zaposleni zaduženi da se dodatno bave i realizacijom projektnih aktivnosti.

Pored problema u oblasti ljudskih resursa, opština je navela i nedovoljna finansijska sredstva za predfinansiranje i sufinansiranje projekata.

– Problemi sa kojima smo se suočavali nisu prevaziđeni u potpunosti, ali smo vremenom naučili kako da u budžetu nađemo prostor za adekvatno nagrađivanje zaposlenih koji su angažovani u projektima. Problem sufinansiranja i predfinansiranja rešavamo u saradnji sa Pokrajinskim sekretarijatom za finansije, koji nam na osnovu redovnih konkursa odobrava sredstva za ove namene – naveli su u opštini. Osim ovog sekretarijata podršku evropskim projektima pruža i Pokrajinski sekretarijat za međuregionalnu saradnju i lokalnu samoupravu, ali i celokupna Pokrajinska vlada kroz ostale sekretarijate i fondove.

U opštini Beočin smatraju da bi se problemi mogli prevazići i kroz Kancelariju za lokalni ekonomski razvoj, koja u ovoj opštini posluje od 2010. godine, a posao ljudi koji u njoj rade je da pored takmičenja za fondove Evropske unije, sprovode i strateški plan razvoja opštine. – Predlog je da se zaposleni u KLER-u bave samo i isključivo projektima, kako domaćim tako i inostranim. U opštini Beočin to nije slučaj, već se pored svih postojećih poslova i zaduženja, zaposleni u KLER-u bave dodatno i projektima – kazali su u Opštini.

Projekti za primer

Kao primer dobre prakse opština je izdvojila i druge projekte koji su finasirani zi fondova EU. Među njima je „Pomoć u kući“ (2012-2013.) namenjen unapređenju uslova života i položaja izbeglih i interno raseljenih lica u Srbiji, „Imovina lokalne samouprave – važna karika lokalno ekonomskog razvoja“ (2014-2015.) za unapređenje sistema upravljanja opštinskom imovinom kako bi se podstakao lokalni ekonomski razvoj, kao i „Beočin – nova vizija turističke destinacije! Stvaranje preduslova za razvoj ruralnog turizma u opštini Beočin“ (2011-2012.) kroz čiju realizaciju je Opština Beočin dobila i strateški dokument Program razvoja turizma za period od 2012. do 2017 godine. Usvajanje ovog dokumenta je pratilo i osnivanje Turističke organizacije opštine Beočin.

Predstavnici opštine su naglasili da je vrednost ovih projekata i ta što je osim glavnih tema projekata, fokus brižljivo stavljen i na unapređenje nevladinog sektora u ovoj opštini. – Ono što želimo da naglasimo je da se saradnja sa nevladinim sektorom provlači kroz sve projekte koji su do sada realizovani – kazali su u opštini.

Maja Leđenac

(Tekst je nastao kao deo projekta „Pregled, analiza i predstavljanje realizovanih projekata lokalnih samouprava na teritoriji AP Vojvodine finansiranih od strane EU u periodu 2007-2013“, koji sprovodi Nezavisno društvo novinara Vojvodine, a finansira Pokrajinski sekretarijat za međuregionalnu saradnju i lokalnu samoupravu. Sadržaj priloga je isključivo odgovornost realizatora projekta i ni na koji način ne odražava stavove i mišljenje Sekretarijata.)