Nema sumnje da je za prosječne, ideološki neostrašćene, građane Srbije, Crne Gore i Bosne i Hercegovine kampanja koju su predstavnici aktuelnog režima u Srbiji vodili intenzivno duže od mjesec dana protiv usvajanja Rezolucije o Međunarodnom danu promišljanja i sjećanja na genocid u Srebrenici bila izrazito frustrirajuća. Ključna fraza kampanje – Srbi nisu genocidan narod – mogla se vidjeti i čuti na svim medijima u sve tri države koje podržavaju srpsku ili prosrpske vlasti i političke garniture.

Uzalud su i svjetski i domaći zvaničnici, novinari, sociolozi i politikolozi do iznemoglosti ponavljali da o ovoj populističkoj i fobičnoj floskuli zapravo ne govori niko osim onih koji su je porodili. Kampanjski rad onih koji su prisvojili i državu i zastavu Srbije bio je neumoljiv – i imao je svoje faze kao i kulminaciju.

U noći donošenja rezolucije, na Kuli Beograd svijetlećim slovima je bila ispisana i beskonačno rotirana upravo poruka – Srbi nisu genocidan narod. Na Hilandaru su zvonila zvona za spas srpskog naroda i države, predsjednik se tokom glasanja na sjednici Ujedinjenih nacija ogrnuo državnom zastavom, što su učinili i članovi vlade koji su sjednicu pratili iz Srbije. Nakon usvajanja Rezolucije slavila se „pobjeda“, a na ulice mnogih gradova izašle su kolone slavljenika u vrlo dobrim kolima i s novim, očigledno par dana ranije pripremljenim, zastavama.

No, tu se euforija nije završila. Naprotiv, trajala je danima. Pa, iako je Predsjednik priznao da se tamo, u Srebrenici, dogodio strašan zločin, koji on nikada neće nazvati genocidom, pjevalo se Ratku Mladiću, u jednoj eparhiji je „đeneral“ upoređen sa svecem, a na jednoj utakmici navijači su nosili natpise Vašu rezoluciju okačite o klin, dogodine se vraćamo u Sarajevo, Prizren i Knin. Na ulicama predizbornog Novog Sada mogao se vidjeti pano na kojem je pisalo Srpski svet. Na društvenim mrežama govor mržnje je tih dana pojeo i ono malo racionalnosti koja nam je svima preostala.

Bilo bi sasvim razumno postaviti, makar i retoričko, pitanje kome i zašto je sve ovo bilo potrebno? Bilo je onih koji su tvrdili (ili su se sjećali) da se upravo ovako pokreću novi masovni konflikti. Bilo je i onih koji su ovu političko-ideološku kampanju doveli u vezu s predstojećim lokalnim izborima u Srbiji i argumentovali to činjenicom da se već mjesec dana, gotovo svakodnevno, produkuju crno-propagandni sadržaji u kojima se dio opozicije, koji je ipak odlučio da izađe na izbore, naziva poznatim arsenalom – „srbomrscima“, „ustašama“, „izdajnicima“, „borcima protiv sopstvene države i sopstvenog naroda“.

Sve ovo je imalo karakteristike onoga što se u sociološkoj teoriji naziva izazivanjem moralne panike (moral panic). Ovaj izraz je prvi upotrijebio engleski sociolog Džok Jang, a teorijski razvio Stenli Koen, i odnosi se na situaciju u kojoj se „na temelju nekoliko izolovanih, preuveličanih ili na senzacionalistički način protumačenih incidenata stvorilo ili nastoji da se stvori uvjerenje da društvu, državi ili temeljima moralnog poretka prijeti smrtna opasnost, a koja se može otkloniti jedino radikalnim i po pravilu represivnim mjerama“.

U Sociološkom rječniku, moralna panika se definiše i kao „proces koji izaziva snažnu društvenu zabrinutost oko nekog pitanja“, kao i to da su mediji ključni igrači u distribuciji moralnog ogorčenja i masovne anksioznosti. I baš kao u definiciji Stenlija Koena, i u proizvodnji moralne panike nastale tokom kampanje Srbi nisu genocidan narod, moralne granice i zabrane javno su, i tokom maja 2024. godine, uspostavljali ne samo političari, nego i medijski urednici, sveštenici i drugi kreatori javnog mnjenja, izričući svoje dijagnoze, „rješenja problema“, ali i „presude“ svima onima koji se nisu povinovali njihovom sirenskom zovu.

Nakon svega, međutim, ostaju dvije nepobitne činjenice: da Srbi, baš kao nijedan drugi narod, nisu genocidni, kao i da je izazivanje moralne panike opasan i rizičan upravljački manir.

Paniku smo osjetili, ostaje samo da osjetimo – posljedice.

(Pobjeda)