Serijom tekstova pod zajedničkim nazivom Evropa u Vojvodini, Nezavisno društvo novinara Vojvodine predstavlja vam rezultate istraživanja iskustava i kapaciteta vojvođanskih lokalnih samouprava u privlačenju sredstava iz evropskih fondova. Cilj NDNV-a je da se ukaže na značaj evropskih projekata za građane Vojvodine, ali i da se naznače problemi koje naše lokalne samouprave imaju u izuzetno bitnom, ali i kompleksnom procesu kreiranja, pripreme, apliciranja i realizacije evropskih projekata.

Opština Bač deli sudbinu mnogih vojvođanskih opština koje je imaju sijaset nedaća zbog skoro potpuno urušene privrede i velike nezaposlenosti. Zbog tih problema, ovo mesto od 14.000 stanovnika poslednjih decenija napustilo je na hiljade građana. Bač se prostire na preko 365 kvadratnih kilometara, opštinu čine je 6 naselja: varoš Bač, Vajska, Bačko Novo Selo, Selenča i Bođani. Teritorija opštine ispresecana je kanalom Dunav-Tisa-Dunav (DTD kanal), koji povezuje opštinu sa lukama u Bogojevu i Novom Sadu. Najvažnije privredne grane su poljoprivreda, prehrambena industrija i trgovina. Na teritoriji opštine nalazi se 24.000 hektara poljoprivrednog zemljišta i preko 7.000 hektara šuma.
Pet projekata za šest godina
Kroz EU programe opština Bač je u periodu 2007-2013. realizovala pet projekata. U tri projekta na kojima je opština bila nosilac EU je obezbedila 329.105,88 evra. Na dva projekta na kojima je opština bila u ulozi partnera nije bilo novčane podrške već stručne.
Na projektu »Unapređenje ljudskih kapaciteta« (partner Baču bio je Sombor) 36 zaposlenih u opštini dobilo je ECDL sertifikate, a opštinske službe su opremljene novim laptop računarima. Analiziran je i kvalitet pružanja opštinskih usluga.
Uspešnost projekata iz programa Exchange 3 ogleda se u unapređenom sistemu upravljanja otpadom i primarnoj selekciji smeća, te nabavljanju prese za baliranje PVC otpada i papira, kao i 55 kontejnera za otpad.

Evropski projekti u opštini Bač
– »Podizanje svesti građana o značaju unapređenja zaštite životne sredine u opštini Bač«, program EU Exchange 3, nosilac projekta, 2011-2012.
– »Unapređenje ljudskih kapaciteta u opštini Bač«, program EU Exchange 3, nosilac projekta, 2010-2011.
– »Povezivanja okruga i opština dunavskog regiona u Srbiji sa zajedničkim ciljem unapređenja socio-ekonomskog razvoja«, program EU i Austrijske razvojne agencije »Socio ekonomski razvoj dunavskog regiona u Srbiji«, nosilac projekta, 2013-.
– »Unapređenje međunarodne dunavske biciklističke rute – Cycling Danube«, program EU IPA CBC Hrvatska-Srbija, partner na projektu, 2011-2012.
– »Podizanje svesti o upravljanju otpadom u zapadnoj Bačkoj i dunavskom regionu«, program IPA CBC Mađarska-Srbija, partner na projektu, 2009-2010.

