Serijom tekstova pod zajedničkim nazivom Evropa u Vojvodini, Nezavisno društvo novinara Vojvodine predstavlja vam rezultate istraživanja iskustava i kapaciteta vojvođanskih lokalnih samouprava u privlačenju sredstava iz evropskih fondova. Cilj NDNV-a je da se ukaže na značaj evropskih projekata za građane Vojvodine, ali i da se naznače problemi koje naše lokalne samouprave imaju u izuzetno bitnom, ali i kompleksnom procesu kreiranja, pripreme, apliciranja i realizacije evropskih projekata.

Opština Bački Petrovac, jedna od najmanjih opština u Vojvodini, multietnička je i multikulturalna sredina. Većinski deo stanovništva je slovačke (66,42 odsto) i srpske nacionalnosti (25,74 odsto). Nalazi se u delu južne Bačke, na površini od 158 kilometara kvadratnih, na vrlo plodnom zemljištu. Graniči se sa teritorijama lokalnih samouprava Novi Sad, Vrbas i Bačka Palanka i opštine Beočin u Sremu, preko Dunava. Sačinjavaju je četiri naselja, od kojih je Bački Petrovac naselje gradskog karaktera, dok su ostala seoska – Kulpin, Gložan i Maglić.

Čelnici ove opštine se iz godine u godinu suočavaju sa “odlivom mozgova” jer mnogi mladi ljudi šansu za studiranje, dalje usavršavanje i zaposlenje vide u Slovačkoj, o čemu je svojevremeno pisala i Autonomija u članku Bački Petrovac: Mala opština sa velikim odlivom mozgova.

Kako tvrdi Kancelarija za lokalni ekonomski razvoj, Bački Petrovac je realizovao mnogobrojne projekte finansirane od republičkih i pokrajinskih nivoa vlasti, kao i Evropske unije.

Privlačenje domaćih i stranih investicija jeste jedan od ciljeva pomenute kancelarije koja je osnovana marta 2013. u okviru projekta Modernizacija rada opštinske uprave Bački Petrovac za efikasnije korišćenje IPA predpristupnih fondova Evropske Unije u saradnji sa Regionalnom razvojnom agencijom Bačka i Pokrajinskim sekretarijatom za međuregionalnu saradnju i lokalnu samoupravu koji je finansirao projekat. Iskustvo opštine Bački Petrovac sa fondovima Evropske unije i nije prebogato, ali će otvaranje KLER-a zasigurno pomoći da se u budućnosti privuče više investicija.

U periodu 2007-2013. na teritoriji opštine Bački Petrovac je realizovano ukupno pet projekata finansiranih od strane EU i to većina iz IPA programa prekogranične saradnje i Exchange programa, ali je korišćen i program Jačanje dijaloga između organizacija civilnog društva Srbije i EU. Kao aplikant i nosilac projekta opština se potpisuje pod dva projekta koji se tiču unapređenja seoskog turizma i ekonomskih uslova, a kao pridruženi partner pojavljuje se u projektima koji doprinose poboljšavanju kvaliteta životne sredine (odpadne vode i biciklistička staza). Pored lokalne samouprave, evropske fondove koristi i nevladina organizacija Akademija ženskog preduzetništva, koja je u ovom periodu realizovala nekoliko projekta u Petrovcu.

Razvoj “projektne” svesti u Bačkom Petrovcu

Prvi evropski projekat u ovom periodu u Bačkopetrovačkom “ataru” je 2010. sprovela nevladina organizacija Akademija ženskog preduzetništva, iako je registrovana na teritoriji grada Novog Sada. AŽP je kao nosilac uz partnerstvo sa opštinama Bački Petrovac i Bačka Palanka, kao i sa partnerom iz Slovačke republike Udruženje za razvoj regiona Horna Nitra iz grada Prievidza realizovala projekat Akademija ženskog preduzetništva – pametna investicija u program doživotnog učenja žena.

Kako nas je informisala direktorka Akademije ženskog preduzetništva Jana Zabunov, opšti cilj projekta je bio doprinos dijalogu između organizacija civilnog društva iz Srbije i Slovačke koje se bave obrazovanjem odraslih u cilju povećanja konkurentnosti ženske radne snage.

Tokom projekta koji je obuhvatio buduće trenere za oblast obrazovanja odraslih, tridesetak nezaposlenih žena iz opština Bački Petrovac i Bačka Palanka, nekoliko preduzeća koja deluju u oblasti turizma i IT tehnologija, realizovan je čitav niz aktivnosti. Sve aktivnosti u okviru projekta bile su neka vrsta predigre novo projektu Jačanje kapaciteta lokalne samouprave u oblasti poslovne inkubacije u opštini Bački Petrovac (2011-2013), koji je imao rezultat – usavršene kapacitete institucija, kao što su AŽP i Poslovni i inovativni centar Bački Petrovac, koji je osnovan 2009. sa ciljem da ponudi edukativno-obrazovne i druge programe za svoje buduće klijente i stanare.

Opština Bački Petrovac, svesna da je borba protiv nezaposlenosti a za bolju ekonomsku situaciju građana više nego potrebna, pripremila je i realizovala evropski projekt Jačanje kapaciteta lokalne samouprave u oblasti poslovne inkubacije u opštini Bački Petrovac. U projekat je bila uključena Opština Kamnik iz Slovenije, Opština Martin iz Slovačke i Akademija ženskog preduzetništva iz Novog Sada. Ova južnobačka opština je bila, kako se navodi u obrazloženju projekta u koji je uloženo 180.647 evra, “odlučna u uspostavljanju kvalitetne i redovne komunikacije sa preduzetničkim sektorom, čemu doprinosi i funkcionalni Poslovni i inovativni centar”.

Posmatrajući situaciju u Bačkom Petrovcu tokom prethodnih par godina, ovaj projekat je doneo vidljive rezultate koji su još uvek prisutni. Dokaz ove tvrdnje jeste održivost Poslovno-inovativnog centra, sa lepo i funkcionalno uređenom zgradom u kojoj je sedište našlo nekoliko firmi i gde se uspešno sprovode razne aktivnosti – predavanja, treninzi, radionice i sl.

Implementacija ovog projekta tekla je istovremeno sa projektom Formiranje centra za unapređivanje seoskog turizma (2011-2013). Bačkopetrovačka lokalna samouprava se time pridružila mnogobrojnim opštinama koje pokušavaju da probude u sebi turistički duh, a u tom duhu prepoznaju uspeh borbe protiv nezaposlenosti. Za ovaj projekat je Evropska unija kroz IPA program Srbija-Hrvatska tokom 2011-2013. izdvojila nešto više od 320 hiljada evra. Sažeti cilj ovog projekta bi se mogao opisati kao uspostavljanje centra u kojem će se kroz treninge, edukacije i druge službe poboljšati stanje u seoskom turizmu u opštini Bački Petrovac i gradu Vukovaru. Konačni rezultat je više nego vidljiv: u mestu Bački Petrovac je adaptiran prostor pokaznih smeštajnih kapaciteta i prostor za novi Centar, gde danas svoje prostorije ima i Turistička organizacija Bačkog Petrovca. Ovaj potez je bio logičan, jer dve organizacije blisko sarađuju zbog sličnih ciljeva.

Građani primećuju da ovaj Centar postoji, blisko sarađuje sa opštinskom turističkom organizacijom, ali mnogi još uvek ne prepoznaju značaj njegovog delovanja. Opšti utisak građana je da se ne primećuje bitniji napredak u privlačenju turista u ovaj deo vojvođanske nizije. Ali, radi se verovatno o subjektivnom osećaju anketiranih građana. Recimo, asocijacija “Petrovillage”, koja je osnovana u okviru projekta, a koja okuplja “prezervatore” tradicionalnih ručnih radova i zanata kao čuvare seoske tradicije u javnosti je veoma prisutna sa raznim veoma posećenim akcijama.