Osnova zanimljivog projekta »Povezivanja okruga i opština dunavskog regiona…«, ne bi li se unapredio socio-ekonomski razvoj, jeste poboljšanje uslova za efikasno poslovanje preduzetnika u raznim oblastima, a pre svega na polju prerade hrane i poljoprivrednih proizvoda i zanatstva. Program je bio namenjen i većem zapošljavanju žena u oblastima prerade hrane, tradicionalnih zanata i rukotvorina, čiji je cilj lokalni ekonomski razvoj u skladu sa standardima EU. Ukupna vrednost projekta je 144.734 eura, od čega donacija iznosi 125.209 eura, a učešće opštine Bač je 19.524 eura. Realizovana je podrška nezaposlenim ženama kroz jačanje ženskog preduzetništva i umrežavanje, otvoren je novoopremljeni centar za sušenje voća i povrća, organizovana obuka za tkanje i grnčariju i pružena je podrška u marketingu i plasiranju proizvoda na tršište. Izrađen je i virtuelni inkubator za preduzetnike, organizovan Biznis Forum i obuka za preduzetnike.
Opština Bač je bila i partner na projektu »Unapređenje međunarodne biciklističke rute Cycling Danube…« na kome su nosioci bili Bačka Palanka i Vukovarsko-srijemska županija. Izrađena je studija, obeležene su biciklističke staze, postavljene info-table i pultovi…
Neiskorišćeni resursi i opšta apatija
Bač poseduje i značajan turistički potencijal i prirodne resurse, koji su, na žalost, neiskorišćeni, jer su zapušteni i neodržavani, a osnovni razlog za to su katastrofalna ekonomska situacija i siromaštvo, kao i opšta apatija. A kada je o mogućnostima razvoja turizma reč, Bač bi itekako imao turistima šta da ponudi, to su: Bačka tvrđava, koja je najbolje očuvana srednjovekovna tvrđava u Vojvodini; Franjevački samostan, manastir Bođani, Tursko kupatilo…
Vlada Srbije i Evropska komisija potpisale su 2013. Finansijski sporazum o pripremnim aktivnostima za očuvanje i obnavljanje kultunog nasleđa u oblastima zahvaćenim konfliktima na zapadnom Balkanu za 2012. godinu, u okviru kojeg je finansiran Projekat rehabilitacije Franjevačkog samostana u Baču. EU je ovaj projekat podržala sa 890.000 eura, a baziran je na evropskim standardima zaštite i širenja zajedničkog kulturnog nasleđa.

Ovde je vreme stalo!

– Svi beže odavde – nema fabrika, nema posla, nema škola… Ovde je vreme stalo! – kaže Lazar Vujnović (25) vlasnik lokala u centru Bača u kome se okupljaju mladi, uglavnom provodeći vreme u razgovoru o traganju za poslom.
Jedna od retkih svetlih tačaka u kojoj se ipak nešto pomera je nevladino Udruženje omladine »Enter«, čiji je Vujnović predsednik. On navodi da opština nerado sarađuje sa NVO (u opštini ih, tvrdi Vujnović, ima preko 50), da ih ne obaveštava o mogućnostima saradnje na EU projektima, iako bi mladi imali ideja, te bi bilo mesta saradnji na obostranu korist. Tim pre što je Enter uspostavio uspešnu međunarodnu saradnju sa tri hrvatska grada: Vukovarom, Belim Manstirom i Osijekom. S promenom vlasti čini se, kaže, da je nešto bolje, ali uglavnom su to isti ljudi presvučeni u druge političke dresove – iz demokratskih u naprednjačke! Prošle godine opština ih je prvi put uvrstila u zajednički program Dana evropske baštine. Razgovarali smo s članovima Udruženja – konobar Milan (19), Radoslav (22), momak mašinski tehničar (27), kuvar Filip (19), student Marko (20) – koji listom na prvom mestu svojih nevolja navode nedostatak posla i radnog mesta. Oni odražavaju sliku nevesele situacije u Baču: na retkim poslovima, koje povremeno dobiju u Novom Sadu, gazde ih ne prijavljuju, nema zdravstvenog osiguranja, plate su niske… Najstariji među njim, mašinski tehničar, već deset godina radi na crno u pet evropskih država, a nema ni dana radnog staža!
Anketa koju smo sproveli među građanima pokazala je i da Bač ima velikih nevolja sa kvalitetom vode za piće, snabdevanjem električnom energijom, telekomunikacijama i pristupom internetu, sakupljanjem i skladištenjem smeća. Građani, naročito oni mlađi, smatraju da opštinska administracija veoma malo ili nikako ne koristi mogućnosti koje pruža postojeća finansijska pomoć EU i da za te poslove nisu dovoljno osposobljeni. Nedostaju im fabrike, srednje škole, autobuska stanica, bazen… Turistima, koji čak povremeno i svraćaju u Bač, ne nude se sadržaji na koje bi potrošili novac.