Bački Petrovac kao dobar partner u “pridruženim” projektima

Kao pridruženi partner sa hrvatskim Vukovarom (Vukovarsko-srijemska županija za Hrvatsku a Opština Bačka Palanka za Srbiju, Petrovac kao pridružen) u projektu Unapređenje međunarodne dunavske biciklističke rute (2011-2012) i hrvatskim Ilokom (Komunalije doo Ilok za Hrvatsku i JKP Progres za Srbiju, Petrovac kao pridruženi) u projektu Unapređivanje održivosti pružanja opštinskih usluga u oblasti voda i upravljanju otpadnih voda (2011-2012), opština Bački Petrovac pokazuje da ima sluha za zaštitu životne sredine. Iako upravo njeni građani ističu da je jedna od najvećih slabosti u opštini, pored ostalog – kvalitet životne sredine. Anketirani građani sa pravom kažu da najveći problem predstavlja neadekvatno upravljanje otpadom, tretman otpadnih voda, nedostatak kanalizacionog sistema (za sada ga ima samo naselje Maglić, u ostalim selima je već godinama izgradnja u toku)…

Kao koaplikant opština Bački Petrovac u sadašnjosti realizuje ili je realizovala i druge europske projekte, kao što je Ekonomska konkurentnost kroz udruživanje u poljoprivredne zadruge (2014-2015) i Popis i registracija javne imovine koja je predmet prenosa na opštinu Bačka Palanka (2014-2015) što može da predstavlja jasan signal široj javnosti da je dobar partner na koga se može osloniti. U okviru drugog projekta izrađen je sistem za evidenciju javne imovine Opštine Bački Petrovac.

Kako vidi realizovane projekte lokalna samouprava?

Opština Bački Petrovac se kroz realizaciju EU projekata trudi da stvari posmatra kroz realistične naočare. Prednosti i slabosti teritorijalne jedinice ocenjuje zlatnom sredinom, pri čemu kao prednost ocenjuje turizam, dok ostali opšti aspekti, kao npr. kvalitet životne sredine, zdravstvene usluge, usluge socijalne zaštite, tržište rada i sl. ocenili sa trojkom u anketi koju smo sproveli i gde su ocene bile od jedan (najniža) do pet (najviša). Od infrastrukturnih uslova, lokalna samouprava prednošću smatra dostupnost poslovnih lokacija i prostora, telekomunikacije i pristup internetu, snabdevanje električnom energijom…

Po mišljenju Vladislave Vakanjac, šefice KLER-a u Bačkom Petrovcu, glavne poteškoće jesu nedostatak kapaciteta (ljudskih resursa), uz nerešena imovinska pitanja koja su zajednički problem na teritoriji cele države Srbije. I pored toga ona kao posebno uspešne projekte navodi Formiranje centra za unapređenje znanja u ruralnom turizmu i Jačanje kapaciteta lokalne samouprave u oblasti poslovne inkubacije u opštini Bački Petrovac, gde je ključnu ulogu odigralo dobro partnerstvo i predani projektni tim sa obe strane. – I projekti na kojima smo bili partneri su bili uspešni, zato nas i zovu u partnerstva – dodaje Vakanjac.

Šta kažu građani opštine Bački Petrovac?

Građani opštine Bački Petrovac imaju relativno skromna saznanja o realizovanim EU projektima na teritoriji opštine. Da li to znači da projekti imaju slab uticaj na poboljšanje životnih uslova običnih ljudi?

Realizovati projekte koji npr. unapređuju razvoj seoskog turizma a da pri tome nije rešen problem (divljih) deponija i kanalizacije, u prvi mah deluje kao ne baš najbolji izbor kompetentnih institucija. Građani smatraju da bi budući prioritetni EU i drugi projekti trebalo da budu iz oblasti unapređenja kvaliteta životne sredine, upravljanje otpadom, kanalizacija, tretman otpadnih voda, snabdevanje vodom, sakupljanje đubreta, tržišta rada, usluge socijalne zaštite, putevi i železnice, ali i oblast kulture i razonode.

Lokalne NVO, kao što je Akademija ženskog preduzetništva kao specifični problem navodi nedovoljnu zainteresovanost lokalne samouprave da se više angažuje u implementaciji i primeni rezultata projekta, kao i da malo sarađuje sa ostalim lokalnim akterima.

Vladimíra Dorčová-Valtnerová

(Tekst je nastao kao deo projekta „Pregled, analiza i predstavljanje realizovanih projekata lokalnih samouprava na teritoriji AP Vojvodine finansiranih od strane EU u periodu 2007-2013“, koji sprovodi Nezavisno društvo novinara Vojvodine, a finansira Pokrajinski sekretarijat za međuregionalnu saradnju i lokalnu samoupravu. Sadržaj priloga je isključivo odgovornost realizatora projekta i ni na koji način ne odražava stavove i mišljenje Sekretarijata.)