Bač je (bio) i jedna od zajednica – partnera iz Hrvatske, Srbije, Bosne i Hercegovine i Italije – u okviru Programa »I care for Europe« (Small European Towns Cultural Network), Mreža malih evropskih kulturnih gradova. Opšti cilj ovog projekta je razvijanje evropskog identiteta i terotorijalne kohezije kroz deljenje zajedničkih vrednosti istorije i kulture među stanovnicima koji žive u četiri evropske zemlje.
Opština Bač, po kojoj je Bačka i dobila ime, mogla bi uz podršku EU da umnogome poboljša život građana, kao i vrati stari kulturološko-turistički sjaj ovim krajevima. Saradnik za projektno planiranje Kancelarije za lokalno ekonomski razvoj u okviru Odelenja za privredu, poljoprivredu, urbanizam i inspekcijske poslove Opštine Bač Nikola Banjac smatra da opština poseduje adekvatne kapacitete za izradu i sprovođenje projekata po EU programima. Troje je zaposlenih koji rade u Kancelariji za lokalni ekonomski razvoj, a obezbeđen je, u okviru budžeta, poseban novac za sufinansiranje razvojnih projekata. Bač je već započeo saradnju sa Hrvatskom, sa Uredom za međunarodnu saradnu TINTL u Vukovaru i sa opštinom Bačboršod u Mađarskoj.
Kada je reč o razlozima koji bi mogli da ugroze međunarodnu saradnju opštine u projektima podržanih od stane EU, Banjac navodi pre svega nerešena imovinska pitanja, nedostatak novca za sufinansiranje i predfinansiranje projekata, nedostatak kompetencija lokalnih vlada da se nose sa određenim teškoćama na svojoj teritoriji, čemu je osnovna brana – spora decentralizacija. Ovome valja dodati i nedovoljnu novčanu pomoć iz republičkog budžeta, koja je neophodna za rešavanje nedostataka u infrastrukturi i otklanjanja problema u komunalnom sistemu.

Šta je važno za opštinu Bač?

Za opštinu Bač bi bilo veoma značajno da u budućnosti konkurišu za projekte koje finansira EU u oblasti razvoja poslovanja malih i srednjih preduzeća, trgovine i investicija, kao i u oblasti zaštite životne sredine , klimatskih promena i prevencije rizika, zatim u oblasti transporta i javne infrastrukture, turizma i kulturnog nasleđa, lokalne i regionalne uprave. Značajni bi bili i: zapošljavanje, mobilnost radne snage i socijalna inkluzija; istraživanje, tehnološki razvoj i inovacije i informacione i komunikacione tehnologije kao i u oblastima koje se tiču omladine i obrazovanja.
Strateški dokumenti opštine Bač jesu opšta strategija održivog razvoja i lokalni akcioni plan za izbeglice i interno raseljena lica, koji je upravo u izradi, odnosno čeka se davanje saglasnosti nadležnog ministarstva.
I predstavnici opštine i građani slažu se da bi veća promocija EU fondova i približavanje, pojašnjenje procedure apliciranja, kao i kursevi o pisanju projekata umnogome pomogli razvoju opštine Bač.  

Najviše poteškoća u realizaciji projekata nastaje zbog komplikovane PRAG procedure, u kojima ima razlike u zavisnosti od programa. Komplikovane procedure za ponuđače su razlog za padanje tendera, smatra Banjac.
Branislava Opranović
(Tekst je nastao kao deo projekta „Pregled, analiza i predstavljanje realizovanih projekata lokalnih samouprava na teritoriji AP Vojvodine finansiranih od strane EU u periodu 2007-2013“, koji sprovodi Nezavisno društvo novinara Vojvodine, a finansira Pokrajinski sekretarijat za međuregionalnu saradnju i lokalnu samoupravu. Sadržaj priloga je isključivo odgovornost realizatora projekta i ni na koji način ne odražava stavove i mišljenje Sekretarijata.)